Cha̍p-hāng Koán-kiàn/Tē 9 hāng

Cha̍p-hāng Koán-kiàn (1925 nî)
Tē-káu hāng Lūn Kiān-khong
Chok-chiá: Chhoà Poê-hoé

Kiān-chôan ê Cheng-sîn tiàm tī Kiān-chôan ê Seng-khu

『Kiān-chôan ê Cheng-sîn tiàm tī Kiān-chôan ê Seng-khu』(Mens sana in corpore sano). Chit kù sī Se-iûⁿ ê kek-giân, sī bián-lē lâng tio̍h gâu hùn-liān chiàu-kò͘ seng-khu hō͘ i ióng, ê chhut-miâ ê ōe. Se-iûⁿ ê lâng kò-kò to sī kah-ná chhin-chhiūⁿ chiong chit kù-ōe khek tī in ê náu-kin-lāi, in ta̍k lâng put-lūn ta-po͘, cha-bó͘, tōa-lâng gín-ná, lóng sī hui-siông gâu hùn-liān seng-khu. Só͘-í in ê lâng m̄-nā seng-khu ê kin-bah sī chhin-chhiūⁿ thih phah--ê, in ê cheng-sîn kò-kò to sī o̍ah-thiàu-thiàu.

Lán ê lâng m̄-chai sī ūi-tio̍h sím-mi̍h iân-kò͘, kok-lâng ê seng-khu to sī bē-hiáu-tit chiàu-kò͘--ê khah-chē, tì-kàu thé-chit hui-siông lám, cheng-sîn lóng bô kàu-gia̍h. Phó͘-thong nā chia̍h kàu gō͘-cha̍p chòe , chiū giám-jiân ū chi̍t ê lāu-lâng khóan. Se-iûⁿ lâng tùi gō͘-cha̍p hòe khí, tú-chiah sī beh tōa-tōa chò tāi-chì; in hit-tia̍p ê cheng-sîn chha-put-to sī kap lán jī-saⁿ-cha̍p hòe ê lâng tâng chi̍t-iūⁿ, kui seng-khu móa-móa to sī chòng-liân ê khì-khài.

Ū lâng kóng Tang-iûⁿ kap Se-iûⁿ ê bûn-bêng kok-kok ū te̍k-sek, bô tek-khak Se-iûⁿ ū khah-iâⁿ. Góa siūⁿ lióng-pêng ê bûn-bêng kok ū te̍k-sek, che khiok sī si̍t-chāi; chóng-sī kóng Tang-iûⁿ ê bûn-bêng bē khah-su Se-iûⁿ, che kiaⁿ chò kóng-liáu siuⁿ chū-khoa. Koh-khah àn-chóaⁿ siūⁿ , góa to m̄-káⁿ kóng Tang-iûⁿ ê bûn-bêng bē khah-su. Lâng kóng, Tang-iûⁿ ê bûn-bêng sī chāi tī cheng-sîn; Se-iûⁿ sī chāi bu̍t-chit. Án uni5 sī ū-iáⁿ ; chóng-sī m̄-thang tùi án-ni chiū lia̍h-chò Se-iûⁿ ê cheng-sîn bûn-bêng sī khah-su Tang-iûⁿ--ê. Nā-sī chi̍t-tiám tú chi̍t-tiám lâi phēng, Tang-iûⁿ ê cheng-sîn bûn-bêng , lāi-té pí Se-iûⁿ--ê khah chhut-sek iā sī u; m̄-kú nā tùi tāi-thé khòaⁿ, thang kóng m̄-nā Se-iûⁿ ê bu̍t-chit bûn-bêng ū khah-iâⁿ Tang-iûⁿ, cheng-sîn bûn-bêng ia̍h sī pí lán khah chhut-tioh.

Chóng-kóng , Se-iûⁿ bûn-bêng sī khah chek-ke̍k, lán Tang-iûⁿ bûn-bêng sī khah siau-ke̍k. Se-iûⁿ--ê sī khah hiòng-chiâu khah o̍ah-tāng; lán--ê , sī khah siú, khah tîm-chēng, khah thè-pī, khah iu-ut ê khóan. Phì-lūn kóng: Chāi lán sī kóng, 『Kā-ti só͘ m̄-ài--ê m̄-thang hō͘ pa̍t-lâng, án-ni chiū-sī ū jîn-ài.』Chāi Se-iûⁿ chiū m̄-sī án-ni, In kóng, 『Tio̍h chiong ka-tī só͘ ài--ê, hoaⁿ-hí hō͘ lâng, chiah sī ū jîn-ài.』

Kīn-kīn tùi chit kù-ōe chiū ē thang chai-iáⁿ Se-iûⁿ ê cheng-sîn khah chek-ke̍k, khah thiat-té. Chhiáⁿ jîn-chin siūⁿ-khòaⁿ leh, lán só͘ m̄-ài--ê bo̍h-tit the̍h hō͘ lâng sī khah-khòai, chiong lán só͘ ài--ê the̍h hō͘ lâng, si̍t-chāi sī khah-oh. Koh-chài chiong lán só͘ m̄-ài--ê bô the̍h hō͘ lâng; tùi hit ê lâng kóng sī bô ūi-tio̍h án-ni ke-thiⁿ sím-mi̍h hòe, sī pêng-siông ê tāi-chì. M̄-kú nā chiàu lán só͘ ài-ê the̍h hō͘ i, hit ê lâng ūi-tio̍h án-ni ke-thiⁿ lī-ek sī khah chē.

Se-iûⁿ ê chong-kàu (Ki-tok-kàu ) kà lâng kóng, Lâng ê seng-khu sī sèng-lêng ê pó-tiān, só͘-í tùi seng-khu lāi só͘ hoat-chhut it-chhè ê kám-kak, nā siū sèng-lêng ê chí-tō , tio̍h lóng hō͘ i o̍ah-tāng chiah hó. Tang-iûⁿ ê chong-kàu( Pu̍t-kàu) kà lâng kóng, sè-kan bān -sū sī khang-khang. Chiū-sī lâng seng-khu kiat-kio̍k iā sī bô; nā chiong bô-ê khòaⁿ chò ū, chiū-sī chip-bê, só͘-í tùi seng-khu só͘ hoat it-chhe ê kám-kak, tio̍h kā i kìm-chè hō͘ i siau-bô--khì. Tùi án-ni sìn Pu̍t-kàu ê lâng ū-ê bô chhōa bó͘, ū-ê kìm bô khùn, bô chia̍h-pn̄g, kóng ia̍h ū káu-jî kú kan-ta tiām-tiām chē khòaⁿ-piah, iā ū-ê chē teng-chhn̂g, kia̍h chǹg-á chha̍k seng-khu, hō͘ pa̍t khóan ê liām-thâu bē hoat-seⁿ, hō͘ jio̍k-thé ē thang khah kín bô--khì, thang sêng Pu̍t. Lia̍t-ūi , chhiáⁿ siūⁿ-khòaⁿ, chit nn7 khóan chong-kàu, sī Tang Sai nn̄g-pêng cheng-sîn bûn-bêng ê tōa te̍k-sek. Chiàu án-ni pí-kàu khòaⁿ, Tang-iûⁿ Pu̍t-kàu só͘ kóng kiám m̄-sī hui-siông siau-ke̍k mah?

Koh-chài Se-iûⁿ lâng tùi thiⁿ-tē-kan bān-hāng-mi̍h lóng sī bô kiaⁿ-hiâⁿ ; in lóng káⁿ óa-kīn kā i gián-kiú kàu chin, kā i the̍h-lâi chò lâng ê lō͘-ēng. Lán Tang-iûⁿ lâng chiū m̄-káⁿ; tāi-khài ê mi̍h to sī m̄-káⁿ khì bong--i. Phí-lūn kóng, lán Tang-iûⁿ lâng kia̍h-hiuⁿ teh pài ê lûi-kong sin-nà; Se- iûⁿ lâng in lóng bô kap i sè-jī, kā i chhōa--lâi, chiū kiò i chò gû thoa-chhia, chò teng chiò-lō͘. In Se-iûⁿ lâng chāi chit tē-bīn-chiūⁿ bô chi̍t tah in m̄-káⁿ kàu; lán ê lâng sī kan-ta chéng-kah lâu tn̂g-tn̂g, tiàm chhù-lāi kiâⁿ-lâi kiâⁿ-khì, siàu chng-á thit-thô kòe-ji̍t.

Lūn kin-á-ji̍t ê Tang-iûⁿ lâng su Se-iûⁿ lâng ê tiám sī chin-chē lah. Lán Tang-iûⁿ lâng ê chì-khì siū chin siau-tîm, chin bô o̍ah-tāng. Lán lóng chin khòai lāu, chin khòai sí. Che lóng sī tùi lán ê sin-thé chin lóan-jio̍k, tì-kàu cheng-sîn bô chhiong-chiok. Só͘-í sū-sū to sī m̄-káⁿ hiòng-chêng chò, lóng sī thè-pō͘ siú ān-tiāⁿ. 『Kiān-chôan ê cheng-sin sī tiàm tī kiān-chôan ê seng-khu.』

Lia̍t-ūi , chhiáⁿ lán ê ba̍k-chiū thí-khui khòaⁿ , lán ê lâng ū chiâⁿ chi̍t ê lâng-khóan--ê, ū kúi lâng? Khah-chē kiám m̄-sī bīn-sek ko͘-tâ, phôe-bah siau-sán, ún-ku, chhiⁿ-mê, pái-kha--ê móa-móa sī mah? Tùi chit khóan thé-keh bô kiông-chóng ê cheng-sîn thang hoat-hiān, si̍t-chāi sī eng-kai.