Chı̍t Ê Cha-bó͘ Gín-á
(原冊故事無完整)
kò͘-sū lâi siá, iā ū sı̂ choè si.
Sı̀ chí-bē-á khang-khè bêng-pe̍k ê sı̂, Chiū pang-chān in lāu-bú choè khang-khè piàⁿ lāi-bı̄n, ia̍h siông-siông khı̀ chhek-chhng lāi thit-thô. Tē it hó ê thit-thô sı̄ poaⁿ kò͘-sū. Lûi-sa lia̍h poaⁿ kò͘-sū pí pa̍t hāng khah ài.
In ēng chit ê chhek-chhng choè hı̀-hn̂g, ia̍h chiah-ê toā lâng lâi khoàⁿ in teh choè. In peh-chiūⁿ tı̄ thia̍p chháu ê poàⁿ-lâu choè tâi, ia̍h chiah-ê toā lâng chē tı̄ thô͘-kha ê í. chı̄n hó thit-thô.
In siông-siông choè chı̄n hó ê kò͘-sū, Sı̄ “Thian-lō͘-le̍k-thêng ê kò͘-sū, lí nā m̄ bat tha̍k-tio̍h, oē hiáu tha̍k kó͘-chheh ê sı̂, tek-khak tio̍h tha̍k i. ” Chiah-ê soè-hàn cha-bó͘ gín-ná siông-siông hē kak tı̄ in ê bō-á choè kı̀-hō, in sı̄ kiâⁿ thiⁿ-lō͘ ê lâng chhin-chhiūⁿ khah chá kiâⁿ thiⁿ-lō͘ ê lâng ê khoán. In chiū tùi chhù-āu khí-sin chiūⁿ soaⁿ, keng-kè chhiū-nâ tùi hāng-á khı̀. Ia̍h choè kàu kiâⁿ thiⁿ-lō͘ ê lâng kàu tè, teh chia̍h phêng-kó kap Tı̀-jı̂n-ióng koh khı̀ ê só͘-chāi.
Lûi-sa ài chit hō ê thit-thô, ia̍h i ka-kı̄ Siá hō͘ gín-ná lâi choè.
Chóng-sı̄ i ū chı̍t hāng pí thit-thô kap Siá kò͘-sū koh khah hó ê, chiū-sı̄ chı̄n thiàⁿ i ê lāu-bú.
Bô joā kú i toā-hàn khoàⁿ-kı̀ⁿ i ê lāu-bú choè kang thoa-boâ chı̄n iu-būn. I chiàu i só͘ oē ê choè chhù-lāi ê kang, chóng-sı̄ chí-ū chı̍t hāng,i ê lāu-bú tē it khiàm pang-chān ê, chiū-sı̄ gûn. I tio̍h ēng gûn boé bí-niû kap i-chiûⁿ kap chhiàⁿ lâng lâi pang-chān choè kang. Lóng bô kàu-gia̍h gûn thang choè chiah-ê tāi-chı̀. Lûi-sa ê lāu-bú ná kú ná lám, ū sı̂ chiū phoà-pı̄ⁿ. Goá boē hiáu kā lí kóng Lûi-sa keng-kè chit ê cháiⁿ-iūⁿ ê khó͘-sim.
Āu-lâi Lûi-sa tı̍t-tı̍t siūⁿ i tio̍h lâi pang-chān i ê lāu-bú kap lāu-pē kap i ê chí-bē, pí pa̍t hāng ê tāi-chı̀ khah iàu-kín. I chı̄n chhut-la̍t choè kang thàn chı̂ⁿ. Kā lâng choè saⁿ. I khah toā-hàn ê sı̂, chiū kà koáⁿ cha-bó͘ gín-ná tha̍k chheh, ia̍h siá kò͘-sū tı̄ sin-bûn choá. Tû-khı̀ i ka-kı̄ só͘ tio̍h ēng ê í-goā,i só͘ thàn ta̍k ı̂ⁿ sı̄ hē tı̄ i ê só͘ thiàⁿ ê ke-lāi ēng. I chám-jiân ū pang-chān i ê ke, chóng-sı̄ ia̍h sı̄ chı̄n chió, chiàu Lûi-sa ka-kı̄ siūⁿ i chhin-chhiūⁿ bô choè sím-mı̍h.
Chı̍t nı̂ kè chı̍t nı̂, i ná bô kò͘-kí, ia̍h ná chhut-la̍t choè kang. I só͘ chai ê kang tē it hó sı̄ siá kò͘-sū, chóng-sı̄ bô thang tit-tio̍h chı̄n choē chı̂ⁿ, ia̍h ū lâng kā i kóng sı̄ phah-sńg sı̂.
I kàu toā lâng ê sı̂, chı̍t jı̍t ū chı̍t ê Chheh-koán-chú, chhiáⁿ Lûi-sa siá chı̍t pún chheh, hō͘ cha-bó͘ gín-ná thang tha̍k. Lûi-sa seng-khu bô sím-mı̍h hó, siān-siān, chóng-sı̄ i siông-siông kóng, “Goá chiah chhı̀-khoàⁿ, taⁿ sı̄ goá ū ki-hoē thang choè kang ê sı̂.” Só͘-í i chiū kā chit ê chheh-koán-chú kóng, “Goá chhı̀ choè.” I teh siūⁿ beh siá chheh ê sı̂, chiū kı̀-tit i bat kap i ê chí-bē tı̄ toā keng phò-sı̍t ê chhù, tı̄ hiuⁿ-siā ū chı̄n hó ê sı̂. Só͘-í i siá lóng-chóng ê tāi-chı̀ choè chı̍t ê kò͘-sū ; i kóng-khí i só͘ thiàⁿ ê lāu-bú kap i ê tı̀-sek ê lāu-pē kap lóng-chóng ê chí-bē-á, koh tı̄ hoaⁿ-hí ê sı̂, kap thit-thô ê tāi-chı̀, í-goā i iā ū kóng tı̄ hit ê kan-khó͘ ê sı̂, tı̄ bô mı̍h thang ēng kan-khó͘ ê tāi-chı̀.
Chit pún chheh siá liáu ê sı̂, miâ i choè “Soè-hàn ê Hū-jı̂n-lâng” chiū kià i hō͘ chheh-koán-chú.
Lín gín-ná tio̍h chai chit pún soè pún Chheh hō͘ Lûi-sa chhut-miâ. Chin hó thiaⁿ, tha̍k liáu ia̍h khó-lı̂n, koh sı̍t-chāi tú-tú chhin-chhiūⁿ lán ka-kı̄ ê chêng-kéng, ta̍k lâng chı̄n ài tha̍k. Choē-choē lâng boé, ia̍h tùi án-ni tit-tio̍h chin choē chı̂ⁿ. Koh kúi nı̂ liáu-āu, Lûi-sa ê ǹg-bāng ū tit-tio̍h ; i boé chı̍t keng hó ê chhù, hō͘ ke-lāi ê lâng khiā ; i sàng i chı̍t ê sió-bē kàu Au-chiu tha̍k chheh ; i sàng i ê lāu-pē chı̄n choē chheh. Chóng-sı̄ tē it hó ê, sı̄ i oē khoàⁿ-kı̀ⁿ i só͘ thiàⁿ ê lāu-bú, chiah siān chiah lám, oē thang hioh-khùn kap pêng-an. M̄ bián koh hō͘ só͘ thiàⁿ ê lāu-bú choè khó͘ kang, ia̍h ū chin choē súi ê mı̍h, thang hióng-siū tı̄ i nı̂-lāu ê sı̂.
Lûi-sa chit-tia̍p liáu-āu, siá choē-choē hó thiaⁿ ê chheh ; i choè Bí-kok chı̍t ê tē it chhut-miâ ê hū-jı̂n-lâng. Chóng-sı̄ goá siūⁿ tē it thang o-ló ê tāi-chı̀, sı̄ goá só͘ bat kā lí kóng ê, chiū-sı̄ i chiah gâu thiàⁿ i ê lāu-bú, ia̍h ēng i choân-sin lâi hō͘ i hoaⁿ-hí.
(1)Mn̄g. Lûi-sa ū sím-mı̍h kiàn-tiông ? Gâu siá kò͘-sū, poaⁿ kò͘-sū, choè si.
(2) Lûi-sa ū sím-mı̍h hó tek-hēng ? Gâu thé-thiap pē-bú, pang-chān ke, thiàⁿ sió-bē, koh khiam-pi.
(3) Lûi-sa só͘ keng-kè ê kéng-gū cháiⁿ-iūⁿ ? Tāi-seng ke-lāi sòng-hiong, choè pêng-siông ê cha-bó͘ gín-ná, āu-lâi siá chheh, choè chhut-miâ ê lâng, tit-tio̍h choē-choē chı̂ⁿ.
Ēng Hok-khı̀ èng-ún lâng ê, thâu chı̍t tiâu kài, sı̄ kóng kèng lín ê pē-bú.
Chı̍t châng Soè châng Sam-chhiū
Bat ū chı̍t châng soè châng sam-chhiū sán-sán, chiam-chiam, ia̍h kim-kim tı̄ hit toā chhiū-nâ lāi, tı̄ koá chin toā châng chin ām, chin koâiⁿ, koh chhiⁿ ê sam-chhiū ê tiong-kan. Chit châng soè châng sam-chhiū put-chí bô hoaⁿ-hí, in-ūi bô chhin-chhiūⁿ pa̍t châng hiah toā. Chiáu-á pe lâi chhiū-nâ hioh tı̄ toā chhiū ê ki, ia̍h choh siū tı̄ hia ê sı̂, i siông-siông kiò in kóng, “Lo̍h-lâi, lo̍h-lâi, hioh tı̄ goá ê ki.”
Chóng-sı̄ in ı̀n kóng, “Bô, bô, bô ; lí sı̄ siuⁿ soè.”
Chı̄n hó ê hong lâi chhe chhiū-nâ hng-hng háu ê sı̂, toā châng chhiū chiū oan lo̍h-lâi, iô-lâi, iô-khı̀, kha̍p-tio̍h pa̍t châng chhiū, ia̍h soè-soè siaⁿ kap in kóng-oē. Soè châng sam-chhiū chiū kia̍h khí-lâi, kóng, “Só͘ thiàⁿ ê hong, chhiáⁿ lo̍h-lâi, kap goá thit-thô.”
Chóng-sı̄ i siông-siông kóng, “Hńg boē, lí sı̄ siuⁿ soè, lí sı̄ siuⁿ soè.”
Tı̄ tang-thiⁿ pe̍h ê seh, khin-khin-á lo̍h, khàm chiah-ê toā châng chhiū, choè chhin-chhiūⁿ hó khoàⁿ pe̍h ê hō͘ kap saⁿ. Chit châng soè châng sam-chhiū, khoeh tı̄ pa̍t châng ê ē-toé chiū kiò kóng, “Aih ah ! só͘ thiàⁿ ê seh, chhiáⁿ ia̍h hō͘ goá chı̍t téng-hō. Goá iā ài thit-thô.”
Chóng-sı̄ seh siông-siông kóng, “Bô, boē, boē, boē, Lí sı̄ siuⁿ soè ; lí sı̄ siuⁿ soè.”
Tē it chhám ê sı̄ lâng lâi tı̄ chhiū-nâ, toà in ê beh thoa ê seh chhia. In chiong toā châng chhiū chhò lo̍h-lâi ia̍h chài khı̀. Chı̍t châng siū chhò toà khı̀, pa̍t châng chiū saⁿ-kap kóng-oē ia̍h thâu ná thı̀m. Chit châng soè châng sam-chhiū teh thiaⁿ, thiaⁿ-kı̀ⁿ in kóng, lí nā chhin-chhiūⁿ án-ni chhò-khı̀, lí oē chiâⁿ choè toā chûn ê ûi, ia̍h keng-kè hái-iûⁿ khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̄n choē kı̂-koài ê mı̍h ; á-sı̄ lí oē choè chı̍t keng hó ê chhù ê chı̍t hāng, tı̄ chı̍t ê toā siâⁿ lâi khoàⁿ joā toā ê sè-kài. Chit châng soè châng sam-chhiū, chı̄n ài khı̀ khoàⁿ sè-kài, chóng-sı̄ i sı̄ siuⁿ soè ; hiah-ê lâng chiū án-ni kè-khı̀.
Bô joā kú, tı̄ tang-thiⁿ chı̍t chá-khí chı̄n léng, ū lâng toà seh chhia lâi, in chiū ta̍k ūi chhò chhiū, āu-lâi kàu tı̄ chı̍t khoân ê soè châng sam-chhiū hia, khoàⁿ-khoàⁿ teh.
In chiū kóng, “Chiah-ê lóng kè-thâu toā.”
Ah ! Chit châng soè châng sam-chhiū kia̍h kah tı̍t-tı̍t-tı̍t !
Chı̍t lâng kóng, “Tı̄ chia ū chı̍t châng tú-tú oē choè tit.” I chiū bong chit châng soè châng sam-chhiū.
Soè châng sam-chhiū hoaⁿ-hí chhin-chhiūⁿ chiáu-á, in-ūi i chai in beh lâi kā i chhò-khı̀. I siū chhò liáu-āu hē tı̄ seh-chhia, i teh siūⁿ chı̄n chiok-ı̀, i kiám-chhái oē choè chûn-ûi, á-sı̄ siâⁿ-nı̍h hó ê chhù ê chı̍t só͘-chāi.
Chóng-sı̄ kàu tı̄ siâⁿ-nı̍h ê sı̂, in chiong i chhāi tı̍t-tı̍t tı̄ chı̍t ê tháng, hē tı̄ lō͘-piⁿ, tı̄ chı̍t choā sam-chhiū ê tiong-kan, lóng sı̄ soè-soè châng, chóng-sı̄ bô chhin-chhiūⁿ i chiah soè. Soè châng sam-chhiū taⁿ chiū thang lâi khoàⁿ sin ê sè-kài.
Lâng tı̍t-tı̍t lâi khoàⁿ chiah-ê chhiū, chiū boé khı̀. Chóng-sı̄ siông-siông in khoàⁿ-kı̀ⁿ soè châng sam-chhiū ê sı̂, chiū iô-thâu kóng, “I sı̄ siuⁿ soè ; i sı̄ siuⁿ soè.”
Kàu lō͘-bé nn̄g ê gín-ná saⁿ khan-chhiú lâi, soè-jı̄ khoàⁿ lóng-chóng ê soè châng chhiū. In khoàⁿ-kı̀ⁿ chit châng soè châng sam-chhiū ê sı̂, chiū kóng, “Gún beh boé chit châng, i tú-tú hó.”
In chiū the̍h tùi tháng chhut-lâi, ia̍h saⁿ-kap thoa tò-khı̀. Chit châng hoaⁿ-hí ê soè châng sam-chhiū, ēng i lóng-chóng ê sı̂, siūⁿ i sı̄ tú-tú hó ha̍p só͘ beh choè ê, i iā chai i tùi kap chiah-ê gín-ná khı̀, boē thang choè chûn-ûi á-sı̄ chhù.
I tı̍t-tı̍t teh siūⁿ, hit sı̂ in thoa i keng-kè kúi-nā ê toā mn̂g, ia̍h koh hē i tı̄ chı̍t ê tháng, tı̄ chı̍t ê bô sím-mı̍h ke-si ê pâng ê toh-téng. In liâm-piⁿ khı̀, ia̍h chiū saⁿ-kap kng chı̍t khia toā nâ koh lâi. Chiū ū kúi-nā ê súi-súi ê hū-jı̂n-lâng tı̀ pe̍h bō-á, chhēng lâm saⁿ, hâ pe̍h ûi-sin-kûn, the̍h kúi-nā pau soè pau ê mı̍h. Chiah-ê gín-ná the̍h mı̍h tùi nâ-nı̍h chhut-lâi, lâi kap i thit-thô, tú-tú chiàu i bat siông-siông kiû hong, seh, kap chiáu-á só͘ choè ê. I chai in khin-khin-á bong i ê thâu, kap toā ki, soè ki. I chiū ka-kı̄ chiàu i só͘ oē ê hn̄g-hn̄g khoàⁿ lo̍h lâi, i khoàⁿ-kı̀ⁿ i ū tiàu kim kap gûn ê liān-á. Ū pe̍h-pe̍h, khin-khin ê mı̍h kui tiâu sûi tı̄ i ê sı̀-ûi ; I ê ki ū hē soè lia̍p kim ê jı̂n kap chúi-âng, thô-âng ê kiû kap gûn ê chhiⁿ ; ia̍h ū súi-súi soè ki âng kap pe̍h ê la̍h-chek, tı̄ i ê ki ; chóng-sı̄ lō͘-bé tē it kı̂-koài ê sı̄ chiah-ê gín-ná ū tiàu chı̍t sian súi koh pe̍h, teh pe ê ang-á thiⁿ-sài tı̄ i ê thâu-khak. Chit châng soè châng sam-hhiū hoaⁿ-hí kı̂-koài kàu boē chhoán-khùi. I chit-tia̍p sı̄ sím-mı̍h khoán ? In-ūi cháiⁿ-iūⁿ hō͘ i chiah êng-kng ?
Koh chı̍t tia̍p-á kú ta̍k lâng lóng khı̀, chhun i chı̍t ê. Lio̍h-á beh àm, chit châng soè châng sam-chhiū chiū thiaⁿ-kı̀ⁿ kı̂-koài ê siaⁿ, tùi koaiⁿ-teh ê mn̂g kè-lâi. Ū sı̂ thiaⁿ-kı̀ⁿ chı̍t ê gín-ná teh háu. I chı̄n chēng-chiauh, ná kú, ná àm. Hut-jiân-kan mn̂g khui, chit nn̄g ê gín-ná jı̍p-lâi. Nn̄g ê súi-súi ê hū-jı̂n-lâng saⁿ-kap lâi. In kàu tı̄ soè châng sam-chhiū, kín-kín tiám lóng-chóng âng kap pe̍h ê la̍h-chek. Āu-lâi chit nn̄g ê súi ê hū-jı̂n-lâng chiū kng chit tè ū soè châng sam-chhiū ê toh, khin-khin sak i, kín-kín tùi mn̂g-nı̍h chhut-khı̀, keng-kè chı̍t ê thong-hāng jı̍p tı̄ pa̍t keng pâng.
I chai in teh kóng i , in-ūi in lóng-chóng ê kim-kim ê ba̍k-chiu tı̍t-tı̍t teh khoàⁿ i. I khiā tı̍t-tı̍t chhin-chhiūⁿ chı̍t ki ûi, ia̍h ta̍k ê chiam hio̍h-bé hoaⁿ-hí kàu gı̄-gı̄-chùn.
Chit-châng soè-châng sam-chhiū hut-jiân-kan khoàⁿ-kı̀ⁿ chı̍t-keng tn̂g-tn̂g ê pâng, ū choē-choē soè-tiuⁿ pe̍h ê bı̂n-chhn̂g, gín-ná the tı̄ bı̂n-chhn̂g ê chím-thâu, iā koh ū gín-ná tı̄ toā-liâu ê í, koh ū ê teh io iah-sı̄ teh chē tı̄ soè-tè í. I kı̂-koài siūⁿ cháiⁿ-iūⁿ chiah-ê gín-ná khoàⁿ-liáu chiah pe̍h, chiah siān; i m̄-chai i sı̄ tı̄ i-koán. I boē koh siūⁿ pa̍t-mı̍h, in-ūi chiah-ê soè-hàn ê pe̍h ê gín-ná, toā-siaⁿ kiò hō͘ i kàu boē chhoán-khùi. In kiò-kóng: “Hoh! Hoh! Hm̄! Hm̄! Chı̄n súi! Chı̄n hó khoàⁿ! Ah! Kiám m̄-sı̄ chı̄n súi！」
Bô joā kú ū chı̍t ê gín-ná bô siáⁿ la̍t ê Siaⁿ kóng, “Chit châng sı̄ goá só͘ bat khoàⁿ-kı̀ⁿ tē it súi ê Kiù-chú tàn chhiū.” Kàu lō͘-bé soè châng sam-chhiū chiū chai i sı̄ sím-mı̍h ; i sı̄ chı̍t châng Kiù-chú tàn chhiū. Ia̍h tùi i ê kng-kng ê thâu-khak kàu i ê kha, moá-moá hoaⁿ-hí, in-ūi i sı̄ tú hó lâi choè tı̄ sè-kan chı̍t hō tē it hó ê chhiū.
(1)Mn̄g. Soè châng sam-chhiū sui-jiân boē choè chûn-ūi, á-sı̄ siâⁿ-nı̍h ê chhù ê iàu-kín mı̍h, chóng-sı̄ ū choè sím-mı̍h ? Ū choè súi ê Kiù-chú-tàn chhiū.
(2) Gín-ná sui-jiân boē tam-tng sè-kan ê toā ê chit, iáu-kú oē choè sím-mı̍h iàu-kín ê kang ? Choè Ki-tok ê tāi-piáu.
Kı̀ⁿ-nā ka-kı̄ khiam-pi chhin-chhiūⁿ gín-ná ê, i tı̄ Thiⁿ-kok choè toā.
