9
V. Sím-mı̍h sı̂ khí chiah thang tām ài.
A. Tām ài khó-í, tām loān-ài put-khó-í.
Chóng-sı̄ lán tio̍h ē kı̀-tit, loân-ài sı̄ hu-hū-kan sı̂n-sèng ê thiàⁿ chêng. M̄-sı̄ hu-hū ê lâm-lú ı̄ⁿ-sèng choè-hoé tām loân-ài sı̄ choē-ok. Koh tio̍h ē kı̀-tit m̄-sı̄ chheng-liân lâm-lú chı̍t-bān-lâng, chı̍t-bān-lâng lóng tek-khak tio̍h keng-koè sè-kan só͘ kóng hō choè loân-ài ê kau-poê chiah sı̄ lâng, chiah ū hó ê kiat-hun, nā kiat-hun chêng bô seng tām loân-ài chiū bē choè-chiâⁿ hó ê kiat-hun, che iā sı̄ chhò-gō͘.
Lán tha̍k Kū-iok Í-sat kap Lı̄-pek-ka boē kè, boē chhoā ê í-chêng lóng m̄ saⁿ-bat. Chóng-sı̄ in ū choè hó ê hu-hū seng-oa̍h. He̍k-chiá lán ê ló-poè ê sian-siⁿ iā ū chē-chē chit khoán ê keng-giām. Só͘-í lán m̄-bián bê-sı̀n nā bô seng loân-ài (Chit kù kı̂-sı̍t bē kóng-tit, thang kóng tām-ài, á-sı̄ ài ê kau-poê) , chiū bē-tit kè chhoā. Nā-sı̄ hiān-tāi chē-chē chheng-liân chin bê-sı̀n chit ê sū. Koh sui-jiân kiat-hun chêng toā kóng loân-ài ê lâng, kàu sı̂ ka-têng phoà-lı̍h ê lâng iā bē chió.
Chheng-liân khó-í tām-ài, chóng-sı̄ tio̍h
1. Bat ka-tı̄ iā tio̍h bat tùi-hong.
2. Lí nā-sı̄ iáu ha̍k-seng sı̂-tāi, sı̍t-chāi m̄-thang, sı̂-ki iáu siuⁿ chá. Ē hāi-tio̍h lí ê kong-khò.
3. Boē ū keng-chè to̍k-lı̍p, án-ni chhı̄ lâng bē iâⁿ.
4. Nı̂-kí siuⁿ-chió. Tō͘-châi-sái boē lak, kóng oē iáu chhàu-leng-tai. Sè-sū m̄-bat, ē chù-sêng toā chhò.
Lú-sèng 18-22. Lâm-sèng iā tio̍h ū it-ki poàn-gē, ka-tı̄ keng-chè khiā ē tiâu ê sı̂ chiah lâi kóng. Tio̍h khò pē-bó chhoā hō͘ i, koh tio̍h khò pē-bó chhı̄ i ê bó͘, i ê kiáⁿ, án-ni chin kiàn-siàu. Goān kè án-ni ê tiōng-hu ê lú-sèng iā-sı̄ chin bô chū-kak ê lâng. Lú-sèng beh kè tio̍h thàn chá. M̄-thang lí-sióng siuⁿ koân, āu-lâi koè-sı̂ chiah chū-thàn po̍h-miā, chiah kín lo̍h kè, táⁿ chiat, chhı̀n-chhái kè tian-tò m̄-hó. Kàu 30 hoè í-siōng chiah beh chho͘-sán, án-ni iā ū khah bô lı̄-piān. Nā ài tha̍k Tāi-ha̍k to bô kóng, nā bô Ko-lú, á-sı̄ chho͘-lú pı̍t-gia̍p tio̍h kín o̍h ke-lāi ê kang, kín pı̄-pān u-kui. Nā bô chiong-lâi chiū pı̀ⁿ bô só͘-kui. Lú-sèng chhut hong-thâu, kap lâm-sèng pēng-kian hùn-tò͘ tı̄ siā-hoē chin hó, chóng-sı̄ tò-khı̀ chàu-kha, iô io-nâ iáu khah hó! Choè Bo̍k-lân chiông-kun chin thang o-ló, choè Bēng-chú ê lāu-bó, liông-chhe, hiân-bó goá siūⁿ chiah sı̄ lú-sèng ê pún-sek. Bô só͘ kui chiū to̍k-lı̍p choè ko͘-niû ho̍k-sāi Chú chin hó! M̄-thang hō͘-hoé bô chheng.
B. “Chho͘-loân” tio̍h chù-ı̀.
Ài-chêng sı̄ chhin-chhiūⁿ tiau-phı̂ ê gín-ná, bô tiuⁿ-tı̂-á put-ti put-kak ê tiong-kan ē cháu-jı̍p lí ê sim-pâng-lāi, āu-lâi hoat-kak chiah beh kiò i chhut-khı̀, chin khùn-lân. Iā chhin-chhiūⁿ chhiū-tı̂n-á teh tı̂ⁿ chiūⁿ toā-chhiū, put-ti put-kak hō͘ i tı̂ⁿ tio̍h chin oh pak.
Koat-toàn m̄-thang sûi-sûi piān-piān tùi chı̍t ê lâm-sèng, á-sı̄ tùi chı̍t ê lú-sèng kóng “Goá thiàⁿ--lí.” Iā m̄-thang sûi-sûi piān-piān chiū khui sim-mn̂g lâi chiap-siū.
1. Tio̍h seng liáu-kái tùi-hong ê kò-sèng, chhù-bı̄, phiah-phı̄ⁿ sı̄ ē ha̍h á-bē?
2. M̄-thang pı̂n chı̍t-sı̂ chheng-chhun ê chêng-jia̍t, chı̍t ē choè-hoé chiū bē lı̄-tit. Tio̍h sı̄n-tiōng, chhim siūⁿ, chū-chè.
3. M̄-thang chū-sún, sún lâng ê chū-chun sim. M̄-thang kı̀ⁿ tio̍h ı̄ⁿ-sèng chiū pı̀ⁿ chhiⁿ-mı̂, bông-bo̍k ê saⁿ-thiàⁿ. Chı̍t-ē tèng-ı̀ leh, sím-mı̍h to súi, to hó!
4. Tio̍h léng-chēng, m̄-bián sim-kip, khui siuⁿ-kín ē péng-chhia. Kín-thı̂n koh chia̍p-lim ē poa̍h-tó.
5. Tio̍h chhûn pē-bó, tio̍h mn̄g su-tióng tāi-ke chham-khó.
6. Tio̍h kı̂-tó. (Kap Bo̍k-su chim-chiok).
7. Tio̍h chù-ı̀ kháu-giân lēng-sek, toā-lō͘ khóng-khài ê lâm-sèng, tio̍h chù-ı̀ sai-nai kiau-thài bô tek tiāⁿ ê cha-bó͘ gín-ná.
8. Ài-chêng chhin-chhiūⁿ hoé. Sı̄ bē pau ba̍t-tit, lâng liam-piⁿ ē chai, nā bô sè-jı̄ ē hō͘ i sio-tio̍h. Hit ê jia̍t pí tē-ge̍k ê hoé-iām khah jia̍t, ē sio-húi lí ê kim-chı̂ⁿ, jı̂n-keh, oa̍h-miā.
9. Nā chū-kám ū gûi-hiám tio̍h kín thêng-pō͘, tio̍h kín pàng-khı̀. Koat-toàn m̄-thang tô-chùi tı̄ kông-loân, bông-loân.
10. Nā chai lí bē-tit chhoā i, bē-tit kè i, chiū m̄-thang ngē-loân, khang-loân, sí-loân. Che sı̄ chin chhò-gō͘, chin tai. Nā ūi án-ni lâi sí sı̄ gōng-sí. Kah beh sí, chū hit ê sí ê koat-sim lâi cheng-chı̀n pa̍t hong-bı̄n iáu khah súi. Ūi loân-ài lâi sí hō͘ lâng khoàⁿ ê lâng sı̄ chin put-tiòng-iōng.
C. Só͘ kiò choè Loân-ài ê, sı̄ tiⁿ-bı̍t ê ha̍k-khò á m̄-sı̄?
Sı̄, chin tiⁿ-bı̍t. Bô tek-khak, ū ê sı̄ koè tit chin sng, siap, chin khó͘-thàng. Ū ê sı̄ chhin-chhiūⁿ lim tio̍h to̍k-io̍h, soà sí-loân, ūi án-ni soà sí.
1. Lí nā sı̄n-tiōng, ēng sı̀n-gióng choè lı̍p-khiok-tiám. Sı̄ sûn-kiat ê thiàⁿ khó-lêng hióng-siū khoài-lo̍k, kek-lē lí ê chı̀-khı̀. Saⁿ bián-lē ǹg sêng-kong ê lō͘ khı̀ chı̀n-pō͘.
2. Lí nā loān-lâi, khiā tı̄ siâ-ı̂m, hò͘ⁿ-sek hih-hiauh, lōng-bān hòng-sù, lí khó-lêng ē tı̀-kàu hoè ha̍k, hòng-tōng, sit-pāi.
3. He̍k-chiá loān-ài. Saⁿ-kak loân-ài, ē tı̀-kàu chia̍h-chhò͘, kâu kā-kâu, chit-tò͘, chū-pi-kám, phoà-pı̄ⁿ, chū-sat, sat-jı̂n, húi-iông, sim-tiong (Jı̍t-pún oē chiū-sı̄ nn̄g ê sio-chhoā khı̀ sí).
D. Cháiⁿ-iūⁿ chiah ē tit-tio̍h lí sim-ài ê lâng?
1. Seng jiá-khí lâng ê chù-ı̀.
Tio̍h chhēng liû-hêng-saⁿ, koân kia̍h-á ê, tiān kı̂-hêng ê thâu-chang. Bı̄n boah âng, oē o͘, chhat-pe̍h. Kiâⁿ-lō͘ bô tek-tiāⁿ ê iô-pái, hián-bêng lí ê kiau-thài. Án-ni ē hō͘ lâng chù-ı̀ á-bē? Ē chù-ı̀ lí ê lâng chiū-sı̄ hô͘-sı̂n. Hô͘-sı̂n ài cham chhàu-bah, ài cham sái-phí.
Hō͘ lâng chù-ı̀ m̄-bián ēng án-ni. Tio̍h tı̄ Chú ū hó phín-hēng, hó sı̀n-gióng. Hó ê ha̍k-le̍k, ū hó ê ki-gē. Kèng-khiân, lé-gı̂ toan-chong. Kiān-khong, hoa̍t-phoat, tāi-hong, gâu hōng-sū kàu-hoē. Tı̄ ka-têng iú-hàu, tı̄ chhù-piⁿ, kàu-hoē ū hó miâ-siaⁿ. Án-ni lâi chhoē lí ê lâng goá siūⁿ ún-tàng sı̄ khah chiâⁿ-mı̍h ê lâng.
2. Ài ê si, siū.
Lí teh ài lâng, tùi-hong bô tek-khak iā teh ài lí, án-ni lí ē pı̀ⁿ choè phiàn-loân. Bô siūⁿ ka-tı̄ ê tē-ūi jia̍t-loân, kông-loân khiok ū-sı̂ hiau-hēng ē sêng-kong, chóng-sı̄ ū-sı̂ ē sit-pāi. Mn̂g-hong put-phoè ê loân chhin-chhiūⁿ Sih Jı̂n-kùi, Lū Bông-chèng iā ū sêng-kong. Chóng-sı̄ he sı̄ hiau-hēng lâi tit-tio̍h--ê. Khah-siông bô lí ê mō͘-hiám kap chhia-bōng ē sit-pāi. “Thiàⁿ,” sui-jiân sı̄ bô chéng-cho̍k, kok-kéng ê hun-pia̍t, nā-sı̄ m̄-sı̄ chhut tùi sı̀n-gióng choè tē-ki, tı̄ Chú bô tiâu-kiāⁿ ê ak-chhiú sı̄ chin gûi-hiám. Ū sı̂ ē chū-gō͘, gō͘ lâng. Só͘-í beh thiàⁿ--lâng, beh hō͘ lâng thiàⁿ, sêng-siū lâng ê thiàⁿ lóng tio̍h chù-ı̀.
3. Tio̍h sı̄n-tiōng m̄-bián tio̍h-kip, m̄-bián loé-chı̀. Hun-in m̄-bián tio̍h-kip, m̄-bián chū-pi. Hoe bô chhò-khui, iân bô chhò tùi. Súi-bái bô tí-chí, kah-ı̀ khah chhám sí. Nā ū iân chhian-lí to ē lâi sio tú. Bô iân tùi-bı̄n to bē-tit sio tùi. Siu-tek, lı̍p-chı̀ che sı̄ choè kin-pún. Ēng kı̂-tó koh tán-hāu.
VI. Tiⁿ-bı̍t ê ka-têng beh chái-iūⁿ kiàn-chō?
A. Tùi thiàⁿ-chêng ê kiat-chiⁿ lâi kiàn chiâⁿ.
Thiàⁿ-chêng tauh-tí sı̄ sím-mı̍h?
“Ūi-tio̍h siū lâng thiàⁿ chiah thiàⁿ--lâng ê sı̄ lâng. Ūi-tio̍h thiàⁿ lâi thiàⁿ--lâng ê sı̄ Sı̂n.”(Lō͘-ka 6:32-36).
“Thiàⁿ-chêng chhin-chhiūⁿ ka-sàu, sı̄ lún bē tiâu, bē-tit ún-moâ ê sū” (XXXX kóng).
“Ài-chêng ê sı̄-kak m̄-sı̄ ba̍k-chiu, sı̄ sim-lêng” (XXXXXX kóng).
“Chin ê ài-chêng sı̄ khak-lı̍p tı̄ chin ê chun-kèng ê téng-bı̄n” (XXXX kóng).
Ngá-ko só͘ hêng-iông ê “thiàⁿ.”
1. “Ūi thiàⁿ-chêng lâi tı̀ pēⁿ.” 2:5.
2. “Tú-tio̍h goá ê sim só͘-thiàⁿ ê, goá chiū khı̂ⁿ i, m̄ hō͘ i khı̀.” 3:4.
3. “Goá ūi-tio̍h i ê oē, sı̂n put-hū-thé.” 5:6.
4. “Goá beh chiong ài-chêng hō͘ lí” 7:12.
5. “Ài-chêng ū toā-la̍t chhin-chhiūⁿ sí” 8:6.
6. “Chē-chē chúi boē-oē bia̍t ài-chêng..... Nā ū lâng beh ēng ke-lāi choân-gia̍p oāⁿ ài-chêng, tek-khak hō͘ lâng biáu-sı̄.” 8:7.
Lí nā-khı̀ hoa-ke liú-hāng, m̄-bián chē lo̍h lim 3 poe chiú, lí iā ē thiaⁿ-kı̀ⁿ ài-chêng ê oē. Tı̄ hia ū chhin-chhiūⁿ chhàu bah, noā pı̂n-kó ê ài-chêng sio̍k-bē ū chhàu-bı̄ thang phı̄ⁿ, thang thiaⁿ. Ké ū sim ké ū ı̀, the̍h kiuⁿ-bó chhè ba̍k-kı̂ⁿ, phiàn lí chit-chiah gōng toā-ti, bô seⁿ chhng piān-sı̄ lí chō-hoà-sı̄. Chit khoán ê thiàⁿ-chêng sı̄ chhoā lí kàu tı̄ sí-bia̍t ê chhim-ian.
“Thiàⁿ-chêng chhut tùi tı̀-sek ê choè khó-kùi, chiū-sı̄ saⁿ lí-kái kiàn-sek, chhù-bı̄ it-tı̀, chū-jiân jı̂-jiân lâi seⁿ-chhut ê ài-chêng.”
“Ài-bō͘ Sı̂n chhin-chhiūⁿ lo̍k him-bō͘ khe-chúi, tùi khat-bō͘ lâi to̍h khí thiàⁿ ê hoé-iām, tı̀-kàu sim-thiàⁿ piak-lı̍h ê thiàⁿ choè jia̍t-lia̍t.”(Si-phian 42: 1-3. 63. 1-8).
“Lín tio̍h saⁿ-thiàⁿ, chhin-chhiūⁿ goá ū thiàⁿ lín, che-sı̄ goá bēng-lēng. Lâng ūi-tio̍h pêng-iú hiàn sı̀ⁿ-miā, thiàⁿ bô ū pí chit ê khah toā ê.”(Iok-hān 15: 12-13) Iâ-so͘.
“Goá siat-sú oē kóng lâng kap thiⁿ-sài ê im-gú, nā bô jı̂n-ài, goá chiū chiâⁿ-choè hiáng ê tâng-khı̀, tân ê lâ-poa̍h. Goá siat-sú choè sian-ti, bêng-pe̍k lóng-chóng ê ò-biāu kap lóng-chóng ê chai-bat, koh siat-sú ū chiâu-pı̄ ê sı̀n, kàu-gia̍h lâi ı̂-soaⁿ, nā bô jı̂n-ài, goá chiū boē sǹg choè sı̄ sím-mı̍h. Goá siat-sú chı̄n só͘ ū ê lâi chín-chè, koh hiàn goá ê seng-khu hō͘ hoé sio, nā bô jı̂n-ài, chiū goá bô tit-tio̍h lı̄-ek.”(I. Lı̂m 13:1-3) Pó-lô.
“Jı̂n-ài éng-oán boē bô khı̀, nā-sı̄ sian-ti ê chit beh hoè bô, hiah ê im-gú beh soah, chai-bat beh hoè-bô.”(I. Lı̂m 13:8) Pó-lô.
“Hiān-kim só͘ chûn ê, chiū-sı̄ sı̀n, ǹg-bāng, jı̂n-ài, chí saⁿ-hāng, kı̂-tiong tē-it toā ê sı̄ jı̂n-ài. (I. Lı̂m 13:13) Pó-lô.
Jı̂n-ài sı̄ Sèng Sı̂n só͘ kiat thâu-lia̍p ê koé-chí. (Ka-lia̍p-thài 5:22). Jı̂n-ài sı̄ sı̀n-tô͘ phín-tek ê choè ko-hong (II. Pí-tek 1:5-8). Thiàⁿ sı̄ tùi Siōng-tè chhut (I. Iok-hān 4:). Sı̄ Chú ê bēng-lēng (Iok-hān 15:). Chú iàu-kiû thiàⁿ-sim(Iok-hān 21:15).
Chóng-sı̄ í-siōng só͘ kóng chit ê thiàⁿ m̄-sı̄ chí sio̍k-chêng ê thiàⁿ. Sı̄ chí “Sèng-kiat tùi Sı̂n lâi ê thiàⁿ.” Chiàu Sèng-keng ê goân-bûn sı̄ siá “Agape” m̄-sı̄ sio̍k-chêng ê “Eros.” Án-ni thiàⁿ-chêng m̄-sı̄ khang-giân sı̄ hêng-ûi.
Thiàⁿ m̄-sı̄ kám-chêng, sı̄ hi-seng. Thiàⁿ-chêng m̄-thang sit-khı̀ lí-tı̀, nā sit-khı̀ lí-tı̀ ē pı̀ⁿ-choè bông-bo̍k ê thiàⁿ-chêng. Thiàⁿ-chêng m̄-thang sit-khı̀ chun-kèng. Sit-khı̀ chun-kèng ē lia̍h tùi-siōng choè thit-thô-mı̍h. Khoàⁿ lú-sèng choè chhiú-tiong chu. Choè lâng-á lāi ê chiáu-á, choè pô-lê kheh-á lāi ê ang-á, lóng sı̄ tùi bô chun-kèng lú-sèng ê jı̂n-keh só͘-tı̀. Thiàⁿ-chêng tio̍h tùi sio̍k-tek ê thiâⁿ-chêng chı̀n-pō͘, á-sı̄ hiat-ka̍k sio̍k-tek ê ài-chêng, kàu tı̄ sûn-kiat khiā tı̄ sı̀n-gióng, tùi Siōng-tè chhut. Thàn Chú ê bēng-lēng lâi sı̍t-hêng. Sèng-lêng só͘ kiat ê koé-chí ê ài-chêng chiah ū súi, chiah ū chin, chiah ē éng-chûn. Ēng chit khoán ê ài-chêng lâi kiat-chiâⁿ ê hu-hū seng-oa̍h chiah ē ta̍t kàu chin-chiàⁿ bí-moá tiⁿ-bı̍t ê ka-têng. Chiū-sı̄ tio̍h tùi Chú siū, Siōng-tè hia lâi “Agape” “Sèng-kiat sı̂n-lêng-tek ê thiàⁿ” lâi ūn-hêng tı̄ hu-hū ê tiong-kan, thiàⁿ chiah ē éng-oán kian-kò͘. Koh teng-lêng chı̍t pái “Loân-ài” sı̄ tı̄ hu-hū-kan chiah ū. M̄-sı̄ hu-hū-kan sı̄ iú-gı̂-ài, nā-sı̄ tek-khak tio̍h chí-ı̂-lé, bû-siâ.
10
B. Hēng-hok sı̄ kong-ke chō ê.
Tio̍h ē kı̀-tit bí-moá tiⁿ-bı̍t ê ka-têng m̄-sı̄ seⁿ-chiâⁿ ū ê. Sı̄ nn̄g lâng kong-ke chē ê.
1. Lí khoàⁿ XX ê boán-cheng.
Kha khiā tı̄ tāi-tē ēng seng-sán choè in seng-oa̍h ê ki-chhó͘. Ēng pài-tn̂g ê boán-cheng choè in ê seng-oa̍h ê poè-kéng. Nn̄g ang-bó͘ bı̄n tùi bı̄n ēng khiam-pi àⁿ-thâu saⁿ chun-kèng, saⁿ-kap tâng-sı̀n, tâng-sim, tâng-siaⁿ lâi kám-siā Siōng-tè. Chit khoán kám-siā, lô-tōng, saⁿ-kèng, saⁿ-chhin. Seng-sán, chong-kàu, hu-hū saⁿ-hô ê seng-oa̍h, chū-jiân ka-têng bêng-lóng-hoà, pı̀ⁿ choè lo̍k-hn̂g.
2. Lí tha̍k Thoân-tō 4:9-11.
Lí ē hoat-kiàn hu-hū ê seng-oa̍h ê saⁿ ê iàu-tiám.
(1) “Saⁿ-kap tio̍h-boâ tit-tio̍h hó ê hāu-kó” 4:9.
(2) “Nā-sı̄ poa̍h-tó, chı̍t ê thang hû i ê tâng-phoāⁿ khí-lâi, nā-sı̄ toaⁿ-sin poa̍h-tó bô pa̍t-lâng hû i khí-lâi” 4:10. (Che chiàⁿ sı̄ chin ê khan-chhiú).
(3) “Nn̄g lâng saⁿ-kap khùn chiah ē sio-lō, nā-sı̄ ka-kı̄ chı̍t lâng thái-thó ē sio ah” 4:11.
Í-siōng saⁿ-hāng, choè-hoé chò kang, saⁿ hû-chō͘, choè-hoé khùn, chit saⁿ-hāng nā khiàm chı̍t hāng bí-moá ê ka-têng chiū choè bē lâi. Ū ê hū-jı̂n-lâng sı̄ sí chē oa̍h chia̍h. Chhiú put-tāng sam-pó, jı̂-chhiáⁿ thó ài khoàⁿ tiān-iáⁿ, thiàu-bú, sńg pâi-á, poa̍h mâ-chhiok. Bô koán-kò͘ kiáⁿ-jı̂, bô iàu-kín tiōng-hu. Ta̍k-hāng to ēng leng-bó, ēng chú-chia̍h ê, ēng piàⁿ lāi-bı̄n ê lú-kang. I tùi tiōng-hu sı̄ iau-kiû koân-lı̄, pêng-téng, khoài-lo̍k ê hióng-siū. Àm-sı̂ iā bô tek-khak kap tiōng-hu khùn. Kı̂-sióng thian-khai. Put-lūn lâm, lú nā hoān-tio̍h chit hō pēⁿ ka-têng sı̄ oa̍h tē-ge̍k.（東食西寢，可能成美滿 之家庭，古今未之有也)
3. Sio-lō ê ài-chêng ê le̍k-liōng.
(1) Thang pó͘-kiù hân-léng, sòng-sit, hong-hoè ê sim-chêng.
(2) Thang bán-kiù toê-hoè, liû-lo̍h hòng-tōng ê sim-kéng.
(3) Thang chhit-khı̀ choa̍t-bāng, pi-chhám, iu-siong ê ba̍k-sái.
(4) Thang chiò-kng kiò-chhéⁿ o͘-àm bê-lō͘ ê sim-lêng.
(5) Thang hō͘ thâi-lâng pàng-hoé ê hiong-hoān kui-chèng.
Sio-lō ê thiàⁿ-chêng chhin-chhiūⁿ lūn-ku̍t-iû tih tı̄ beh hoé-sio-sim ê ki-khı̀, thang m̄-bián hoat-hoé. Chhin-chhiūⁿ lia̍t-jı̍t ē-tit siau-soàⁿ kiat-oàn chân-jím ê sim-tn̂g. Ka-têng hu-hū sio-lō ê thiàⁿ. Pē kiáⁿ, bó kiáⁿ sio-lō ê thiàⁿ. Hiaⁿ-tı̄ chí-moāi sio-lō ê thiàⁿ chin-chiàⁿ pó-kùi ah!
4. Tùi sio-chim lâi piáu-sı̄ ài-chêng.
Sio-chim, te̍k-pia̍t hu-hū ê saⁿ-chim sı̄ chı̍t-hāng thiàⁿ ê piáu-hiān. Tı̄ Sèng-keng ū kà-sı̄ lán chéng-chéng ê saⁿ-chim.
(1) A-hiaⁿ Iok-sek kap sió-tı̄ saⁿ-chim (Chhòng 45:5).
(2) Ta-ke Ná-o-bí kap sim-pū Lō͘-tek saⁿ-chim (Lō͘-tek 1:9).
(3) Sian-siⁿ Pó-lô kap Í-hut-só͘ ê hoē-iú saⁿ-chim
(4) Tāi-pı̍t kap pêng-iú Iok-ná-tan saⁿ-chim(Bó siōng 20:41).
(5) Lāu-pē Tāi-pı̍t chim kiáⁿ Ap-sa-liông (Bó hā 14:63).
(6) Choē-jı̂n chim Chú Iâ-so͘, lâu ba̍k-sái hoán-hoé (Lō͘-ka 7:38).
(7) Kan-hiám ê saⁿ-chim. Iok-ap chim A-má-sat, tı̄ A-má-sat bô thê-hông ê sı̂ ēng to tu̍h sí i(Bó hā 20:4). Iû-tāi ēng chim-chhùi bē Iâ-so͘ (Thài 26:48-49. Khó 14:45-46. Lō͘-ka 22:47-48).
(8) “Lín tio̍h ēng sèng ê saⁿ-chim lâi saⁿ chhéng-an.”(I Lı̂m 16:20).
Lâm-lú ê saⁿ-chim:
1. Nā ū chı̍t ê lâm-sèng ē-hiáu siūⁿ ài X chı̍t ê lú-sèng, án-ni sı̄ hián-bêng hit ê lâm-sèng í-keng sı̄ sêng-se̍k pı̀ⁿ toā-lâng lah. Nā ū chı̍t ê lú-sèng chū-hoat-tek XXX lâi chim, hit ê lú-sèng í-keng lāu lah. (Chim-kiáⁿ, chim-sun).
2. Hu-hū ê saⁿ-chim, bo̍k-hui sı̄ beh piáu-sı̄ thiàⁿ-chêng, ke-thiⁿ thiàⁿ-chêng. Nā-sı̄ án-ni tı̄ su-hā nn̄g lâng ka-tı̄ tiàm ê sı̂ lâi choè, pí-kàu khah ha̍p-lí, bô su-iàu tng chêng-lâi kong-jiân lâi piáu-ián. Lâng khoàⁿ liáu m̄-nā bô sim-sek, ū-sı̂ soà ē hō͘ lâng gı̄n-ba̍k.
3. Hu-hū saⁿ-chhim, beh chhut-khı̀ saⁿ-chim, m̄-ta̍t tio̍h chhut-goā tò-lâi ê saⁿ-chim iáu khah tiⁿ. Lí nā ài tiōng-hu siông-siông khoàⁿ lí sı̄ pí pa̍t ê lú-sèng kèng khó-ài chiah ē. Lú-sèng chin ê khó-ài, m̄-sı̄ tùi khiok-soàⁿ ê súi, phang-chúi ê phang, hoe-hún ê pe̍h. Khiok chiah ê kó-chin kúi-hun ē pang-chān hō͘ tiōng-hu ài chhin-kı̄n--lí. Chóng-sı̄ lâm-sèng sim-té só͘ hoaⁿ-hí, só͘-ài ê sı̄ lú-sèng un-chêng ê chiàu-kò͘, tiⁿ-bı̍t ê an-ùi kap kó͘-lē.
Tı̄ chia ū chı̍t-hāng chin kı̂-koài ê sū, chiū-sı̄ sèng-chheh ū kı̀ chéng-chéng ê saⁿ-chim nā sı̄ m̄-bat kı̀ ang-bó͘ ê saⁿ-chim. Sı̍t-chāi chin chhù-bı̄, ı̀-gı̄ bû-kiông. Án-ni tùi í-siōng só͘ kóng ê lâi khoàⁿ, saⁿ-chim sı̄ jı̂n chêng thiàⁿ-sim ê chū-jiân liû-lō͘, só͘-í tek-khak tio̍h chhut tùi chin-sêng sûn-kiat, tek-khak m̄-thang loān-iōng, kèng-ka m̄-thang ok-iōng chiah hó. Sèng-keng kóng “Siōng-tè m̄-sı̄ hun-loān ê, sı̄ hô-pêng ê........ Hoān-sū tio̍h bûn-ngá iā chiàu kui-kí lâi kiâⁿ.” Nā-sı̄ án-ni kiám-chhái ū lâng mn̄g se-iûⁿ chin sēng-hêng saⁿ-chim, án-ni sı̄ hó á m̄-hó? Chiàu khoàⁿ che kap tē-lí, bûn-hoà, jı̂n-chêng, hong-sio̍k ū toā koan-hē. Ū-sı̂ tang-iûⁿ ê lé-gı̄ the̍h khı̀ se-iûⁿ bē thong, chhin-chhiūⁿ án-ni se-iûⁿ ê lé-gı̄ the̍h lâi lán tang-iûⁿ, ū ê iā bē thong. Nā bē thong ê sū, lâng thí-chhiò, kong-kek. Hó, m̄-hó sı̄ tē jı̄ būn-tê. Só͘-í tùi chit chân sū ta̍k lâng thang ka-tı̄ siūⁿ.
C. Thiàⁿ ê ke̍k-tı̀ （愛ê極致）chiū-sı̄ bû-ngó͘ hi-seng.
Lán nā chù-ı̀ tha̍k Ngá-ko ê sèng-keng ē hoat-kiàn ē-bı̄n só͘ kı̀ ê sū.
1. Ngá-ko 2:16. “Goá (chí sin-niû) só͘ loân-ài ê sio̍k goá, goá iā sio̍k i”(i chí tiōng-hu).
Tı̄ chia sin-niû chiong pún-sin choè pún-ūi lâi kóng i ê tiōng-hu. Che sı̄ put-hiân chū-kí pún-ūi ê lú-sèng.
2. Ngá-ko 6:3 “Goá sio̍k goá só͘ loân-ài ê, goá(chí sin-niû) só͘ loân-ài ê iā sio̍k goá.”
Tı̄ chia seng kóng pún-sin sı̄ sio̍k i ê tiōng-hu, jiân-āu kóng tiōng-hu iā-sı̄ sio̍k tı̄ i. Tı̄ chia ū khah chı̀n-pō͘, chiong tiōng-hu choè Chú, pún-sin choè pin lâi kóng.
3. Ngá-ko 7:10. “Goá(chí sin-niû) sio̍k goá só͘ loân-ài, I iā him-bō͘ goá.”
Tı̄ chia sin-niû oân-choân m̄-káⁿ kóng ka-kı̄, oân-choân ēng tiōng-hu lâi kóng. Kóng i sı̄ sio̍k tı̄ tiōng-hu. M̄-káⁿ kóng tiōng-hu iā-sı̄ sio̍k tı̄ i. Sı̄ kóng tiōng-hu iā him-bō͘ i, jı̂-chhiáⁿ I(chí tiōng-hu) sı̄ ēng toā-hō-jı̄ lâi siá. Chiū-sı̄ tiōng-hu tiong-sim, i pún-sin kam-goān oân-choân bu̍t-ngó͘. Chiū-sı̄ khoàⁿ bô ka-kı̄ lâi ko-kú i ê tiōng-hu. Ū iáⁿ, hū-jı̂n-lâng tı̄ ka-têng chhin-chhiūⁿ iâm ê pó-poè. Iâm ē tiau-hô it-chhè hō͘ lóng-chóng ê mı̍h hián-chhut hó ê bı̄-sò͘, koh m̄-bián tú-tio̍h hú-pāi. Hū-jı̂n-lâng iā-sı̄ án-ni, hū-jı̂n-lâng tı̄ ke-lāi tiau-hô, hō͘ ka-têng tit-tio̍h iu-ngá, hô-pêng, sio-lō ê seng-oa̍h. Hō͘ ka-têng ū bêng-lóng ê chhiò-siaⁿ, hoan-lo̍k ê si-koa, hoa̍t-phoat ê oa̍h-khı̀. A-ı̂ kū-kı̄m sio-lō iu-ngá ê kau-poê. Tiōng-hu tit-tio̍h pang-chān an-ùi, sè-kiáⁿ tit-tio̍h poê-iúⁿ kà-sı̄. Chı̍t ke toan-toan-ı̂ⁿ. Hū-jı̂n-lâng lú-sèng ê kong-le̍k toā ah! Chóng-sı̄ m̄-thang chū-ko sāi-phoat, áng-láng koāiⁿ-phiah. Ná-chún iâm chham tı̄ thng ê lāi-bı̄n m̄ soàⁿ, chı̍t-lia̍p chı̍t-lia̍p hō͘ lâng po͘--tio̍h, chhùi-khí un-un lo̍h-khı̀, put-tek-í tio̍h kā i phùi-tiāu. Hū-jı̂n-lâng iā-sı̄ án-ni, hó-kan-hó, súi to súi, nā-sı̄ kò-sèng thài-kiông, kap ke-lāi ta-ke-koaⁿ, toā-peh sió-chek, hiaⁿ-só sió-ko͘ bē-hô, chhiah-tē-tē, liān tiōng-hu to koán thàu-koè. Hó to hó, gâu to gâu, khó-sioh ūi i chı̍t lâng thong-ke ê chhùi-khí lóng khû-khû lo̍h-khı̀, ū-sı̂ ko͘-put-chiong ē hō͘ lâng phùi chhut--lâi. Iâm ê pó-poè chiū-sı̄ bû-ngó͘, oân-choân khoàⁿ bô ka-tı̄, goān iông-hoà tı̄ thng ê lāi-bı̄n. Hō͘ choân-thé tit-tio̍h bí-bı̄, i ka-tı̄ oân-choân hi-seng, che chiū-sı̄ iâm ê pó-kùi, kap úi-tāi ê só͘-chāi. Hū-jı̂n-lâng lú-sèng ê úi-tāi pó-kùi iā-sı̄ chāi tı̄ chia.
Koh hu-hū ê kiat-ha̍p iā-sı̄ chhin-chhiūⁿ chúi kap thô͘. Chúi hoān chúi, thô͘ hoān thô͘, chı̍t hāng kā i khǹg chı̍t-ūi bē choè sím-mı̍h. Chóng-sı̄ thô͘, chúi kā i chhiau choè-hoé, āu-lâi ē choè chiâⁿ khı̀-khū, oáⁿ, poâⁿ, àng tāng. Chiong hiah ê jı̍p iô khı̀ sio, kā i thn̄g-se̍k choè iù-hûi. Ū ê chin súi hō͘ lâng tùi-tiōng. Tı̄ hia lán chí-ū khoàⁿ tio̍h thô͘ sio ê hûi, lóng bô khoàⁿ tio̍h chhiau thô͘ ê chúi. Chúi chiū-sı̄ lú-sèng hū-jı̂n-lâng. I ē pang-chān tiōng-hu sêng-ke tı̀-hoé, tiám-peng chhut-chiòng, koaⁿ ki ông-hō͘. Lâng chí-ū khoàⁿ i ê tiōng-hu, kı̂-sı̍t chiū-sı̄ ū liông-chhe tı̄ āu-bı̄n. Iô io-nâ ê chhiú, ē iô-tāng sè-kài. Chiū-sı̄ i só͘ iô ê kiáⁿ chiong-lâi khiā tı̄ thek-thà sam-kun, giû-ní sè-kài, tı̄ koân ê tē-ūi hō͘ lâng o-ló, nā-sı̄ i choè hiân-bó bih tı̄ āu-bı̄n. Hoé-chhia chin gâu cháu, chún-sı̂ lâi ūn-su hoè, kheh hō͘ lâng toā o-ló lı̄-piān. Kı̂-sı̍t nā bô hiah ê tiām-tiām hō͘ lâng tâi tı̄ thô͘-kha-té, siū tâm siū sip, jím hō͘ pe̍h-hiā chhia ê kan-khó͘, kàu-boé noā-tiāu tı̄ thô͘-lāi, éng bô khoàⁿ tio̍h thian-jı̍t ê chím-bo̍k-á, chiū chhia chı̍t pō͘ to bē cháu. Hiah ê chím-bo̍k-á chiū-sı̄ lú-sèng, hū-jı̂n-lâng. Ah! Lú-sèng, hū-jı̂n-lâng ah, lín sı̍t-chāi chin hi-seng, lín tùi ka-têng, siā-hoē, kok-ka, sè-kài ê kòng-hiàn sı̍t-chāi úi-tāi ah!
Lán m̄-thang siūⁿ lú-sèng sı̄ chin loán-jio̍k, ū iáⁿ, i chin nńg-chiáⁿ. Chóng-sı̄ koh chı̍t-bı̄n i sı̄ chin kiông. I pí lâm-sèng pêng-kin khah nāi-miā, khah gâu jím thiàⁿ, jím koâⁿ, khah gâu jím khó͘. Sui-sı̄ eng-hiông iā lân-koè bí-jı̂n-koan. Ūi chı̍t ê lú-sèng kok-ūi hiat-ka̍k, chı̍t kok ê heng-soe, siâⁿ-tı̂ ê siú, sit siông-siông hō͘ chı̍t ê lú-sèng chó-iū. Lú-sèng ê ki-tı̀, mō͘-hiám sı̍t-chāi thang kiaⁿ, lí khoàⁿ sè-kài ê kán-tia̍p(sè-choh) thoân lú-sèng ê oa̍h-tāng. Ū iáⁿ, lú-sèng sı̄ chin úi-tāi, chóng-sı̄ it-chhè ê úi-tāi choè-āu iû-goân sı̄ chāi tı̄ lú-sèng ê bû-ngó͘ hi-seng ê seng-oa̍h. Án-ni choè tiōng-hu ê lâm-sèng lí beh ēng cháiⁿ-iūⁿ lâi khoán-thāi lí ê hū-jı̂n-lâng. Í-hut-só͘ 5:25. “Choè tiōng-hu ê, lín tio̍h thiàⁿ hū-jı̂n-lâng, chhin-chhiūⁿ Ki-tok thiàⁿ kàu-hoē, iā thoè i hiàn ka-kı̄.” Tio̍h hiàn-chhut lí ka-kı̄, chhin-chhiūⁿ Ki-tok thiàⁿ kàu-hoē, ūi-tio̍h beh kiù-sio̍k kàu-hoē chiū kam-goān jím-khó͘ kàu sí. Lâm-sèng lí iau-kiû lú-sèng ūi-tio̍h lí, ūi-tio̍h lí chı̍t-ke lâi hi-seng, lâi sí, Lí bat siūⁿ lí iā tio̍h ūi lú-sèng lâi hi-seng lâi sí á-bô? Èng-kai ū, án-ni chiah ē pêng-hêng pêⁿ-pāng. Lâm-sèng chiàm-iâⁿ, ū chı̂ⁿ thang lim-chiú, chia̍h-hun hong-so, bô chı̂ⁿ thang thiah-io̍h hō͘ hū-jı̂n-lâng chia̍h--ê chin chē. Hū-jı̂n-lâng tài hū-jı̂n-lâng-pēⁿ kóng bô chı̂ⁿ thang kā i i, nā-sı̄ ū chı̂ⁿ thang khı̀ hoa-ke liú-hāng bé chhiò ê bē chió. Cha-po͘-lâng ah! Bong-bong lí ê liông-sim, tı̄ chit-khoán ê seng-oa̍h beh ǹg-bāng kiàn-chiâⁿ tiⁿ-bı̍t bí-moá ê ka-têng choa̍t-tùi bô ǹg-bāng.
Koh kóng chı̍t pái, bí-moá tiⁿ-bı̍t ê ka-têng m̄-sı̄ chū-jiân ū--ê, sı̄ nn̄g-lâng kiōng-tông kiàn-chō ê. Chı̍t ê beh khı̂ⁿ-ke, chı̍t ê m̄, chu-chu siūⁿ beh phoà ke, án-ni bô hoat-tō͘. Cha-po͘ thàn, tio̍h ài cha-bó͘ hoāⁿ, chı̍t ê chai, chı̍t ê ak-chúi, án-ni chiah ē chia̍h tio̍h hēng-hok ài-chêng ê koé-chí. Tio̍h ē kı̀-tit hō͘--lâng pí the̍h--lâng khah ū hok-khı̀. Thiàⁿ-chêng iā-sı̄ án-ni. Lán ū liōng thang thiàⁿ--lâng, pí tiāⁿ siūⁿ beh tit lâng thiàⁿ ê khah hó. Ta̍k-lâng to chū-jiân ū thiàⁿ--lâng ê sim, siāng-sı̂ ta̍k lâng to ǹg-bāng lâng thiàⁿ. Lâng tı̄ sè-kan sim-lāi nā bô thiàⁿ poàⁿ lâng, siāng-sı̂ iā kám-kak bô poàⁿ-lâng thiàⁿ i, án-ni hit ê lâng ē kám-kak chin pi-chhám, ko͘-to̍k, bô liâu, ū sı̂ ē khí-siáu, he̍k-chiá ē kàu chū-sat. Tùi lâng si-ài, nā ū lâng sêng-siū, kám-kak chin hoaⁿ-hí. Nā ū chı̍t ê lâng chiong i ê ài-chêng beh hō͘ lâng, iā bô lâng ài kā i sêng-siū, i ē chin loé-chı̀, ū sı̂ ē chū-pō͘ chū-khı̀, ū sı̂ ē seⁿ khí sat-jı̂n, chū-sat ê kheng-kí bông-tōng. Hit ê lâng nā chiong 5 hun thiàⁿ beh hō͘ i ê tùi-siōng, i ê tùi-siōng m̄-tı̍hⁿ. Án-ni ē hoán-tò-tńg oàn i 5 hun, m̄-sı̄, ū sı̂ soà pı̀ⁿ oàn i 8 hun. Nā chiong 10 hun thiàⁿ beh hō͘ i ê tùi-siōng. I ê tùi-siōng khí-thâu ná-chún boeh, āu-lâi ūi ...... soà hoán khı̀-khiok, soà biáu-sı̄, kū-choa̍t hit ê thiàⁿ. Hit-sı̂ ê hoán-èng m̄-sı̄ sió-khoá. Ū-sı̂ ē ēng sí phoè ...... ı̀, lâi pâi-siat ài siū kū-choa̍t ê hı̄n. Nā lú--ê bô hoat-tit lâm--ê ta-oâ, khah siông ē khí-siáu, chū-sat, á-sı̄ iàu-kiû choè-hoé sí. Nā lâm--ê ē jiá chhut húi-iông,(ēng io̍h-chúi phoah lú ê bı̄n hō͘ i noā, á-sı̄ hō͘ i chhiⁿ-mı̂) á-sı̄ sat-jı̂n ê sū-kiāⁿ. Ū sı̂ m̄-nā thâi tùi-siōng ê lú-sèng, liân chó͘-tòng ê pē-bó to ē chia̍h-khui. Hit-sı̂ ê sim-lí pí iá-gû, pí khip-hiat-kúi koh khah lı̄-hāi. Só͘-í lâm-lú ı̄ⁿ-sèng-kan choa̍t-tùi m̄-thang sûi-piān iok-sok ài-chêng, jiân-āu sûi-piān koh saⁿ poē, ū-sı̂ ē jiá-chhut liāu bē tio̍h ê chai-hō.
Ài-chêng m̄-sı̄ ēng chı̂ⁿ ē-tit boé--lâi ê, iā m̄-sı̄ ē-tit hō͘ lí ēng tiⁿ-giân bı̍t-gú phiàn--lâi, koái--lâi ê. Ài-chêng sı̄ ài tùi sêng-sim sêng-ı̀, lâu-koāⁿ, piàⁿ-miā ēng sim keh-kàu, liû-sim hoē-sı̂n lâi choè, it-seng ê kiat-chok. Sı̄ sim-lêng-tek gē-su̍t ê piáu-hiān. Hu-hū ná-lāu sı̄ ná-súi, lāu-bó͘ ê bı̄n ná-jiâu khiok-soàⁿ kng-àm ná hun-bêng, che chiah sı̄ bí-su̍t ê piáu-hiān. M̄-sı̄ lāu tio̍h bô hó siaⁿ-khùi, kū-khı̂m chai-sèng ná ti-im chiah ē ná chhut hô-hâi ê siaⁿ.
Nā kóng lāu chiū hiâm chhàu-lāu-hiàn. Seⁿ chı̍t ê kiáⁿ lo̍h káu ki-hoe, lāu lah pı̀ⁿ o͘-hı̂-khak lah chiū m̄-tı̍hⁿ, chiū siūⁿ beh oāⁿ-sin. Che sı̄ chin kai-sí ê hu-hū.
Hū-jı̂n-lâng tı̄ ka-têng tiong sı̄ khiā tı̄ sím-mı̍h tē-ūi? Goá chioh chı̍t ê kò͘-sū lâi kóng. Kóng ū chı̍t ê bó͘-lâng, i ê hū-jı̂n-lâng pàng sè-kiáⁿ lâi pia̍t-sè. I kám-kak iā beh lāi, iā beh goā cha̍p-jı̄-hun ê khùn-lân. Chiū siūⁿ ài chhiàⁿ chı̍t ê Ka-chèng-hū lâi pang-chān ke-lāi. I chiū chhut kóng-kò ài teng-kiû án-ni ê lâng. (1) Chı̍t-jı̍t choè 24 tiám cheng. (2) Chı̍t-lé-pài choè 7 jı̍t. (3) Chı̍t-nı̂ choè 365 jı̍t, bô hiu-khı̂n. (4) Oē hiáu chú-chia̍h, chú liáu séng koh ha̍h chhùi. (5) Oē-hiáu kı̀-siàu bô tham-sim. (6) Oē-hiáu io gín-ná kà-sı̄ kiáⁿ-jı̂. (7) Gâu chéng-tùn ke-lāi, lāi-goā chéng-chê, chheng-khı̀-siùⁿ. (8) Oē-hiáu sé-saⁿ pó͘-thı̄ⁿ, choè-saⁿ. (9) Àm-sı̂ m̄-nā io sè-kiáⁿ khùn, iā gâu an-ùi chú-lâng. (10) Tio̍h ū í-siōng ê tiâu-kiāⁿ; Lâi hoaⁿ-hí chhut hō͘ i chia̍h, chhēng, kap toà, nā-sı̄ bô kang-chı̂ⁿ, kàu-boé cháiⁿ-iūⁿ? Lóng bô lâng lâi èng-bō͘, nā ū chiū-sı̄ goān hi-seng ê gōng-lâng. Bô pa̍t lâng nā ū chiū-sı̄ ka-tı̄ ê bó͘. Ah! Hū-jı̂n-lâng úi-tāi ah! Sı̄ ka-têng-tiong choè hi-seng ê gōng-lâng.
Tı̄ siā-hoē ê kau-poê iú-ài khí-thâu lō͘ khah khoah, chin khoài kau, lí hiaⁿ goá tı̄, chiú-cheng-á saⁿ-cheⁿ tu, nā-sı̄ chiong-lâi bô boé. Hu-hū ê thiàⁿ khí-thâu lō͘ e̍h-e̍h, chin oh sio tú, mn̂g e̍h-e̍h chin oh chı̀n-jı̍p. Chóng-sı̄ it-tàn saⁿ tú-tio̍h, kám-kak sı̄ sim-sim siong-ı̀n, chêng-tâu ı̀-ha̍p, ná kiâⁿ ná khoài-lo̍k. Sim ná khui-khoah, bô keh-mo̍h, ná lāu ná saⁿ-thiàⁿ, ná sio pó-poè. Kàu-boé pe̍k-siú kai-ló, ǹg-bāng tâng kui thian-hiong, án-ni chiah ha̍p-sek. Chia̍h lāu chiah oan-ke, ū kiáⁿ, ū sun chiah hoah lı̂-iân, chiah thó kheh-hiaⁿ, chiah thó cha-bó͘. Thiⁿ-kha-ē bô pí chit khoán ê lâng khah poē thian-liông, hiau sim-hēng. Sio̍k-gú kóng ang-bó͘ oan-ke káu to bô ài phı̄ⁿ. Sı̍t-chāi kiàn-siàu, hô-hóng nı̂-lāu chiah lâi oan-ke lı̂-iân saⁿ pun-khui.
