1
Ūi-tio̍h beh chham-ka Lōng-pe̍h hái-phı̄ⁿ chı̍t-ê pêng-iú in sió-moē ê hun-lé, chêng chı̍t-àm, goá tı̄ Lōng-pe̍h hái-phı̄ⁿ tùi-bı̄n ê sió-tiàm hioh-khùn. Chit khoán kéng-tı̀, goá chiông-lâi m̄-pat khoàⁿ--kè.
Thàu-chá, chhàu-chho ê hái-hong chhoe tùi pin-nn̂g-nâ, jı̍t-thâu tú peh--khí-lâi, sı̀-koè lóng sı̄ chiuh-chiuh-chiuh ê chiáu-á-siaⁿ. Chhíⁿ--lâi liáu-āu, goá chiong chháu-bō-á koà tı̄ piah-téng, hêng-lí khêng-khêng leh, chē toà sió-tiàm ê tha-thá-mı̀ téng-koân, khoàⁿ thang-goā ê kong-kéng, khoàⁿ khí-khí lo̍h-lo̍h ê hái-éng, in-ūi tán-thāi pêng-iú, sim-sek sim-sek, khin-khin-á lâi tiám chı̍t-ki liâng-liâng ê kin-chio-hun.
Chiâ ê hái-hoāⁿ, sı̄ Hêng-chhun hū-kūn jia̍t-tài ê chı̍t-chióng kéng-tı̀, kóng--khí-lâi, che sı̄ soan-ô͘-chio̍h chō-sêng ê chı̍t-chióng kéng-tı̀. Liân-soà kúi-lō pah kong-chhioh ê hái-phiâⁿ lóng sı̄ chit khoán hêng-māu te̍k-chhut ê chio̍h-thâu, ū ê thóng--chhut-lâi ná hiuⁿ-ko͘, ū ê lap--lo̍h-khı̀ chhiūⁿ oê-hûn, ū ê chı̍t-sûn chı̍t-sûn chhiūⁿ lâu-thui. Hái-éng ùi goā-hái phah--kè-lâi, phah kàu hái-hoāⁿ tō soàⁿ choè iù-iù ê gı̂n-sek chúi-pho, khin-khin-á tı̄ soan-ô͘-chio̍h tiong tih tín-tāng, chhián-hái ê só͘-chāi lóng sı̄ thai-lūi kah chí-chhài, hō͘ jı̍t-thâu chı̍t-oē pha̍k, khah chhián ê hái-chúi piàn choè phek-le̍k-sek. Sui-jiân saⁿ-ge̍h-thiⁿ iah-koh sió-khoá ē koâⁿ, m̄-koh í-keng ū lâng phāiⁿ hı̂-chhèng tih chhàng-chúi-bih, tı̄ ta-chio̍h tiong cháu-chhē chio̍h-phāng ê pau-hı̂.
Lōng-pe̍h hái-phı̄ⁿ tō sı̄ chit koá hái-chio̍h lāi-toé siōng toā ê chı̍t-ê, i chı̍t-pêng chiap lio̍k-toē, chı̍t-pêng thàng tùi toā-hái, káⁿ-ná chı̍t-chiah thêng-tiâu ê hı̂-chûn, tiâu tı̄ hiâ boē tín boē tāng.
Hit sı̂-chūn pho-pêng lōng-chēng, hái-bı̄n lóng sı̄ kng-siak-siak ê chúi-hûn, hái-phı̄ⁿ ē-kha ū chı̍t-ê káng-kháu, thêng chiâⁿ choē hı̂-chûn, bô-kâng ê sek-tı̄, hō͘ lâng khoàⁿ--khí-lâi kám-kak káng-kháu lāu-jia̍t chhái-chhái.
Hái-phı̄ⁿ ê thiⁿ-téng chiâⁿ chheng-sóng, chhin-chhiūⁿ chı̍t-bı̄n nâ-sek ê kiàⁿ, kúi-phı̀ⁿ pe̍h-hûn tı̄ kı̂-tiong, chit phı̀ⁿ nâ-thiⁿ liân tùi thâu-chêng ê toā-hái, tı̄ chiok hn̄g ê só͘-chāi kah toā-hái chiap chò-hoé, chiap-chò chı̍t-tiâu ı̂ⁿ-ı̂ⁿ ê soàⁿ, kan-na khoàⁿ-tio̍h i tı̄ hiâ sió-khoá tih tín-tāng, pun boē chhut sı̄ thiⁿ sı̄ hái.
Hái-phı̄ⁿ tú-tú sı̄ hái thiⁿ chi-kan chı̍t-ê to̍k-lı̍p ê kéng-tı̀, chit ê thàu-chá, i tiām-tiām-á tı̄ hiâ tih hioh-khùn, saⁿ, sı̀ pah keng chhù-ke khoàⁿ-tit chin hun-bêng, kúi-keng biō biō-téng ê hui-chı̂ⁿ thiàu-jı̍p khong-tiong, khoàⁿ--khí-lâi kim-siak-siak, iâ-chí-chhiū kau-chit tı̄ téng-thâu, chiong chhoan-chng tà-tiâu.
Goá in-ūi khoàⁿ-tio̍h chiah-nı̄ siù-lē ê soaⁿ-chhoan, liân-tài lâi siūⁿ-khí to léng-loán ê sè-sū, bô tiuⁿ-tı̂ soah chiong hun suh kah pı̍t-po̍k-hiáng.
Bô goā kú, pêng-iú ùi hái-phı̄ⁿ kiâⁿ--lo̍h-lâi, i sı̄ toà chiâ toā-hàn ê hái-lâng, in-ūi thó-thàn cháu-khı̀ Tâi-pak, choè bûn-kàu sū-giap. I sı̄ chı̍t-ê khéng o̍h khéng choè ê lâng, ū chı̍t-piàn khai-káng, goá hâm i se̍k-sāi, i ê chho͘-ióng kah kiông-lūn, piáu-hiān chhut hái-lâng te̍k-chhut ê sèng-keh, goá siū iau-chhiáⁿ chiân lâi, chú-iàu sı̄ ūi-tio̍h sè-kan iú-chêng ê kám-tiàu, jı̂-chhiáⁿ, goá ia̍h goān-ı̀ lâi thàm-bōng i ê kò͘-hiong, bô tek-khak chit piàn pài-hóng, goá ē-tàng liáu-kái pêng-iú i chin-chiàⁿ ê sı̀ⁿ-miā goân-lâu.
I khoàⁿ-tio̍h goá chin hoaⁿ-hí, ha-ha-ha chhiò chhut-siaⁿ. Gún kāng-choê kiâⁿ-kè jı̍t-chiò hā ê pin-nn̂g-nâ, kha-toé ê soa sı̍t-sı̍t su̍t-su̍t, kiâⁿ kàu chı̍t-tè toā soan-ô͘-chio̍h piⁿ, i chí chhun-tiàm thâu-chêng chı̍t-tè chio̍h-pi, chin tit-ı̀ lâi kā goá kóng: “Sui-jiân lí tı̄ chiâ toà chı̍t-àm, m̄-koh lí it-tēng m̄ chai-iáⁿ lí sı̄ lâi kàu siáⁿ-mé só͘-chāi.”
“Ah!” In-ūi i ê thê-chhíⁿ, goá chiah khoàⁿ-tio̍h chit tè chio̍h-pi téng-thâu siá ê mı̍h-kiāⁿ. Tāi-khài sı̄ tih kóng hâng-hái sı̂-tāi chhit-ê o͘-lô͘, in-ūi hoán-khòng Hô-lân chú-lâng ê ap-pek, chiàn sí tı̄ chhú-toē ê kò͘-sū. Goá kiaⁿ chı̍t-tiô, kóng: “Ah, goá tāi-khài sı̄ hō͘ bí-lē ê kéng-tı̀ bê--khı̀-a, siūⁿ boē kàu chiâ ia̍h ū chiah-nı̄ chhi-liâng ê óng-sū.”
“Ha ha.” I ùi hái-phı̄ⁿ kiâⁿ--kè-khı̀, kóng: “Bí-lē ê kéng-tı̀, mh, lí beh khoàⁿ chit khoán kéng-tı̀ choē lo͘h, lí pat khı̀-kè Chio̍h-mn̂g--bô? Chio̍h-mn̂g ia̍h tı̄ chiâ hū-kūn.”
“Ô͘, it-tēng chin súi hō͘ⁿ.”
“He tong-jiân, hiâ ê soaⁿ......hiâ ê Bó͘-tan-siā sı̄ le̍k-sú siōng ê kó͘-chiàn-tiûⁿ leh.”
“Kó͘-chiàn-tiûⁿ? Chit ê kò͘-sū goá soah chin siūⁿ beh lâi thiaⁿ.”
M̄-koh, i pēng bô kā goá kóng-khí chit ê kò͘-sū. I koh chí hái-phı̄ⁿ lâm-pêng khah hn̄g ê chı̍t-ūi só͘-chāi, kóng: “Tı̄ hit tah, phû-chhut chúi-bı̄n, chúi-bū tà-tiâu hit kak-á, hō choè Pak-sı̀ hái-phı̄ⁿ, i hâm Lōng-pe̍h hái-phı̄ⁿ kéng-tı̀ kāng-khoán, gún chiâ ê kéng-tı̀ kah Tām-chúi hit pêng pí-kàu--khí-lâi siáⁿ khoán?”
“Chin hó ah, chiâ jı̍t-thâu khah iām.”
“Hèⁿ ah, he tong-jiân.” I koh chı̍t-pái chin tit-ı̀ tı̄ tih kóng: “Tām-chúi kó͘-chá sı̄ Eng-kiat-lı̄-hoan phah iâⁿ liáu-āu cho͘-chiàm ê só͘-chāi, m̄-koh bô lâng chai-iáⁿ, tı̄ Pak-sı̀ hái-phı̄ⁿ, hiâ pat châu-bia̍t kè Eng-hoan.”
“Ô͘, sı̄ án-ni.” Goá tı̀m-thâu, kóng: “Che goá siong-sı̀n, chiah-nı̄ súi ê só͘-chāi it-tēng ū i bô pêng-hoân ê óng-sū.”
“Lâi!” I bô koh chài kóng--a, chí hit choā tı̄ chúi-bı̄n siōng ê lō͘: “Lán lâi-khı̀ lah, ùi châi liâu-chúi--kè-khi tō kàu chhun-lāi. Gún sió-moē kin-á-jı̍t sı̄ sin-niû leh, lim-chiú ê sı̂-chūn, goá chiah-koh kóng gún lâm-pō͘ ê thoân-soat hō͘ lí thiaⁿ.”
“Hó ah.” Goá kóng.
2
Goá ê pêng-iú kah goá tiám-tio̍h hun kiâⁿ tı̄ chhun-lāi pin-nn̂g-chhiū sió-lō͘, jı̍t-iáⁿ phiàn-tē, soaⁿ kng hái àm pí-phēng hun-bêng. Ùi chit ê tē-sè khah koân ê hái-phı̄ⁿ khoàⁿ--lo̍h-khı̀, koh sı̄ lēng-goā chı̍t-hoan kám-siū. In-ūi chiâ ê tē-sè koân, hiòng pak, hit choā iân hái-piⁿ-á siu-tio̍k ê kong-lō͘ khoàⁿ kah chiâⁿ chheng-chhó, iân hit choā lō͘, i chiàⁿ-pêng ê soaⁿ, hō͘ jı̍t-thâu pha̍k kah phê-hu piàn thih-âng-sek, soaⁿ-phiâⁿ lóng sı̄ khêng-moâ kah chhiū-chû; i tò-pêng ê hái-éng, it-tı̍t tih chhiâng kong-lō͘ ê lō͘-ki. Chit ê hái-phı̄ⁿ chiàⁿ sı̄ iân-hái kong-lō͘ ê iàu-chām, sūn hái-phı̄ⁿ ê tē-sè, chheⁿ-á chı̍t-pâi chèng koè chı̍t-pâi, chhù mā sūn chit ê tē-sè chı̍t-pâi-á chı̍t-pâi-á pâi lâi kàu hái-phı̄ⁿ ē-kha ê káng-kháu, káng-kháu ū chı̍t-tiâu pe̍h-sek hái-thê ûi--khí-lâi, thê-hoāⁿ goā-kháu ê hái-chúi chhiⁿ-íⁿ-íⁿ, chhin-chhiūⁿ me̍h-phok tih thiàu-tōng.
Gín-á kah kui-tı̄n ê lâng khai-sí ùi oe̍h-oe̍h ê chio̍h-chhù-á kiâⁿ--chhut-lâi, chı̍t-pō͘-hūn lâng khı̀ thó-hái, kı̂-thaⁿ ê lâng, tı̄ hái-thê téng-bı̄n ê tiàm-á khai-káng, kiâⁿ-kı̂, iah sı̄ pó͘ hı̂-bāng.
In-ūi hí-sū, goá ê pêng-iú chin lo̍k-thiòng, i hâm chhun-lāi-lâng sio chioh-mn̄g, in ê phê-hu, hō͘ chhun-thiⁿ ê jı̍t-thâu pha̍k kah o͘-kim á o͘-kim. Tāi-khài sı̄ lı̄-khui kò͘-hiong siuⁿ kè kú, i ê gán-sı̂n tài-tio̍h su-hiong ê tham-loân. Tı̄ gún kiâⁿ tùi in tau ê lō͘ siōng, i tn̄g-tio̍h chin choē lâng, kā goá kóng-khí in chhun-lâng ê iu-tiám.
“Khoàⁿ-tio̍h gún chhun-lāi ê lâng, lí ū siáⁿ-mé kám-sióng--bô?” I mn̄g.
“In chin chhin-chhiat, chin oa̍h-phoat.” Goá kóng: “Chı̍t-chióng chin khip-ín--lâng ê iú-siān.”
“Kám kan-na án-ni niâ?” I kóng.
“Mh, tāi-khài tō sı̄ án-ni.” Goá ná kiâⁿ ná tih kóng: “Iah ū chı̍t-koá sı̄ khah bô khak-tēng--ê, khó-pí kóng in ê sin-thé kiat-sı̍t, jı̂-chhiáⁿ lóng chin tàu-tah.”
“Tio̍h.” I hiông-hiông kiò--chhut-lâi: “Lí kóng liáu chin tio̍h, án-ni kóng--lâi, lí ê ba̍k-chiu khak-sı̍t ū-kàu lāi. Lí chù-ı̀ kā khoàⁿ, hâm pa̍t-ūi ê lâng pí--khí-lâi, in ê kha khah tn̂g, io sió-khoá hiòng āu, seng-khu khah té, bı̄n khah khoah khah ı̂ⁿ, ba̍k-chiu khah o͘ khah kim. Mh, lí kám bô kám-kak gún chhun-lāi ê lâng khah súi?”
“Ô͘, sı̄ án-ni?” Goá ûn-ûn-á tih siūⁿ, chiong chiàⁿ-chhiú ê hun kau hō͘ tò-chhiú, kóng: “Chiàu lí án-ni kóng, soah hō͘ goá kám-kak sı̄ lâi kàu chı̍t-ê chhiong-boán ı̄-kok chêng-tiàu ê só͘-chāi.”
“Ū iáⁿ to tio̍h.” I tı̀m-thâu, kóng: “Iú-koan tē-hng hong-thó͘ chit hong-bı̄n, khióng-kiaⁿ leh lán lóng ài koh têng o̍h chı̍t-piàn. Goá pat péng koè chit ê só͘-chāi ê cho̍k-phó͘, khó-pí kóng Pak-sı̀ hái-phı̄ⁿ, in toā-pō͘-hūn sı̀ⁿ Thiâⁿ, Lı̂m, N̂g, in ê chó͘-sian lóng sı̄ pak-kok ê toā-cho̍k. M̄-koh, kun-kù goá ê liáu-kái, àn jı̂n-chéng lâi kóng, iû-kı̂ sı̄ seng-bu̍t ê ı̀-gı̄ siōng, sı̀ⁿ siáⁿ-mé m̄-sı̄ choa̍t-tùi ê iàu-sò͘.”
“Ô͘ ô͘.” Goá koh ûn-ûn-á tih su-khó, chiong tò-chhiú ê hun kau hō͘ chiàⁿ-chhiú, kóng: “Lí kóng sı̀ⁿ siáⁿ-mé m̄-sı̄ choa̍t-tùi ê iàu-sò͘?”
“Chiàⁿ sı̄.” I piáu-chêng jı̄n-chin tih kóng: “Chit tè sàn-chhiah, to piàn-chhian ê thó͘-tē, pat hō͘ lâm Tiong-kok ê sian-chū-bı̂n, Se-pan-gâ-lâng, Hô-lân-lâng, pak-tē Hō-ló-lâng, Jı̍t-pún-lâng só͘ kù-siú, tı̄ sǹg boē chheng ê hái-iûⁿ kiap-lān kah boâ-liān tiong, in chhoā-bó͘ siⁿ-kiáⁿ, tiàm chiâ siⁿ, tiàm chiâ bia̍t, chham jı̍p chiok choē bô-kâng ê huih-thóng, piàn choè hái-phı̄ⁿ ê lâng------chı̍t-chióng chhiong-boán toē-hng hong-thó͘ ê jı̂n-chéng. Goá siūⁿ, che chiah sı̄ ta̍t-tit lán khı̀ chù-ı̀--ê.”
“Sı̄--lah,” Goá khai-sí kám-kak ū tō-lí, jı̄n-chin tih siūⁿ pêng-iú chho͘-ióng kah kiông-lūn ê sı̀ⁿ-miā, kóng: “Ū lí.”
“Lí ài chai-iáⁿ, Pak-sı̀ hái-phı̄ⁿ kah Lōng-pe̍h hái-phı̄ⁿ ê lâng lóng khah chá-se̍k, m̄-koh boē chin kín tō lian--khı̀, chhin-chhiūⁿ chiâ só͘-ū ê chháu-á chhiū-châng kāng-khoán, chá-se̍k m̄-koh kui-nı̂ thàng-thiⁿ lóng chhiⁿ-íⁿ-íⁿ.”
“Tong-jiân.” Goá kóng: “Chiâ sı̄ a-jia̍t-tài oá jia̍t-tài ê só͘-chāi.”
“Lí èng-kai lâi khoàⁿ gún sió-moē.” I kóng: “Khah-chá i sı̄ chiâ siōng súi ê cha-bó͘ gín-á leh! Bé iā khı̀ pat-toē thó seng-oa̍h, i ū hái-phı̄ⁿ só͘-ū bí-lē ê thoân-thóng.”
“Chiàⁿ sı̄.” Goá kóng: “Goá chiàⁿ sı̄ beh lâi khoàⁿ sin-niû.”
