Gí-giân kám sı̄ chı̍t-chióng kang-kū

Kóng-tio̍h Tâi-gí, ta̍k-ê lóng ū ka-kı̄ ê 1-thò, in ē kā lí kóng siáⁿ-mih jı̄ ài án-choáⁿ siá, Tâi-gí ū kúi-siaⁿ, Tâi-gí ū joā súi. M̄-koh nā kóng-tio̍h kian-chhı̂ kóng Tâi-gí, lâi kā Tâi-gí-bûn ūn-tōng tàu chhut-la̍t, in tō ē chin kín kái-chhùi kóng:“Gí-giân kan-taⁿ sı̄ 1-chióng kang-kū”. Bô m̄-tio̍h, gí-giân sı̄ 1-chióng kang-kū, m̄-koh ài khoàⁿ lí beh the̍h chit-chióng kang-kū chò siáⁿ-mih tāi-chı̀? Goá chò-kang tú-tio̍h 1-ê Hân-kok-lâng, i sı̄ Sumsung kong-si phài lâi Tâi-oân khí hoat-tiān-chhiúⁿ ê kàm-kang. Goá kā kóng, o̍h Tâi-gí ē-sái kap Tâi-oân kang-lâng kóng khah chheng-chhó, i iōng Chi-na-oē kóng:『你們台灣的工作那麼小, 大陸(Chi-na-kok)的工作那麼大, 我學國語(Chi-na-oē)就好了, 學台語做什麼.』 Goá kā i kóng goá m̄ sı̄ Chi-na-lâng, i soah kóng Chi-na-lâng chin hó--a. Goá koh kiông-tiāu goá m̄ sı̄ Chi-na-lâng, i koh mn̄g goá sı̄-m̄-sı̄ goân-chū-bı̂n, goá kóng m̄-sı̄, i koh mn̄g goá sı̄ án-choáⁿ m̄-sı̄ Chi-na-lâng, goá kóng m̄-sı̄ tō m̄-sı̄, kám koh ài siáⁿ-mih lí-iû. I tō pí goá ê thâu, chin siūⁿ-khı̀ kóng:『你們年輕人只要錢, 台灣和大陸就跟南韓和北韓一樣, 你們錢多就不要大陸, 血統最重要!』 Goá hiōng-hiōng gāng--khı̀, m̄ chai-iáⁿ beh kóng siáⁿ. Che tō sı̄ in tùi Tâi-oân ê liáu-kái, goá mā bô siūⁿ beh koh kóng siáⁿ, tō kín tńg-khı̀ chò-kang. Goân-pún kám-kak chin tū-lān,“Kán! Lín chia--ê sí-Hân-kok-á, lâi thàn Tâi-oân-lâng ê chı̂ⁿ, koh khoàⁿ Tâi-oân-lâng chiah bô, bô liáu-kái Tâi-oân kap Chi-na-kok ê būn-tê, koh beh kiò Tâi-oân khı̀ hō͘ Chi-na-kok thóng.” Bé--á, siūⁿ kóng, chhiūⁿ in khoàⁿ hoè-thóng hiah-nih tāng ê bı̂n-cho̍k, kám ē kā in Hân-kok -oē tòng-choh kang-kū lâi iōng? Tâi-gí kap Chi-na-oē tùi i lâi kóng lóng sı̄ goā-kok-oē, lóng sı̄ in thàn-chı̂ⁿ ê kang-kū. Tâi-gí sı̄ siáⁿ? Tâi-gí sı̄ goá ê bú-gí, tı̄ gún bú--á pak-tó͘ lāi tō teh thiaⁿ ê oē, mā sı̄ goá tē-1-chióng o̍h ē-hiáu ê oē, sı̄ goá se̍k-sāi mı̍h-kiāⁿ kap sè-kài ê oē, sı̄ goá beh kā siūⁿ--ê kóng--chhut-lâi ê oē. Tâi-gí mā sı̄ goá siōng hó-iōng ê ke-si. Iōng Tâi-gí, goá siōng ē-sái chheng-chhó siáⁿ-mih mı̍h-kiāⁿ sı̄ siáⁿ-mih, iōng Tâi-gí, goá ē-sái sūi chai-iáⁿ pa̍t-lâng kóng--ê sı̄ siáⁿ-mih; Tâi-gí sı̄ goá kap chit--ê sè-kài liân chò-hoé siōng hó-iōng ê ke-si. In kóng--ê-le? Tâi-gí sı̄ siáⁿ-mih kang-kū? In kóng sı̄ ko-thong ê kang-kū, in bô iōng Tâi-gí siūⁿ tāi-chı̀, in bô iōng Tâi-gí se̍k-sāi sè-kài. Beh iōng Tâi-gí kap siáⁿ lâng ko-thong? In ē kóng:“Goá kap gún a-kong a-má kóng-oē lóng kóng Tâi-gí.” Kap pêng-iú, kap pē bú, kap siā-hoē, kap gín-á--le? Ū lâng khiā tı̄ soán-kí tâi-á-téng ē kóng Tâi-gí, lo̍h tâi-á-kha tō bē koh kóng, Tâi-gí sı̄ kap soán-phiò ko-thong ê kang-kū? In koh ē kóng, bē-hiáu Tâi-gí tō bô-hoat-tō͘ chò-seng-lí, chò-seng-lí tō sı̄ beh thàn-chı̂ⁿ, in kóng Tâi-gí sı̄ beh thàn-chı̂ⁿ, Tâi-gí sı̄ thàn-chı̂ⁿ ê kang-kū? Tâi-gí tı̄ Tâi-oân ū chiah chē lâng teh iōng, teh su-khó, teh kóng-oē, teh khoàⁿ sè-kài, in iōng Tâi-gí kā lâng kóng in ê ài, soah hō͘ 1-koá bô jı̄m-tông chit-ê gí-giân ê lâng tòng-choh goā-kok-oē, in kóng“Tâi-gí sı̄ 1-chióng kang-kū”, koh kóng chit-ê kang-kū“bô hó-iōng; bô chhı̄-tiûⁿ; gín-á bô beh kóng; bô-hoat-tō͘ kap Chi-na-oē kēng-cheng?” Kám ū-iáⁿ sı̄ án-ne? Chin chheng-chhó, “Tâi-gí sı̄ 1-chióng kang-kū”, chit-kù oē mā sı̄ 1-ê kang-kū, sı̄ 1-koá bē-kiàn-siàu ê Tâi-oân-lâng, ūi-tio̍h beh kā bē-hiáu kóng bú-gí chit-ê goân-choē tòng-choh bô khoàⁿ--tio̍h ê kang-kū! Chi-na-lâng mā kā gí-giân tòng-choh kang-kū, sı̄ in beh kā Tâi-oân ê gí-giân, bûn-hoà, cho̍k-kûn būn-tê hoe kah bô lâng sa ū ê kang-kū, mā sı̄ chi-chhı̂ in “kiōng-thong-gí”kúi-á-kó͘ ê kang-kū. Chē chē Tâi-oân-lâng soah hō͘ Chi-na-lâng pián--khı̀, siong-sı̀n kóng, bûn-ha̍k, gē-su̍t, im-ga̍k, liû-hêng, hām sè-kài ko-thong, lóng ài iōng“kiōng-thong-gí” chiah ū hoat-tō͘, chō-chiâⁿ Tâi-oân-lâng bô-hoat-tō͘ iōng ka-kı̄ ê bú-gí khı̀ chò chia--ê tāi-chı̀, lêng-hûn kap lâng bô-hoat-tō͘ chò-hoé. Nā chiàu in kóng--ê, chit-chióng chèng-thâu eng-kai hō-chò『精神分裂』. Chiok chē lâng lóng tit-tio̍h chit-ê chèng-thâu, mā m̄ chai-iáⁿ beh án-choáⁿ, kan-taⁿ ē-sái tè tı̄“kiōng-thong-gí----Chi-na-oē”āu-piah, koh khah jiok to jiok bē tio̍h. Kı̂-sı̍t, Tâi-oân bô su-iàu kiōng-thong-gí, Tâi-oân goân-pún tō ū“chiok chē gí-giân tàu-tı̄n seng-oa̍h”ê khoân-kéng. Goá kóng Hō-ló-oē, Hak-ngı̀n thiaⁿ ū, in kóng Hak-fa goá mā thiaⁿ ū; goân-chū-bı̂n kok cho̍k-kûn mā sı̄ án-ne. Goá tı̄ Hoa-liân bat tn̄g-tioh 1-ê Pang-chah(Amis--ê lóng kóng ka-kı̄ sı̄ Pang-chah, tō sı̄“lâng”ê ı̀-sù) a-má, i ē-hiáu kóng 6- chióng oē, m̄-tāⁿ ē-hiáu 2~3-ê sû, kap lâng kóng-oē, khai-káng mā lóng chin sūn, ū i ka-kı̄ cho̍k ê Pang-chah-oē, ū Hō-ló-oē, ū Hak-fa, ū Truku(ū lâng kóng sı̄『東賽德克』, goā-kok jı̂n-lūi ha̍k-chiá kā tòng-choh Tayal--ê), koh ū Jı̍t-pún-oē, Chi-na-oē 6-chióng. Chit-khoán--ê, chit-má ū kúi-ê lâng ū châi-tiāu? Tı̄ Tâi-oân, chit-chióng--ê sı̄ bô-hoat-tō͘ hông khéng-tēng--ê! I ē-hiáu chiah-nih chē-chióng oē, kan-taⁿ 2-chióng sı̄ hông kàu-io̍k--chhut-lâi-ê, chhun--ê lóng sı̄ tı̄ Tâi-oân siā-hoē pún-té tō ū ê gí-giân khoân-kéng lāi-té, chin chū-jiân tō o̍h ē-hiáu--ê. Koh chài kóng, hit 2-chióng hông kà--chhut-lâi ê gí-giân, lóng sı̄ goā-lâi thóng-tı̄-chiá sı̍t-bı̂n chèng-chhek kui-tēng ê『國語』, m̄ sı̄ Tâi-oân pún-thó͘ ê gí-giân. Gí-giân sı̄ 1-chióng kang-kū? Tâi-oân ê gí-giân kám chin-chiàⁿ khah pháiⁿ-iōng? Choân Tâi-oân ê lâng, ūi-tio̍h 1-sı̀-lâng tú bē tio̍h 10- pái ê goā-kok-lâng teh phah-piàⁿ o̍h goā-kok-oē, kā ka-kı̄ ê bú-gí chhàng tı̄ siuⁿ-á-té, ū-sim beh the̍h lâi iōng ê lâng kā péng--chhut-lai, soah hō͘ in lè-lè-kiò, kóng teh chè-chō būn-tê, teh chè-chō『社會矛盾』! Sı̄ siáⁿ lâng khah『矛盾』, eng-kai sı̄ chin chheng-chhó chiah tio̍h! (TGB Thong-sı̀n tē 4 kı̂, 2000 nı̂ 1 goe̍h)