Tē-la̍k hāng
Lūn lú-chú ê tāi-chı̀
1. Lâm-chú khah kùi-khı̀ á-sı̄ Lú-chú
Chin kı̂-koài! lâng cháiⁿ-iūⁿ ē ū ta-po͘ koh ū cha-bó͘?Che sı̄ chin kı̂-koài, iū-koh sı̄ chin chhù-bı̄.
Tı̄ Lâm Thài-pêng-iûⁿ ū chı̍t ê tó-sū kiò-chò Ta-hi-ti. Tı̄-hia ê iá-bân lâng ū liû-thoân kóng , Khí-chho͘ chō-hoà ê sı̂n the̍h âng-thô͘ chò chı̍t ê ta-po͘-lâng. Kàu chı̍t jı̍t chiong hit ê lâng kā i bê hō͘ i khùn--khı̀, chiah tùi hit ê lâng ê seng-khu the̍h chı̍t tè kut-thâu khí-lâi chò chı̍t ê cha-bó͘-lâng.
Iû-thài lâng só͘ sı̀n-gióng ê kàu sı̄ toā-toā ē thang hō͘ sè-kài chò bô͘-hoān.In ê keng-tián ê lāi-bı̄n iā ū kı̀-bêng chhin-chhiūⁿ chit-khoán ê oē.In kóng, siōng-tè chhòng-chō thiⁿ tē bān-mı̍h í-āu , chiàu I ê hêng-siōng ê khoán iōng thô͘ chhòng-chō chı̍t-sian ang-á.I chiū chiong I ê khùi pûn jı̍p-khı̀ hit sian ang-á ê phı̄ⁿ-khang, hit sian ang-á chiū oa̍h-khí--lâi, kiò-chò A-tong, sı̄ ta-po͘-lâng. Siōng-tè chiū chiong A-tong chhòng hō͘ i khùn-khı̀, chiong i ê hia̍p-kut the̍h chı̍t-ki khí-lâi chò chı̍t ê hū-jı̂n-lâng, kiò-chò hā-oa.Che iā sı̄ chı̍t chéng ê liû-thoân.Chóng-sı̄ nā chiàu chit-khoán ê kóng-hoat, kiám m̄-sı̄ bêng-bêng piáu-sı̄ lâm-chú sı̄ chú, lú-chú sı̄ chiông.Lâm-chú khah kùi-khı̀, lú-chú khah hā-chiān mah?In-ūi kóng ta-po͘-lâng sı̄ tāi-seng ū, cha-bó͘-lâng sı̄ the̍h ta-po͘-lâng seng-khu ê chı̍t-pō͘-hūn-á lâi chò-chiâⁿ--ê.
Chhin-chhiūⁿ chit-khoán ê kóng-hoat kiám-chhái ū lâng beh piān-pok kóng, Kó͘-chá ê tāi-chı̀ tāi-ke to lóng bô khak-sı̍t ē chai-iáⁿ.Chiàu lán só͘ chai--ê lâi kóng, ta-po͘-lâng kiám m̄-sı̄ lóng tùi cha-bó͘-lâng ê pak-tó͘ nǹg-chhut--lâi mah?Só͘-í i beh kóng lú-chú sı̄ khah kùi-khı̀, che khiok iā m̄ sı̄ choân-jiân bô chêng-lí.
Lán koh thiaⁿ Lâm-iûⁿ Hô-chiu (Australia)ê o͘-sek lâng kóng, Chō-hoà ê Chú kiò-chò Phán-jı̄, kia̍h i ê to-á pak saⁿ-tiuⁿ ê chhiū-phoê chhu tiàm thô͘-kha, the̍h chı̍t-oân ê liâm-thô͘ khoà-hē hit téng-bı̄n, chò nn̄g-sian ang-á.I chò liáu chin tek-ı̀, peh--khí-lâi thiàu-bú se̍h hit nn̄g-sian ang-á kúi-nā lı̀n. I chiū koh pak chı̍t khoán ê chhiū-phoê, thiu-si liâm tiàm ang-á ê thâu-khak, chò ang-á ê thâu-mn̂g.I khoàⁿ-liáu iū chin toā tek-ı̀.Koh tiàm ang-á ê chiu-ûi thiàu-bú kúi-nā lı̀n, chiong i ê khùi pûn tùi ang-á ê phı̄ⁿ-khang, pûn chı̍t toā-ē lo̍h-khı̀, ia̍h chiū koh thiàu koh se̍h.Lō͘-boé chiong nn̄g-sian ang-á ián-khí-lâi khiā, ang-á chiū soà chhiò hi-hi, chò-hoé kóng-oē chin chhin-bı̍t!
Tāi-ke só͘ chai, lán chit-pêng kóng lâng sı̄ Pô-chiá-bó chhio̍k-thô͘ chò-chiàⁿ--ê, chóng-sı̄ ta-po͘ cha-bó͘ sı̄ án-choáⁿ hun-pia̍t chò, khiok sı̄ bô kóng-bêng sı̄ siāng-sı̂ chò--ê, m̄-sı̄ tùi ta-po͘ ê seng-khu lâi chò-chhut cha-bó͘-lâng;chit-tiám sı̄ bêng-pe̍k.Chiàu téng-bı̄n chit nn̄g khoán ê liû-thoân khoàⁿ, ta-po͘ cha-bó͘ sı̄ siāng-sı̂ chiâⁿ--ê, khiok m̄-sı̄ kóng tó chı̍t-pêng khah tāi-seng.Tùi án-ni ná chhin-chhiūⁿ ē iōng-tit kóng m̄-sı̄ ta-po͘ khah kùi-khı̀, iā m̄-sı̄ cha-bó͘ khah hā-chiān, sı̄ pêng-téng bô cheng-chha.
2. Chiông-lâi lú-chú sı̄ hō͘-lâng khoàⁿ chin khin
Téng-bı̄n só͘ kóng sı̄ kúi chām ê chhiò-khoe-oē nā-tiāⁿ, sı̄ bē chún-pı̂n-tit.M̄-kú nā chiàu le̍k-sú siōng sı̍t-chāi ê sū-chek lâi lūn, kàu kin-á-jı̍t hū-jı̂n-lâng siū lâng khoàⁿ-khin sı̄ chin-chē lah.M̄-sı̄ kóng kan-ta tó chı̍t tah sı̄ án-ni, choân sè-kài to lóng sı̄ chı̍t-iūⁿ.
Hiān-sı̂ chāi Se-iûⁿ tùi lú-chú, phēng lán chit-pêng sı̄ ke chin chun-tiōng.Chóng-sı̄ che sı̄ kı̄n-lâi ê tāi-chı̀.Khah chá sı̄ kap lán bô cheng-chha.Lú-chú ê tē-ūi phēng lâm-chú ê sı̄ khah kē , sı̄ chha chin-chē.Lâm-chú sı̄ chú, lú-chú sı̄ chhin-chhiūⁿ kin-sûi ê lâng.Khah ke̍k-toan ê sı̂-tāi, iā bat khoàⁿ lú-chú chò chı̍t chéng ê châi-sán, ē iōng-tit chiàu lâm-chú ê ı̀-sù kā i chhe-sái bé-bē, chhin-chhiūⁿ bē ti bē iûⁿ ê khoán-sit.Iā koh-chài khoàⁿ lú-chú chò kó͘-goán ang-á ê khoán, thang hō͘ lâm-chú thit-thô khoàⁿ-hóng. Koh-chài it-poaⁿ sı̄ lia̍h hū-jı̂n-lâng khoàⁿ-chò chin u-oè, khoàⁿ-chò chhin-chhiūⁿ iau-chiⁿ ē hām-hāi lâng hoān-choē.
Chāi Sè-kài ê tiong-kan , Ki-tok-kàu sǹg-sı̄ tē-it chun-tiōng lâng ê jı̂n-keh . Iâ-so͘ pún-sin m̄-nā m̄-bat kóng hit hō khoàⁿ-khin hū-jı̂n-lâng ê oē, I tùi hū-jı̂n-lâng ê thài-tō͘ sı̍t-chāi sı̄ chin kong-pêⁿ . Sui-jiân sı̄ án-ni, āu-lâi I ê ha̍k-seng ê lāi-té , ū chı̍t lâng kiò-chò Pó-lô; i sı̄ chin jia̍t-sim chin gâu chhián-bêng Ki-tok ê kà-sı̄ ê toā sù-tô͘. Chóng-sı̄ i bat kóng , “Hū-jı̂n-lâng tio̍h ài tiām-tiām ha̍k-sı̍p tō-lí, tio̍h it-bı̄ sūn-chiông. Goá m̄-chún hū-jı̂n-lâng kóng tō-lí, iā m̄-chún i koán-hat ta-po͘-lâng. I tio̍h kan-ta tiām-tiām chiah hó, in-ūi A-tong sı̄ seng chhut-sı̀ , Hā-oa sı̄ tò-boé; koh-chài m̄-sı̄ A-tong siū bê-he̍k, sı̄ Hā-oa siū bê hām-lo̍h choē.” Nā kan-ta chiàu chit kù oē khoàⁿ , che bêng-bêng sı̄ khoàⁿ hū-jı̂n-lâng khah khin ê chèng-kù.
Sı̀n Pu̍t-kàu ê lâng khoàⁿ hū-jı̂n-lâng sı̄ iáu-kú koh-khah m̄-khí . M̄-nā pài-pu̍t ê lâng sı̄ án-ni, Pu̍t-chó͘ pún-sin iā-sı̄ khoàⁿ hū-jı̂n-lâng m̄ khí. I khoàⁿ hū-jı̂n-lâng kap ta-po͘-lâng tiong ê pháiⁿ-lâng tâng chı̍t téng ; kóng in boē iōng-tit kap phó͘-thong ê ta-po͘-lâng tâng chı̍t khoán ê kà-sı̄; só͘-í te̍k-pia̍t siat chı̍t chéng hā-téng ê kà-sı̄, kiò-chò “Hā-sēng ê Pu̍t-kàu , ” choan-choan teh kà-sı̄ in chiah ê hā-téng ê ta-po͘-lâng kap it-chhè ê cha-bó͘-lâng ; iā i teh kà phó͘-thong ê ta-po͘-lâng chiū lóng iōng khah siōng-téng ê tō-lí, kiò-chò “Siōng-sēng ê Pu̍t-kàu”. Pu̍t-kàu pún-sin tùi hū-jı̂n-lâng sı̄ í-keng toā-toā ū bô kong-pêⁿ , só͘-í āu-lâi hōng i ê kà-sı̄ ê lâng sı̄ iáu koh-khah koè-thâu. In kóng hū-jı̂n-lâng sı̄ u-oè, tı̀-kàu hoê-siūⁿ bô chhoā bó͘ ; ia̍h kı̀n hū-jı̂n-lâng bē iōng-tit jı̍p Pu̍t-sı̄ pài-pu̍t. Chāi Jû-kàu pài Khóng-chú-kong ê lâng iā sı̄ ū chit khoán ê kiàn-kái , kóng hū-jı̂n-lâng bē iōng-tit jı̍p Sèng-biō chè-sèng.
Ū goá ê pêng-iú , i beh chioh tiâm Khóng-chú biō-lāi ê Bêng-lûn-tông, koà Khóng-chú ê sèng-siōng ha̍p-hun. Chin-chē kū-phài ê lâng tùi chit chân hui-siông hoán-tùi. In kóng chhoā hū-jı̂n-lâng jı̍p Sèng-biō sı̄ u-oè--tio̍h Sèng-jı̂n. Sin-phài ê lâng thiaⁿ-liáu chin siū-khı̀; hiám-hiám lōng-chhut sin kū nn̄g-phài ê toā chhiong-tu̍t . Chiū-sı̄ Khóng-chú pún-sin iā ū án-ni kóng, ”Î lú-chú ú siáu-jı̂n ûi lân-ióng”（to̍k-to̍k cha-bó͘-lâng kap bô tek-hēng ê lâng choè tē-it oh khan-sêng ）. Chit khoán kiám m̄-sı̄ tùi kin-té lâi khoàⁿ-khin lú-chú ê kóng-hoat mah?
Í-chêng ê tāi-chı̀ chhiáⁿ bô kóng , chiàu hiān-sı̂ chāi lán ê siā-hoē , khoàⁿ tāng ta-po͘, khoàⁿ-khin cha-bó͘ ê hong-khı̀, iáu-kú sı̄ chin sēng. Lâng nā seⁿ ta-po͘-kiáⁿ ka-tı̄ iā chin tek-ı̀, chhin-chiâⁿ pêng-iú kò-kò moá-chhùi kā i kóng, “Kiong-hí !” Ia̍h nā seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ , chiū lia̍h ū chún-chò bô ê khoán. Chhin-chiâⁿ pêng-iú nā ū mn̄g , ı̀n liáu chiū khah bô la̍t, bô siaⁿ-boé; mn̄g ê lâng iā m̄-káⁿ koh tē-jı̄ kù, lio̍k-lio̍k kóng chı̍t-kù, “Iā-hó !” chiū chún soah. Khah ke̍k-toan ê lâng nā seⁿ tio̍h cha-bó͘-kiáⁿ, thoa--leh, chiū hō͘--lâng , ná chhin-chhiūⁿ tàn chı̍t-tè hāu-phiaⁿ-phoè hiat-ka̍k ê khoán-sit.
Chiông-lâi ê lâng kóng , chò hū-jı̂n-lâng tio̍h ū sam-chiông sù-tek chiah ē-iōng-tit chheng-chò hó. Sím-mı̍h kiò-chò “Sam-chiông” neh? Chiū-sı̄ kóng, lú-chú chı̍t-sı̀-lâng ê tiong-kan, tio̍h ài ū saⁿ-khoán ê chiông-sūn. Tē-it : iáu-boē chhut-kè ê sı̂ tio̍h sūn-chiông lāu-pē. Tē-jı̄ : kè-liáu chiū tio̍h sūn-chiông tiōng-hu. Tē-saⁿ: tiōng-hu sí-liáu chiū tio̍h sūn-chiông i ê kiáⁿ-jı̂. Chit saⁿ-chéng sūn-chiông ê ı̀-sù, phah-sǹg káⁿ sı̄ choan chí kóng, hū-jı̂n-lâng it-seng tio̍h kap chit saⁿ-khoán lâng chò-hoé koè-jı̍t seng-oa̍h, m̄ eng-kai ka-tı̄ khiā tiàm bô bêng-pe̍k ê só͘-chāi. Chóng-sı̄ phó͘-thong ê kái-soat sı̄ kóng chò hū-jı̂n-lâng hoān-sū m̄ eng-kai ka-tı̄ phah-sǹg , ka-tı̄ m̄-thang chip ı̀-kiàn, tio̍h chò bô ı̀-kiàn ê lâng; jı̄m-pêng lāu-pē , tiōng-hu, kiáⁿ-jı̂ ê ı̀-sù, thoa--tio̍h m̄-thang tùn-teⁿ. Só͘-í sio̍k-gú ū kóng, “Lú-chú bô-châi piān sı̄ tek.” Kóng hū-jı̂n-lâng nā bô châi-chêng bô chú-ı̀ chiū-sı̄ ē-iōng-tit chheng-chò ū hó tek-hēng.
Chit-khoán ê sim-su kiám m̄-sı̄ khoàⁿ cha-bó͘-lâng chò sí-mı̍h, chò ki-khı̀ teh khoán-thāi mah? Moá-thiⁿ-kha-ē ê chí-moē m̄-chai khéng jı̄n án-ni chò eng-kai, bô? Nā beh sı̄ m̄-khéng, cháiⁿ-iūⁿ kúi-nā chheng-nı̂ í-lâi , chiàu sū-sı̍t khoàⁿ, chí-moē thài lóng hō͘ lâng khoàⁿ chin khin, tı̍t-tı̍t soà kàu kin-á-jı̍t neh? Chit tiong-kan ê úi-khiok goá hi-bōng chèng chí-moē tio̍h chhim-chhim ka-tı̄ hoán-séng khoàⁿ.
3. Lú-chú cháiⁿ-iūⁿ hō͘ lâng khoàⁿ khin neh?
Chiàu goá khoàⁿ lú-chú siū lâm-chú khoàⁿ-khin ê lí-iû ū saⁿ-hāng:
Tē-it, in-ūi lâng ê tō-tek-sim bô hoat-ta̍t , kò͘ ka-tı̄ bô kò͘ pa̍t-lâng , tiōng su-io̍k bô tiōng kong-lí; siūⁿ the̍h-jı̍p siūⁿ pà-chiàm , bô siūⁿ the̍h-chhut kap lâng pun. Tùi án-ni khoàⁿ lâng ê sèⁿ-miā chhin-chhiūⁿ chiáu-mn̂g hiah khin, khoàⁿ ka-tı̄ ê sèⁿ-miā chhin-chhiūⁿ Thài-san hiah tāng, lóng bē-hiáu sio thé-thiap; kiông chia̍h jio̍k, ū la̍t--ê khiā-thâu tián-ui; loán-jio̍k--ê chiū tio̍h thun-lún ho̍k-chiông, siū lâng ho͘-hat. Lú-chú goân-lâi ê seⁿ-chò kap lâm-chú toā-toā bô sio-siāng. I ê sin-châi khah sió-sè, ia̍h chı̍t-goe̍h-jı̍t ài chı̍t pái ê bô chū-iû ; i ê kú-chí khah iù-siù, kin-kut khah bô la̍t. Só͘-í chāi hit hō bô tō-tek, phín khùi-la̍t phín ióng ê sı̂-tāi, lú-chú tio̍h niū lâm-chú saⁿ-pō͘, tio̍h siū ho͘-hat, che sı̄ khoài-siūⁿ ê tāi-chı̀.
Tē-jı̄ ê lí-iû sı̄ in-ūi gín-ná to lóng sı̄ tùi hū-jı̂n-lâng ê pak-tó͘ nǹg--chhut-lâi; koh-chài gín-ná tio̍h chia̍h i ê leng chiah ē oa̍h, put-sı̂ to bē iōng-tit lı̄-khui i. Tùi án-ni bó-kiáⁿ ê ài-chêng sı̄ pí pē-kiáⁿ khah chhim. Hū-jı̂n-lâng sui-sı̄ siū lâm-chú ê khoàⁿ-khin pháiⁿ khoán-thāi, ūi-tio̍h thiàⁿ kiáⁿ ê iân-kò͘, bān-sū lóng thun-lún. Ta-po͘-lâng chai-iáⁿ hū-jı̂n-lâng ū siū ài-chêng sok-pa̍k, tùi án-ni chiū soà jú khò-sio̍k jú hòng-sù.
Tē-saⁿ ê lí-iû sı̄ chāi hū-jı̂n-lâng pí ta-po͘-lâng khah bô kàu-ióng , khah bô châi-chêng , chit-tiám sı̄ hū-jı̂n-lâng siū ta-po͘-lâng kheng-sı̄ choè toā ê goân-in. Lú-chú phēng lâm-chú , ū thang siū kàu-ióng ê ki-hoē sı̄ ke chin chió. Chiàu téng-bı̄n só͘ kóng, lú-chú ê sin-thé siông-siông ē m̄ tú-hó , koh-chài i tio̍h iúⁿ-chhı̄ kiáⁿ-jı̂, chē-chē bē thang chiàu ı̀-sù. M̄-nā án-ni, lâm-chú ūi-tio̍h ài hòng-hù koán-hat hū-jı̂n-lâng , i bô ài hū-jı̂n-lâng kap i pêⁿ-pêⁿ gâu; só͘-í m̄-nā bô chióng-lē lú-chú tha̍k-chheh siū kàu-ióng, hoán-tńg chó͘-tòng hū-jı̂n-lâng ài ha̍k-būn ê sim sı̄ khah chē.
Ū siat tō-tek hō͘ lú-chú siú, kiò i tio̍h ū sam-chiông sù-tek chiah hó; bān-sū tio̍h sūn-chiông ta-po͘-lâng, m̄-thang su-khia ū chú-ı̀; só͘-í m̄-bián bat sím-mı̍h ha̍k-būn, kan-ta gâu khoán-thāi ta-po͘-lâng chiū hó. Tı̀-kàu hū-jı̂n-lâng ka-tı̄ iā soà sı̍p-í ûi-siông , bô siūⁿ beh chı̀n-pō͘, beh kap ta-po͘-lâng siāng khoán, chin-chiàⁿ soà sı̀n, kóng, “Lú-chú bô châi, piān sı̄ tek;” sı̀n chit-kù sı̄ chin-lí , it-chhè ê ha̍k-būn lóng pàng hō͘ lâm-chú khı̀ o̍h, bān-hāng ê kang-gē iā it-chı̄n jı̄m-pı̂n ta-po͘-lâng khı̀ tit.
Kàu-boé hū-jı̂n-lâng soà pı̀ⁿ-chò chı̍t-chióng bô chı̀-khı̀ ê mı̍h, kan-ta ē-hiáu chng súi. ǹg-bāng tit-tio̍h ta-po͘-lâng ê lı̂n-bín; sı̍t-chāi thâu-khak-oáⁿ-lāi khang-lo-so, m̄-bat hoâⁿ-tı̍t; tû-khı̀ chú-chia̍h , pó͘-thı̄ⁿ , sé-sàu í-goā, to bô ū khah kiàn-tiông ê só͘-chāi. Tùi án-ni khoàⁿ, lú-chú ka-tı̄ bē thang chò sím-mı̍h; nā m̄-sı̄ oá-khò ta-po͘-lâng ê tı̀-ı̀m , ka-tı̄ bē thang oa̍h. Bē thang to̍k-lı̍p seng-oa̍h ê lâng , m̄-bián kóng sı̄ lú-chú, chiū-sı̄ lâm-chú iā sı̄ tek-khak hō͘ lâng khoàⁿ-khin lah!
Lú-chú siū lām-chú khoàⁿ-khin ê lí-iû í-goā khiok sı̄ iáu ū, chóng-sı̄ téng-bı̄n só͘ kóng chit saⁿ-tiám sı̄ choè chú-iàu, Sı̂-sè í-keng piàn-oāⁿ liáu , kok-hāng tāi-chı̀ to lóng kap chêng toā-toā ū cheng-chha, chiū-sı̄ hū-jı̂n-lâng ê tē-ūi iā í-keng koân chin-chē . Chāi Se-iûⁿ lú-chú kap lâm-chú ê tē-ūi sı̄ chha-put-to kàu beh pêⁿ-pêⁿ . Tian-tò ū só͘-chāi lú-chú ê tē-ūi khah koân ê iā sı̄ ū. Ia̍h ē tı̀-kàu án-ni ê goân-in , bô pa̍t-hāng , chiū-sı̄ in-ūi sı̂-sè ê chı̀n-pō͘ ; lâng ê tō-tek-sim ū khah koân, ē-hiáu chun-tiōng lâng ê jı̂n-keh, tı̀-kàu m̄-káⁿ ūi-tio̍h lú-chú loán-jio̍k chiū khoàⁿ-khin i. Chóng-sı̄ choè toā ê goân-in, choè tı̍t-chiap ê lí-iû , sı̄ in-ūi hū-jı̂n-lâng ka-tı̄ ū chū-kak, m̄-goān put-sı̂ khiā lâng ê boé-āu, kiàn-siàu put-sı̂ siū lâm-chú ê tı̀-ı̀m , ka-tı̄ siūⁿ chı̀n-pō͘ hùn-hoat bián-kióng; put-lūn tha̍k-chheh, he̍k-sı̄ chò kang, lóng bô beh su ta-po͘-lâng . Chit-tiám choè ū koan-hē, choè iàu-kín.
Téng-pang Au-chiu toā sio-thâi ê sı̂, lâm-chú lóng chò-peng khı̀ chhut-tı̄n, tı̀-kàu kok-lāi bān-hāng ê tāi-chı̀ lóng bô lâng thang pān. Hit-tia̍p chāi Eng-kok , á-sı̄ Hoat-kok, Tek-kok ê hū-jı̂n-lâng chiū lóng ióng-io̍k chı̀n-chêng tam-jı̄m bān-hāng ê sū-bū. Ū-ê sái hoé-chhia chài lâng-kheh, ū-ê chò kéng-chhat pó-hō͘ tē-hng ê pêng-an, ū-ê the̍h iû-piān , ū-ê ı̀n sin-bûn hō͘ chèng-lâng oē-thang thong siau-sit. M̄-nā án-ni , iā ū jı̍p kang-tiûⁿ chè-chō hoé-io̍h kap toā-chhèng , jı̍p ha̍k-hāu kà ha̍k-seng, jı̍p gê-mn̂g chò-koaⁿ pān kong-sū mā-sı̄ ū; put-lūn chho͘-iù koân-ke, chit-pang hū-jı̂n-lâng to lóng ū pān--tio̍h. Ia̍h pān-liáu to bô khah-su ta-po͘-lâng , tian-tò ū-ê pān-liáu iáu khah hó. Tùi chit-pang ê tāi-chı̀ , chāi se-iûⁿ ê hū-jı̂n-lâng hián-bêng in ê châi-chêng chin-chē, chē-chē ê lâm-chú put-chí tio̍h toā-kiaⁿ , m̄-káⁿ koh khoàⁿ hū-jı̂n-lâng khin. Iōng pêng-téng ê thāi-gū khoán-thāi in. Se-iûⁿ ê hū-jı̂n-lâng chāi kin-á-jı̍t í-keng chı̀n kàu kap ta-po͘-lâng bô ū toā hun-pia̍t, chò toā-koaⁿ iā-ū, chò gı̄-oân piān-hō͘-sū iā-ū; chò ha̍k-hāu ê sian-seⁿ, á-sı̄ khui-tiàm chò seng-lí, í-kı̍p sái-chhia chò chho͘-tāng ê kang, chhin-chhiūⁿ chē hui-hêng-ki chhut-tı̄n kap tùi-te̍k sio-thâi ê tāi-chı̀ in to káⁿ chò , Hoān-nā lâm-chú chò ē kàu ê tāi-chı̀ , hiān-sı̂ Se-iûⁿ ê lú-chú to lóng m̄-jı̄n-su, to lóng ū siūⁿ beh khı̀ chò. Se-iûⁿ ê lú-chú taⁿ lóng sı̄ oân-choân ê lâng lah; m̄-nā bô-siū lâm-chú ê tı̀-ı̀m , ka-tı̄ ē thang oa̍h , Tian-tò iáu-kú sı̄ siūⁿ beh tı̀-ı̀m lâng.
Goá só͘ kèng-ài tâng-cho̍k ê chí-moē, lín kin-á-jı̍t só͘ khiā ê tē-ūi sı̄ loā-koân? Lín hiān-sı̂ ê khùi-la̍t ū loā-toā? Chhim-goān chí-moē tāi-ke cha̍p-hun hoán-séng khoàⁿ. Lín nā bô lia̍h lâm-chú chò koáiⁿ-á , ka-tı̄ khiā-khí ē chāi á-sı̄ bē, chhiáⁿ siang-chhiú pàng khui chhı̀ khoàⁿ-bāi !
4. Lú-chú ê Thian-chit
Lú-chú m̄-sı̄ lâm-chú ê kin-sûi. Lâm-chú nā hiah koân, lú-chú iā sı̄ hiah koân; lám-chú nā hiah toā, lú-chú iā sı̄ hiah toā lah. Lú-chú bô lâm-chú khiok bē-iōng-tit, chóng-sı̄ lâm-chú bô lú-chú iā sı̄ pêⁿ-pêⁿ chı̍t-poaⁿ-iūⁿ. Sui-jiân sı̄ án-ni kóng, lú-chú kap lâm-chú seⁿ-chò bô sio-siāng, só͘ kiàn-tiông ê hong-bı̄n iā sı̄ ū koh-iūⁿ, só͘-í lú-chú chı̍t-sı̀-lâng eng-kai chhut-la̍t khı̀ chò ê gia̍p-bū , chiū-sı̄ lám-chú só͘ chò bē kàu--ê , goá siūⁿ m̄-nā chı̍t-nn̄g-hāng. Chhı̀ chiong goá só͘ siūⁿ ē kàu--ê pâi-lia̍t tı̄ chèng chí-moē hiaⁿ-tı̄ ê bı̄n-chêng.
Thâu chı̍t chân . Hū-jı̂n-lâng tio̍h ióng-io̍k kiáⁿ-jı̂. Ta-po͘-lâng khah chē sı̄ chāi goā-bı̄n pān gia̍p-bū. Ióng-io̍k kiáⁿ-jı̂ ê tāi-chı̀ to ài hū-jı̂n-lâng choan-chú khı̀ chò, goá siūⁿ chit-hāng éng-oán sı̄ sio̍k lú-chú ê thian-chit. Seⁿ-io̍k gín-ná m̄-sı̄ hiah khin-khoài ê tāi-chı̀. Sı̍t-chāi seⁿ-kiáⁿ sı̄ chin oh, chóng-sı̄ chhı̄-kiáⁿ sı̄ kèng-ka koh-khah oh.
Khí-chho͘ gín-ná tı̄ lāu-bó ê pak-tó͘-lāi ê sı̂, sı̍t-chāi hit-sı̂ sı̄ nn̄g-lâng sio-kap chı̍t-tiâu sèⁿ-miā. Thang kóng lāu-bó ê sim chiū-sı̄ kiáⁿ ê sim, lāu-bó ê bah chiū-sı̄ kiáⁿ ê bah. Só͘-í hit ê sı̂-chūn chò lāu-bó ê lâng tio̍h cháiⁿ-iūⁿ , chí-moē tāi-ke m̄-chai ū bêng-pe̍k bô? Gín-ná chhut-sı̀ liáu choè ū koan-hē--ê sı̄ lāu-bó ê leng. Lín tio̍h cháiⁿ-iūⁿ kò͘ hō͘ leng hó, ia̍h chı̍t jı̍t tio̍h hō͘ i chia̍h kùi-pái, chí-moē m̄-chai ū gián-kiù á-bô?
Chiàu goá só͘ khoàⁿ hiān-sı̂ ê chí-moē khah chē kan-ta ē-hiáu seⁿ , bē-hiáu chhı̄. Gín-ná ê sim-lí , khoeh-khiàm , gín-ná ū iau, ū koâⁿ á-bô, bē-hiáu-tit ê sı̄ khah toā pō͘-hūn. Lán ê gín-ná in-ūi iúⁿ-chhı̄ ê lâng bē-hiáu-tit, tı̀-kàu lâi sí-sit ê sı̄ chin chē. Chāi lán Tâi-oân Pún-tó-lâng chiàu Tāi-chèng 11 nı̂ ê tiau-cha, chı̍t-nı̂ sí chha-put-to ū 9,5000 lâng. Chiông-tiong chı̍t-hoè kàu gō͘-hoè ê gín-ná chiàm beh kàu tùi-poàⁿ , sı̄ chiong-kı̄n 4,4000 lâng. Chit 4,4000 ê sí gín-ná ê lāi-té, kàu chı̍t-hoè teh chia̍h-ni ê, chiàm chha-put-to 2,7000 lâng. Lí siūⁿ, kiám m̄-sı̄ chin thang ài tio̍h kiaⁿ? Che lóng sı̄ in-ūi iúⁿ-chhı̄ m̄ tú-hó só͘ tài lâi--ê chhi-chhám lah.
Lú-chú m̄-nā tio̍h chò gín-ná ê lāu-bó , iáu-kú tio̍h chò gín-ná ê sian-seⁿ. Gín-ná iáu-boē jı̍p ha̍k-hāu ê tiong-kan, bān-hāng to sı̄ pài lāu-bó chò sian-seⁿ, tùi lāu-bó o̍h. M̄-nā sı̄ tùi lāu-bó o̍h kóng-oē, chı̍t-sı̀-lâng ê sèng-chêng siū lāu-bó ê kám-hoà sı̄ hui siông toā. Jı̍t-pún Loē-tē ū chı̍t-kù sio̍k-gú kóng, “Saⁿ-hoè gín-ná ê cheng-sı̂n soà kàu chı̍t-pah hoè.” Se-iûⁿ iā ū sio̍k-gú kóng, “Iô iô-nâ ê chhiú ē thang iô-tāng thiⁿ-kha-ē.” Chit-khoán oē lóng sı̄ chheng-chàn lú-chú ê toā khùi-la̍t, chí-bêng lāu-bó tùi gín-ná ê kám-hoà sı̄ chhim koh toā. Lán nā khoàⁿ le̍k-sú só͘ kı̀-chài ê eng-hiông, toā gâu-lâng só͘ chò ê tāi-chı̀ , koh-chài khe-khó hiah ê lâng ê lāu-bó ê châi-chêng tek-hēng kap tùi i ê kiáⁿ ê iōng-sim, lán chiū chiok-gia̍h ē thang bêng-pe̍k lāu-bó tùi gín-ná ê kám-hoà ū loā-toā, chò lāu-bó ê chek-sêng sı̄ loā-tāng neh? Só͘-í goá kóng ē seⁿ-kiáⁿ bē-ē kà-kiáⁿ, sı̄ bô koh-iūⁿ ē-hiáu chai-hoe bē-hiáu ak-chúi; ē-hiáu pò͘-tiū bē-hiáu bán-chháu. Chit chéng hū-jı̂n-lâng bē-kham-tit chò gín-ná ê lāu-bó, chí-hó chò ke-á-kiáⁿ ê ke-bó. Seⁿ-kiáⁿ sı̄ chin oh, iúⁿ-kiáⁿ koh-khah oh, chóng-sı̄ kà-kiáⁿ sı̄ iáu-kú koh-khah oh!
Hū-jı̂n-lâng beh chı̄n iúⁿ-chhı̄ kiáⁿ-jı̂ ê pún-hūn, i tio̍h koh chù-ı̀ chı̍t hāng. Chit-hāng sı̄ lán chió-chió siūⁿ ū kàu ê tāi-chı̀ . Lán ê lâng m̄-nā tùi hoè-siū chı̂ⁿ-châi ū tham-sim, tùi kiáⁿ-jı̂ iā sı̄ to-to ek-siān, lóng bô hiâm. Lūn seⁿ-kiáⁿ ê sū khiok sı̄ chò lâng ê toā pún-hūn, lâng-lâng to tio̍h ū.
Chóng-sı̄ tio̍h siūⁿ chin. Seⁿ-kiáⁿ kap lia̍p thô͘-ang-á sı̄ bô siāng. Thô͘-ang-á lia̍p koh-khah chē sian, kā i pâi kui-lia̍t. i chiū tiām-tiām tiàm hia chhāi, m̄-bián chia̍h iā bē phoà-pēⁿ, koh-chài bē oan-ke chò pháiⁿ-sū. Gín-ná kú m̄-sı̄ án-ni leh; bô ū hiah sûi-piān . Gín-ná seⁿ jú chē , bó-sin tek-khak sı̄ jú lám. Bó-sin lám, nā-sı̄ gín-ná ē thang ióng, kiám-chhái iáu-kú ē iōng-tit. Lám lāu-bó ē thang chhı̄ ióng-kiáⁿ , tāi-ke m̄-chai khoàⁿ-kı̀ⁿ ū loā-chē? Koh-chài gín-ná kan-ta chhı̄-ióng kiám chiū ē liáu-kio̍k. Bēng Hū-chú kóng, “Lâng bô siū kàu-io̍k, lı̄ cheng-seⁿ bô hn̄g.” Ū châi-tiāu thang seⁿ-kiáⁿ, bô châi-tiāu thang hō͘ kiáⁿ siū kàu-io̍k chiâⁿ-chò chı̍t ê phó͘-thong ê lâng-khoán , thang kóng sı̄ toā-toā bô chek-sêng.
Lí khoàⁿ : chāi lán tiong-kan chit-khoán bô chek-sêng ê lāu-pē lāu-bó kiám chió-chió mah? Tāi-ke tio̍h ài chai, ke seⁿ chı̍t ê bô kà-sı̄ ê gín-ná , sı̄ ke pàng chı̍t tàⁿ tāng-tàⁿ hō͘ chèng-lâng taⁿ , kiám-chhái sı̄ ke pàng chı̍t chia̍h hó͘ kā lâng. Só͘-í seⁿ-kiáⁿ sı̄ hó, sı̄ chin thang kiong-hí ; chóng-sı̄ iā tio̍h chún-chat, ē-hiáu liōng khùi-la̍t , ē seⁿ-kiáⁿ iā tio̍h ē khan-sêng kiáⁿ chiah hó. nā bô liōng khùi-la̍t , loān-loān seⁿ, kàu-boé tio̍h pàng teh kù-chāi i , che m̄-nā sı̄ hāi kiáⁿ-jı̂, hāi siā-hoē sı̄ chin chē.
Lú-chú tē-jı̄ ê thian-chit sı̄ liāu-lí ka-sū. Lâm-chú nā pí-phēng chò chiòng-kun, lú-chú chiū-sı̄ siòng-iâ. Chiòng-kun sı̄ choan-chú kò͘ goā-bı̄n , siòng-iâ sı̄ choan-chú lí lāi-bı̄n. Koh-chài tùi liāu-lí ka-sū chit-tiám kóng , lú-chú sı̄ ka-têng lāi ê ông, in-ūi ka-têng lāi-bı̄n ê tāi-chı̀ eng-kai lóng-chóng tio̍h ài i chiáng-koán.
Téng-chām ū kóng Se-iûⁿ lú-chú ê tē-ūi put-chí koân, put-pí lán chit-pêng, in chin siū lâm-chú ê chun-kèng. Che sı̄ ū chióng-chióng ê goân-in . Se-iûⁿ ê hū-jı̂n-lâng tùi liāu-lí ka-sū chit-chân sı̍t-chāi chin giám-ngē; in lóng goân-choân , m̄-bián ta-po͘-lâng chhap-chhùi , pān-lí cha̍p-hun chiu-chı̀ kàu-kak. Se-iûⁿ ê lú-chú sı̍t-chāi oân-choân sı̄ ka-têng ê lú-ông, choân-pō͘ ê ka-sū lóng sı̄ in chú-chiáng. Ta-po͘-lâng tùi goā-bı̄n tńg-lâi, giám-jiân chhin-chhiūⁿ chò lâng-kheh, sı̄ kan-ta siū an-ùi hióng-hok nā-tiāⁿ . Tı̄ goā-bı̄n siū hong-song, tńg-lâi kàu chhù-mn̂g-kháu, chiū ū léng-lı̄ chhiò-hi-hi ê hū-jı̂n-lâng tı̄-hia tán-hāu i; i kan-ta chiong i tı̄ goā-bı̄n phah-piàⁿ só͘ tit--ê the̍h kau hū-jı̂n-lâng , í-goā i tı̄ chhù-lāi kan-ta thí-khui-chhùi chia̍h-pn̄g chiū hó, m̄-bián hoân-ló bí-kè koân á-sı̄ kē. Ia̍h i kan-ta teh chē, ha sio-tê, thâu khi-khi khoàⁿ chheng-hiu ū chéng-tùn ê chhù lāi-bı̄n ; phō i ê oa̍h-tāng ke̍k khiáu-khı̀ ū kui-kí ê hāu-seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ; thiaⁿ in liām “Goe̍h kong-kong, siù-châi lông, khiâ pe̍h-bé koè lâm-tông......” Hit khoán ê gín-ná koa, he̍k-sı̄ thiaⁿ i ê hū-jı̂n-lâng pò-kò chhin-chhek óng-lâi ê siau-sit, pêng-iú ê phoe-sı̀n. Á-sı̄ i tı̄ goā-bı̄n só͘-chò bē tiâu-tı̍t ê tāi-chı̀, chiū kóng lâi kap i ê hū-jı̂n-lâng chham-siông, thiaⁿ hū-jı̂n-lâng khin-siaⁿ sè-soeh ê khoán-khǹg, sé-khı̀ i sim-lāi ê ut-chut.
Ū-tang-sı̂ hong-chheng jı̍t-loán ê sı̂ ang-bó͘ sio-khan á-sı̂ chhoā kiáⁿ khı̀ kong-hn̂g kiâⁿ-soá, he̍k-sı̄ khı̀ iá-goā khoàⁿ kéng-tı̀. Ū-tang-sı̂ goe̍h-kng, chheⁿ-bêng ê sı̂-chūn , ang chiū toâⁿ, bó͘ chiū chhiùⁿ , kiáⁿ-jı̂ chiū thiàu-bú, sio-kap chheng-chàn jı̂n-seng ê hô-lo̍k, kám-siā ka-têng ê hok-khı̀. Ta-po͘-lâng só͘ siū ê hong-tı̂n , thang kóng chı̍t-pái tńg-lâi kàu chhù-lāi, in-ūi hū-jı̂n-lâng ê iōng-sim lóng-chóng sé chheng-khı̀. M̄-nā án-ni , iáu-kú sı̄ ke-tit pah-poē ê ióng-khı̀ thang chhut-khı̀ siā-hoē toā tín-tāng. Ah! Se-iûⁿ-lâng ē ū kin-á-jı̍t , kiám lóng sı̄ ta-po͘-lâng gâu--ê mah?
Chèng chí-moē hiaⁿ-tı̄ , Se-iûⁿ lâng khoàⁿ i ê ka-têng chhin-chhiūⁿ Thian-tông , chhin-chhiūⁿ Se-thian ke̍k-lo̍k ê só͘-chāi. Ia̍h hiān-sı̂ lán ê ka-têng khah-chē sı̄ chhin-chhiūⁿ sím-mı̍h khoán? Kiám m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ kaⁿ-ga̍k á-sı̄ tē-ge̍k--ê sı̄ khah toā pō͘-hūn? Tùi ba̍k-chiu só͘ khoàⁿ-kı̀ⁿ ê kóng , chāi lán ê ka-têng ta-po͘-lâng khah-chē sı̄ chhin-chhiūⁿ ông-iâ-kong, hū-jı̂n-lâng sı̄ chhin-chhiūⁿ cha-bó͘-kán. Thang kóng lán ê ka-têng sı̄ lâm-chú choan-chè ê kok-tō͘. Lia̍t-ūi , lán ê siā-hoē sı̄ chin bô chhin-chhiūⁿ lâng , chóng-sı̄ lán tio̍h chai, lán ê ka-têng sı̄ iáu khah m̄-chiâⁿ-mı̍h. Lán ê siā-hoē soe-thè ê goân-in chē-chē sı̄ tùi lán ê ka-têng hú-pāi só͘ tı̀--lâi ê lah! Hiaⁿ-tı̄ chit-tiám lín ū tông-ı̀, bô? Chí-moē lín ū sêng-jı̄n, bô?
Goá chhim-chhim ǹg-bāng tāi-ke chit-hoan toā kak-ngō͘, kín-kín sı̍t-hêng toā kái-kek. Ia̍h chèng chí-moē tio̍h te̍k-pia̍t toā hùn-hoat toā bián-kióng, chı̀-chió lín tio̍h chò kàu hō͘ ka-têng pı̀ⁿ-chiâⁿ lín ê ông-kok chiah ē ēng-tit.
Lú-chú tē-saⁿ ê thian-chit sı̄ pó jı̂n-lūi ê pêng-hô, siā-hoē ê bí-koan, hō͘ thong thiⁿ-kha-ē ū sek-chhái, ū kng-thang, ū sio-khı̀ . Goân-lâi lú-chú ê sèng-chit kap lâm-chú put-chí ū cheng-chha. Hū-jı̂n-lâng ê kám-chêng sı̄ khah bín, khah nńg-sim khah un-hô , khah gâu thé-thiap lâng. Koh-chài i ê thài-tō͘ sı̄ chin iù-siù un-jiû nńg-lūn , ē thang sàu-tû it-chhè ê chho͘-iá. Hiān-kim lú-chú ê khùi-la̍t toā-pō͘-hūn sı̄ chò tı̄ ka-têng-lāi, tı̍t-chiap chò tı̄ siā-hoē iáu-kú sı̄ sió-khoá. Kim-āu siā-hoē iau-kiû hū-jı̂n-lâng tı̍t-chiap chı̄n-la̍t ê só͘-chāi sı̄ chin-chē.
Kí chı̍t chân kóng. Eng-kok ū chhut chı̍t ê hū-jı̂n-lâng kiò-chò Nái-tin-gé (Florence Nightengale) . Tú-tio̍h Eng-kok pang-chān Thó͘-ní-kı̂ kap Gô-lô-su sio thâi. Hit-sı̂ m̄-nā tio̍h-siông ê peng bô lâng kiù, ū hoat un-e̍k tio̍h pēⁿ ê peng iā sı̄ chin-chiàⁿ chē .Nái-tín-gé thiaⁿ-kı̀ⁿ chit khoán sū, cha̍p-hun siū chhı̀-kek, koat-sim pàng-sak ka-tı̄ , kàu chiàn-tiûⁿ pang-chō͘ tio̍h-siong kap phoà-pēⁿ ê peng-sū, bô hun-pia̍t pún-kok ê peng kap tùi-te̍k. Chio-chı̍p sio-tâng chı̀-khı̀ ê hū-jı̂n-lâng , poâⁿ-soaⁿ koè-hái kàu chiàn-tı̄n ê só͘-chāi, siū-liáu chin-chē ê gûi-hiám , kiù-chō͘ chē-chē sèⁿ-miā. Āu-lâi kap i sio-siōng chı̀-khı̀ ê lâng chiām-chiām ke , in khiā chı̍t ki âng-sek sı̍p-jı̄ ê kı̂ chò kı̀-hō. Kàn hiān-kim thong sè-kài bān-kok lóng ū sêng-jı̄n chit-hāng sū-gia̍p chin iàu-kín, só͘-í bān-kok ê koaⁿ-hú chò-hoé lı̍p-iok chhòng-siat “Bān-kok chhiah-sı̍p-jı̄-siā”. Kı̀ⁿ-nā ū khiā chı̍t ki Chhiah-sı̍p-jı̄ kı̂ ê só͘-chāi bē iōng-tit phah toā-chhèng. Chū Nái-tín-gé siat-lı̍p Chhiah-sı̍p-jı̄-siā í-lâi, lâng m̄-chai ke oa̍h ū loā-chē , koh-chài lâng-lâng jı̂n-chû ê sim-koaⁿ m̄-chai ke-thiⁿ ū loā-chē? Sè-kài ūi-tio̍h án-ni sı̍t-chāi ke-thiⁿ chin-chē ê kong-chhái!
5. Kiat-hun ê tāi-chı̀
Lâng nā sı̄ ū te̍k-pia̍t ê chı̀-khı̀ , ūi-tio̍h beh chò i ê sū-gia̍p , thang kòng-hiàn siā-hoē , hō͘ chèng-lâng ē thang tit-tio̍h hó, ūi-tio̍h án-ni chı̍t-sı̀-lâng m̄ kiat-hun, kam-goān toaⁿ-sin chı̍t lâng , che khiok-sı̄ toā-toā thang pó-sioh ê hó-sū. Chóng-sı̄ tû-khı̀ án-ni í-goā, chò-lâng tiāⁿ-tio̍h sı̄ ài kiat-hun.
Chiông-lâi ū kóng, “Kap-lâng chò toā-lâng .” Sı̍t-chāi lâm-chú nā bô ha̍p-hun bē iōng-tit sǹg-chò sı̄ goân-choân ê lâng, in-ūi in bē thang chiâu-chn̂g chò lán lâng só͘ ài chò ê pún-hūn. Só͘-í thang chai kiat-hun sı̄ chin sı̂n-sèng ê sū.
M̄-kú lán iū ū chı̍t kù-oē kóng, “Bô oan bô ke, bē chiâⁿ hu-chhe.” Kóng ang-bó͘ chêng-sı̀-lâng sı̄ oan-siû. chı̍t-sı̀-lâng chò ang-bó͘ sı̄ beh pò-siû saⁿ hoân-chè. Nā chiàu chit-khoán ê khoàⁿ-hoat , kiat-hun kiám m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ jı̍p kaⁿ-lô giâ-kê chı̍t-iūⁿ , sı̄ chin thang iàm-khı̄ ê tāi-chı̀. Kai-chài toàn-toàn m̄-sı̄ án-ni; che sı̄ khoàⁿ-phian chı̍t-pêng ê kóng-hoat.
Iā ū kóng , “Chhoā-bó͘ sı̄ sió teng-kho;” chiū-sı̄ kóng chhoā-bó͘ ná chhin-chhiūⁿ tiòng chiōng-goân hiah-toā thang hoaⁿ-hí. Chiàu goá khoàⁿ , che iā-sı̄ kóng liáu ū khah-phian. Kiat-hun ê tāi-chı̀ khiok m̄-sı̄ tùi-thâu oan-ke sio hoân-chè, iā m̄-sı̄ chiōng-goân cham-hoe teh iû-ke, put-kò sı̄ lâng chı̍t-sı̀-lâng tio̍h chò chı̍t-pái ê pún-hūn. Kı̄n-kı̄n tùi kiat-hun kóng, hit lāi-bı̄n bô kan-khó͘ iā-sı̄ bô khoài-lo̍k, sı̄ lán lâng eng-kai tio̍h kiâⁿ chı̍t-tiâu ê toā-lō͘ , kan-khó͘ á-sı̄ khoàⁿ-oa̍h chiū tio̍h khui-pō͘ kiâⁿ-khı̀ chò-khoàⁿ chiah ē chai.
Chiàu lán chiông-lâi ê keng-giām sı̍t-chāi lâi kóng , lâng kiat-hun liáu kan-khó͘ sı̄ khah chē, khoài-lo̍k sı̄ khah chió. Che in-toaⁿ sı̄ lán tùi kiat-hun ê hoat-tō͘ , toā-toā ū m̄-tio̍h , ia̍h hit ê m̄-tio̍h teh hō͘ lán kan-khó͘ nā-tiāⁿ. Goân-lâi ang sı̄ bó͘ ê ang, bó͘ sı̄ ang ê bó͘ , kiat-hunsı̄ ang-bó͘ nn̄g lâng ê tāi-chı̀, pēng m̄-sı̄ pa̍t-lâng ê. M̄-kú lán tùi chá í-lâi ê kiat-hun , m̄-sı̄ ang chhoā-bó͘, bó͘ teh kè-ang , sı̄ chhin-ke tùi chhin-ke ê kiat-hun, chheⁿ-ḿ tùi chheⁿ-ḿ ê kè-chhoā nā-tiāⁿ. Án-ni kiám-chhái kóng-liáu ū khah koè-thâu, chóng-sı̄ sı̍t-chêng sı̄ chit-khoán, sı̄ tāi-ke só͘ chai ê sū-sı̍t . Lí khoàⁿ, m̄-bián kóng cha-bó͘-gín-ná , chiū-sı̄ ta-po͘--ê nā tı̄ lâng ê bı̄n-chêng kóng-tio̍h chhin-chiâⁿ ê tāi-chı̀, kiám m̄-sı̄ bı̄n chiū ài âng--khí-lâi, ná chhin-chhiūⁿ chin kiàn-siàu; nā-sı̄ cha-bó͘-gín-ná bı̄n chiū kia̍h bô tàng thang khı̀ chhàng.
Che sı̄ cháiⁿ-iūⁿ neh? Chiū-sı̄ kú-nı̂ ê tiong-kan chhin-chiâⁿ ê tāi-chı̀, lóng sı̄ sı̄-toā-lâng teh chú-ı̀; hāu-seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ lóng bē iōng-tit chhut-chhùi, chiū-sı̄ lāu-pē lāu-bó koè-thâu chú-tiuⁿ chò sı̄-toā-lâng ê koân-lı̄, kàu-boé soà pı̀ⁿ-chiâⁿ koàn-sı̀, siàu-liân-lâng soà lia̍h-chò m̄-sı̄ in só͘ eng-kai chhap ê sū. Tùi án-ni chiū seⁿ-khí hui-siông ê pè-hāi. Sin-niû ê hó-bái sı̄ chiàu sı̄-toā-lâng ê ba̍k-chiu teh khoàⁿ, kiáⁿ-sài ê hó-bái iā sı̄ chhut-chāi pē-bó teh kàm-tēng. Chēng kàu-taⁿ , kiáⁿ-sài kap sin-niû kàu kap-pâng hit-àm chiah saⁿ-bat ê lâng m̄-chai ū loā-chē?
Thang kóng chiông-lâi ê kiat-hun, ná chhin-chhiūⁿ chheⁿ-mê teh liam-khau-á, choân-jiân sı̄ tó͘ jı̄-ūn ê chò-hoat. Kiám-chhái ē thang kóng sı̄ chhin-chhiūⁿ poa̍h tâu-káu ê khoán; la̍k-bı̄n chiah ū chı̍t-bı̄n thang ǹg-bāng, gō͘-bı̄n sı̄ su, kan-ta chı̍t-bı̄n ū thang iâⁿ, sı̍t-chāi sı̄ chin-chiàⁿ bô thò-tòng. In-ūi chit-khoán ê ang-bó͘ sı̄ tùi pē-bó ê bēng-lēng, m̄-sı̄ tùi nn̄g-lâng ê ài-chêng lâi kiat-chiâⁿ--ê, só͘-í sèng-chêng bē ha̍p sı̄ khah-chē.
Koh-chài cha-bó͘-lâng bô tha̍k-chheh bô siu-ióng ê sı̄ khah toā-pō͘-hūn, sim-koaⁿ bô siūⁿ ū kng-thang, bô piàn-khiàu, khah bô thong-ta̍t chêng-lí, bē-hiáu ū chhù-bı̄; chı̍t-chōng chhin-chhiūⁿ chı̍t-oân ê àu-hong kiâm chhiū-chí. Chit-pêng ta-po͘-lâng ê liông-sim iū bô chı̀n-pō͘, kong-pêⁿ ê sim bô hoat-ta̍t , chiàu téng-bı̄n só͘ lūn ê khoán , khoàⁿ hū-jı̂n-lâng khin; kan-ta ē-hiáu iàu-kiû hū-jı̂n-lâng ê cheng-chiat, chóng-sı̄ ka-tı̄ ê cheng-chiat lóng bē-hiáu siú. Bó͘ hó, siōng-chhiáⁿ tiàm chhù-lāi bē tiâu, hô-hóng hū-jı̂n-lâng sèng-chit bô chhong-bêng , bô léng-lı̄, bô piàn-khiàu, bô chhù-bı̄, tı̀ kàu kek-chiâⁿ ta-po͘-lâng ê pháiⁿ phín-hēng. Kàu-boé soà ín-kúi jı̍p-the̍h , sè-ı̂ chı̍t-ê chhoā koè chı̍t-ê ; kàu chia ang-bó͘ soà pı̀ⁿ-chiâⁿ oan-ke. Chit-khoán ê chhoā-bó͘ kı̂-sı̍t sı̄ giâ-kê, chit-khoán ê kè-ang sı̄ khah chhám lo̍h seⁿ tē-ge̍k! Kiông-chè kiat-hun ê hāi-to̍k seⁿ kàu chit-khoán chiah lı̄-hāi.
Só͘-í goá kóng, m̄-sı̄ goá kóng , sı̄ chin-lí teh iau-kiû. Kiat-hun sı̄ ang kap bó͘ ê tāi-chı̀ , eng-kai tio̍h jı̄m-pı̂n beh chò ang-bó͘ ê lâng khı̀ chú-ı̀; piⁿ-a ê lâng put-lūn sı̄ lāu-pē lāu-bó lóng bē iōng-tit thè in koat-tēng , á-sı̄ kiông-chè in khı̀ chò. Che sı̄ chin-lí; nā bô thàu chit-tiâu chin-lí, ang-bó͘ kàu-boé tio̍h chiâⁿ-chò oan-ke. Chóng-sı̄ m̄-thang ū gō͘-kái. Goá kóng pông-piⁿ ê lâng bē iōng-tit thè in koat-tēng , kiông-chè in khı̀ chò; che m̄-sı̄ kóng pông-piⁿ ê lâng lóng bē iōng-tit chhap-chhùi, chham-siông , tàu phah-sǹg. Nā-sı̄ siàu-liân-lâng koè-thâu chú-tiuⁿ in ê koân-lı̄ , lia̍h chiu-ûi ê lâng chún-chò lóng sı̄ bô koan-hē ê khoán-thāi, che sı̄ siàu-liân-lâng ê m̄-tio̍h, tek-khak siông-siông ē sit-pāi.
Chóng-kóng chı̍t kù, ta-po͘-gín-ná kap cha-bó͘-gín-ná tāi-ke ū saⁿ thiàⁿ-thàng á-sı̄ bô, nn̄g-lâng beh kiat-hun á-sı̄ m̄, chit-hāng choè-āu ê chú-ı̀, tek-khak ài pàng hō͘ in nn̄g-lâng , ia̍h chiu-ûi ê sı̄-toā-lâng put-kò sı̄ chò in ê kò͘-būn, chò in ê kun-su, kap in tàu phah-sǹg, kóng ı̀-kiàn hi-bōng khó͘-khǹg hō͘ in chò chham-khó. Chit-khoán ê kiat-hun chiū-sı̄ chū-iû loân-ài ê kiat-hun.
Kiat-hun nā ē thang iōng chin ê chū-iû loân-ài lâi chiâⁿ , nn̄g lâng ê sèng-chêng ē khah saⁿ-kı̄n, ang khoàⁿ bó͘ tāng, bó͘ niū ang koân, nn̄g-lâng sı̍t-sim saⁿ-kèng saⁿ-thiàⁿ ; i ūi i siá-sin , i ūi i piàⁿ-miā , saⁿ pang-chān saⁿ thé-thiap , tâng-tiⁿ tâng-khó͘, kàu pah-nı̂-āu saⁿ-kap an-chòng chò chı̍t khut, nn̄g tiâu ê lêng-hûn chhin-chhiūⁿ Niû San-pek kap Chiok Eng-tâi ê khoán, pı̀ⁿ-chiâⁿ nn̄g-chiah pe̍h-ho̍h lia̍t-pâi poe chiūⁿ-thiⁿ , éng-oán bô saⁿ-lı̄. Nā-sı̄ án-ni kiat-hun ê hoaⁿ-hí, kiám chiah kan-ta sı̄ chhin-chhiūⁿ “Sió teng-kho?”
Ē thang kóng, kiat-hun sı̄ nn̄g ê kò-sèng iōng ài-chêng kiat-liân chò chı̍t-thé ê piáu-hiān . Só͘-í bô ài-chêng kiat-hun sı̄ bē chiâⁿ , ia̍h nā kiông-kiông hō͘ i chiâⁿ sı̄ choē-ok. Chóng-sı̄ ài-chêng m̄-sı̄ ka-tı̄ seⁿ-chhut-lâi , chiū tio̍h nn̄g-lâng tāi-seng chai-iáⁿ kok lâng ê sèng-chêng . Koh-chài nn̄g-lâng ê sèng-chêng tio̍h ē ha̍p, chiah ē seⁿ-chhut ài-chêng lâi, nā bē ha̍p chiū-sı̄ bô su-iâⁿ.
Tùi án-ni thang chai ū chı̍t hāng bē iōng-tit bô ê tāi-chı̀. Chiū-sı̄ tùi pêng-sò͘-sı̂ tio̍h siat thò-tòng ê ki-hoē, hō͘ ta-po͘-gín-ná kap cha-bó͘-gín-ná ē thang saⁿ kau-poê, saⁿ chai-iáⁿ. Chit-hāng sı̄ chò iàu-kín , iū-koh sı̄ choè kan-kè chò. Chit-hāng chiū tio̍h chò sı̄-toā ê lâng pêng-sò͘ cha̍p-hun thè sı̄-sè iōng-sim gián-kiù siat-hoat. Ta-po͘ cha-bó͘ lióng-pêng khí-thâu ê kau-poê tio̍h ài bô ı̀-sù , chiah hó. Khí-thâu sı̄ hō͘ in chò pêng-iú kau-poê , sı̄-toā-lâng tio̍h gâu chún-chat, m̄-thang hō͘ in seⁿ-chhut ū koè-sit, iā m̄-thang kàm-tok siuⁿ giâm-tiōng , tı̀-kàu hō͘ in bô chū-iû bô chū-jiân.
Tùi án-ni iū-koh thang chai chit hāng. Lán chiông-chêng ū kóng, “Lâm-lú chhit-hoè chiū m̄-thang chò-hoé chia̍h;” á-sı̄ kóng, ”Lâm-lú siū-siū put-chhin, ” ta-po͘ cha-bó͘ tāi-ke tio̍h m̄-thang saⁿ tú-thâu saⁿ chioh-mn̄g. Che sı̄ hui-siông toā chhò-gō͘ ê phah-sǹg.
Pêⁿ-pêⁿ sı̄ só͘ seⁿ ê kiáⁿ-jı̂, ta-po͘-kiáⁿ cha-bó͘-kiáⁿ sı̄ ū sím-mı̍h koh-iūⁿ neh? Ta-po͘ ê nā tio̍h ū kàu-io̍k, cha-bó͘ ê iā sı̄ tio̍h kap i siāng-khoán. Ta-po͘ cha-bó͘ pêⁿ-pêⁿ sı̄ ū tek-hēng, pêⁿ-pêⁿ ū kiàn-sek . Nā-sı̄ án-ni , ta-po͘ chiū tek-khak bē khoàⁿ khin cha-bó͘, cha-bó͘ iā chiū bē bô chú-ı̀, chı̍t-ē chiū hō͘ ta-po͘ su̍t--khı̀. Nā-sı̄ chiàu hiān-sı̂, kàu-io̍k bô sím-mı̍h heng, tō-tek , tı̀-sek bô sím-mı̍h chı̀n-pō͘ ê sı̂-tāi, chò chı̍t-khùn chiū pàng hō͘ ta-po͘ cha-bó͘ chū-iû lām chò-hoé ; goá sui-sı̄ khah hó-táⁿ , che khiok iā sı̄ m̄-káⁿ chú-tiuⁿ.
Goá kan-ta ài chhut-la̍t chú-tiuⁿ chı̍t hāng, chiū-sı̄ ta-po͘ cha-bó͘ ê ha̍k-seng chū sè-hàn , chiū hō͘ in lām chò-hoé tha̍k-chheh. Hō͘ in tı̄ bô-ı̀ bô-sù ê tiong-kan saⁿ-bat, chò tông-chhong ê pêng-iú. Chit-hāng nā bē thang khoài-khoài sı̍t-hêng , goá chiū ài hi-bōng chò pē-bó sı̄-toā ê lâng , khah bô iōng sok-pa̍k cha-bó͘-gín-ná , kiò i put-sı̂ tiàm lāi-té; tio̍h siông-siông hō͘ i kap in chò-hoé chhut-goā, che sı̄ hui-siông ê iàu-kín. Ia̍h chāi-chhù ū lâng-kheh chhut-jı̍p ê sı̂, hō͘ cha-bó͘ gín-ná chhut-lâi èng-chiap, iā-sı̄ put-chí sim-sek ū lı̄-ek ê hoat-tō͘.
Koan-hē ta-po͘ cha-bó͘ kau-chè kap kiat-hun ê tāi-chı̀, goá só͘ ài kóng ê oē khiok sı̄ iáu chin-chē, tán-hāu āu-pái ū hó ki-hoē chiah lēng-goā koh kóng khah siông-sè, goá chia sı̄ kan-ta kóng kúi-kù ài tāi-ke tùi chit-tiám chhim-chhim lâi gián-kiù, kín-kín chù-ı̀ sió-sim khı̀ sı̍t-hêng.
