E̍k-siá
Ū chı̍t ê gín-á miâ kiò choè Sió-ióng, tı̄ múi chı̍t nı̂ ê nı̂-té, in choân-ke lóng oē an-pâi khı̀ Thài-pêng-iûⁿ ê chı̍t ê sió-tó tō͘-ká. Chit ê sió-tó lāi ū chin chē chiok sı̂n-kı̂ koh sim-sek ê gô͘-lo̍k siat-pı̄, che oân-choân lóng sı̄ Sió-ióng ê lāu-pē Lı̂m-phok-sū só͘ cheng-sim siat-kè--ê.
Tı̄ hiah-nı̍h chē ê thit-thô mı̍h tiong-kan, Sió-ióng siōng kah-ı̀--ê sı̄ Sı̂n-liông-ki, i put-chí ē-tàng tı̄ chúi-siōng siû, mā ē-tàng tı̄ chúi-té kiâⁿ, iáu-kú ē chǹg jı̍p-khı̀ thô͘--nı̍h pê. Só͘-í Sió-ióng chiok ài chit ê Sı̂n-liông-ki, tiāⁿ-tiāⁿ mā chē i khı̀ Thài-pêng-iûⁿ ê hái-té thàm-hiám.
Chit pái Sió-ióng koh lâi kàu chit ê sió-tó, iû-goân sı̄ chē Sı̂n-liông-ki lo̍h hái--khı̀. I chı̍t lo̍h kàu hái-té, chiū kám-kak ū bô kāng-khoán ê só͘-chāi. In-ūi khah chá i lo̍h hái ê sı̂, khoàⁿ--tio̍h-ê lóng sı̄ ba̍t chhih-chhih ê hı̂-kûn, chit piàn soà lóng khoàⁿ bē tio̍h--lah.
Tı̄ Sió-ióng teh moá-sim giâu-gı̂ ê sı̂-chūn, Sı̂n-liông-ki ê kám-èng-khı̀ kèng-jiân thoân lâi sı̀n-hō. Kā i kóng, goā-kháu ū chı̍t ê m̄-bat khoàⁿ--koè ê mı̍h-kiāⁿ, ǹg i chit-pêng siû--koè-lâi. Bô joā-kú, gı̂n-bō͘ iā khoàⁿ-ē-tio̍h hit ê toā koài-bu̍t. Goân-lâi he sı̄ chı̍t-chiah hō͘ lâng jı̄n-chò í-keng choa̍t-chéng ê toā chúi-koài.
Khoàⁿ--lâi chit ê toā chúi-koài pèng bô ok-ı̀, á-sı̄ i lia̍h-chún sı̄ tú tio̍h kap i siāng-khoán ê tông-lūi, siūⁿ beh lâi kap Sı̂n-liông-ki se̍k-sāi. M̄-kú toā chúi-koài ê thé-chek sı̍t-chāi ū kàu toā, tāng--khí-lâi chin-chiàⁿ sı̄ put-tek-liáu. Chit-má iû-koh sı̄ bô kiám-chió sok-tō͘ teh hiòng chiân kiâⁿ, chit ê chêng-hêng koh khah m̄ bián kóng--lah. Chúi-té hiông-hiông sı̄ àm-liû kún-kún, tı̀-sú kàu Sı̂n-liông-ki sı̄ án-ni teh chhia-poa̍h-péng. Hō͘ chē tı̄ Sı̂n-liông-ki lāi-té ê Sió-ióng, chá tio̍h hun bē chheng-chhó thian-lâm tē-pak--lah.
Tı̄ chit sı̂-chūn, in-ūi Sió-ióng sı̄ sêng-tióng tı̄ Se-oân 2100 nı̂ ê gín-á, iû-koh sı̄ toā kho-ha̍k-ka Lı̂m-phok-sū ê kiáⁿ-jı̂, tı̀-sek bat chin chē. Só͘-í chı̍t-tiám-á lóng bē kín-tiuⁿ. Nā oāⁿ chò sı̄ chit-má ê gín-á, bô hō͘ kiaⁿ--sí chiah sı̄ kı̂-koài ê tāi-chı̀. Sió-ióng koáⁿ-kín bēng-lēng Sı̂n-liông-ki chǹg jı̍p-khı̀ thô͘--nı̍h, siám-khui toā chúi-koài só͘ chō-sêng ê kip-liû. Sı̂n-liông-ki tı̄ thô͘--nı̍h chǹg ū gō͘ kong-lí hn̄g, tú-á beh chhiong-chhut thô͘--nı̍h ê sı̂-chūn, kám-èng-khı̀ soà hiông-hiông koh thoân lâi sı̀n-hō, kā Sió-ióng kóng, thâu-chêng chı̍t-kong-lí ê só͘-chāi, ū chı̍t-ê hái-té-siâⁿ.
Sió-ióng bat lâi koè chia, chai-iáⁿ chia hù-kı̄n pèng bô ū siáⁿ-mı̍h hái-té siâⁿ. M̄-kú kám-èng-khı̀ bô khó-lêng ē kò͘-chiòng chiah-tio̍h. Sió-ióng the̍h hái-té ê tē-tô͘ lâi khoàⁿ, mā lóng chhoē bô chit ê só͘-chāi ū hái-té siâⁿ. Koè kúi hun-cheng liáu-āu, Sı̂n-liông-ki ê kám-èng-khı̀ koh thoân lâi khah sin ê pò-kò, goân-lâi chit ê siâⁿ put-chí sı̄ tı̄ hái-té nā-tiāⁿ, i mā koh ē chǹg-jı̍p hái-té ê thô͘--nı̍h, ū 50 kong-chhioh tn̂g.
"Kı̂-koài! Che sı̄ bô khó-lêng ê tāi-chı̀." Sió-ióng ka-kı̄ tı̄ hia chū-giân chū-gí teh kóng. Koè chı̍t-ē-á, Sió-ióng chim-chiok siūⁿ liáu-āu, chiū koat-tēng beh khı̀ khoàⁿ sı̄ teh pı̀ⁿ sím-mı̍h báng. I bēng-lēng Sı̂n-liông-ki chek-sı̂ tio̍h ài thêng--lo̍h-lâi, jiân-āu oāⁿ chē chı̍t chiah khah sè-chiah--ê, m̄-kú chin sı̂n-ióng ê thàm-chhek-ki.
Chit-chiah sı̂n-ióng ê thàm-chhek-ki sı̄ ē-tàng hoat-chhut chı̍t-chióng chin kiông ê kng-tō͘, kā kui-ê hái-té-siâⁿ ê bı̄n-māu lóng kā hip--lo̍h-lâi.
Tng siòng-phı̀ⁿ sé--chhut-lâi liáu-āu, Sió-ióng khoàⁿ--tio̍h soà gōng-gia̍h, kóng che ná ū iáⁿ sı̄ sím-mı̍h hái-té-siâⁿ--leh. Che kin-pún tō-sı̄ chı̍t-ê put-bêng ê hui-hêng bu̍t-thé. Jı̂-chhiáⁿ kui-ê bu̍t-thé ê goā-piáu sı̄ ùi chı̍t-chióng te̍k-pia̍t ê kim-sio̍k châi-liāu choè-chō--lâi-ê, kng-kng ku̍t-ku̍t--ê, ùi chia bô hoat-tō͘ khoàⁿ tio̍h chhut-jı̍p-kháu ê só͘-chāi.
Sió-ióng bēng-lēng sı̂n-ióng ê thàm-chhek-ki siūⁿ pān-hoat ài chǹg-phoà chı̍t-ê tōng-kháu jı̍p--khı̀. M̄-kú in-ūi chit-chióng kim-sio̍k ê ngē-tō͘ ū khah koân, thàm-chhek-ki chǹg poàⁿ po͘, chı̍t ê chiam-khang mā chǹg bē phoà.
Tng tı̄ Sió-ióng m̄-chai beh án-choáⁿ ê sı̂-chūn, hiông-hiông hit ê bu̍t-thé soà chū-tōng phah-khui mn̂g. Mn̂g-lāi ná chhin-chhiūⁿ ū chı̍t-chióng khip-ín-le̍k, chiū kā thàm-chhek-ki khip-tiâu--teh, bô-lūn Sió-ióng án-choáⁿ siūⁿ beh lâi chó͘-tòng, lóng bô hoat-tō͘ thêng-chí thàm-chhek-ki ê chiân-chı̀n, iû-goân iā-sı̄ hō͘ khip--jı̍p-khı̀.
Thàm-chhek-ki hō͘ khip--jı̍p-khı̀ liáu-āu, phah-khui ê mn̂g chiū chū-tōng koaiⁿ--khí-lâi. Chē tı̄ thàm-chhek-ki lāi-té ê Sió-ióng, m̄-nā bô chhin-chhiūⁿ tú-á hiah kín-tiuⁿ, tian-tò khoàⁿ i koh pí thâu-tú-á piáu-hiān koh khah pêng-chēng.
Sió-ióng chek-khek phah-khui thàm-chhek-ki téng-bı̄n ê gı̂n-bō͘, khai-sí koan-chhat sı̀-chiu ê chêng-hêng, chı̍t khoàⁿ liáu-āu, i koh gōng-gia̍h--lah. In-ūi tı̄ he bu̍t-thé lāi-té, ū sı̀-tè khang-tē, kèng-jiân chhut-hiān "chhun", "hā", "chhiu", "tang", sı̀-chióng bô kāng-khoán ê chū-jiân kéng-sek.
Tı̄ chhun-thiⁿ ê hit-tè khang-tē hia, ū chı̍t-tı̄n gín-á tı̄ chheⁿ-chhùi ê chháu-po͘-á teh that-kiû, thit-thô. Tı̄ hā-thiⁿ ê hit-tè khang-tē hia, ū chı̍t-koá-á toā-lâng tı̄ chı̍t-tiâu ke-á teh siû-chúi. Chāi chhiu-thiⁿ ê hit tè khang-tē hia, ū lâng teh pàng hong-chhoe. Chāi tang-thiⁿ ê hit-tè khang-tē hia, ta̍k só͘-chāi lóng teh lo̍h-seh, ū chı̍t-koá-á lâng tı̄ hia teh liu-peng.
Khoàⁿ-tio̍h tāi-ke lóng tı̄ hia sńg kàu chin sim-sek, kin-pún chiū bô kám-kak ū thàm-chhek-ki ê chûn-chāi, tāi-ke lóng kò͘ sńg in ka-kı̄--ê. Tı̄ hit-sı̂-chūn, tu̍t-jiân-kan Sió-ióng soà khoàⁿ-tio̍h chı̍t-chiah sió khı̀-chûn, téng-bı̄n chài chiok-chē lān-bı̂n, hit-sı̂ hái-éng chin toā, hō͘ lâng khoàⁿ kàu sı̄ kiaⁿ-hiám bān-hun. Chiah teh kóng nā-tiāⁿ, chı̍t-ê toā hái-éng koh phah--lâi. Sió khı̀-chûn soà péng chûn, tı̀-sú só͘-ū ê lān-bı̂n lóng lak lo̍h-khı̀ hái--nı̍h.
Sió-ióng khoàⁿ-tio̍h án-ni, sim-koaⁿ chin tio̍h-kip, tńg chı̍t-ē sin, chiū beh tùi mn̂g-kháu chhiong--chhut-khı̀, siūⁿ beh koáⁿ-kín tńg-khı̀ Sı̂n-liông-ki téng-koân, khoàⁿ beh án-choáⁿ lâi kiù hiah ê lâng. Tı̄ chit ê sı̂-chūn, ū thiaⁿ tio̍h chı̍t-ê siaⁿ-im teh hoah Sió-ióng, kóng, "Sió-ióng, mài hiah tio̍h-kip." Sió-ióng ǹg hoat-chhut siaⁿ-im ê só͘-chāi teh khoàⁿ, chı̍t ē hoê thâu, I soà khoàⁿ-tio̍h chı̍t ê sió-khoá-á ū nı̂-kí ê lâng chē tı̄ toā-thiaⁿ--nı̍h, sui-jiân khoàⁿ pān-sè, lâng sı̄ chin hô-khı̀, bô chhin-chhiūⁿ pháiⁿ-lâng ê khoán, m̄-kú i iā sı̄ hō͘ Sió-ióng chhoah chı̍t tiô--lah. Sió-ióng hoah kóng, "Lí sı̄ sím-mı̍h lâng, goá kun-pún chiū m̄-bat--lí, lí ná ē chai-iáⁿ goá ê miâ kiò chò Sió-ióng--leh?" Sió-ióng iōng chiok giâu-gı̂ ê kháu-khı̀ teh mn̄g--i.
"Goá sı̄ chia ê chú-lâng, miâ kiò Ông-tan, goá m̄-nā chai-iáⁿ lí ê miâ kiò choè Sió-ióng, goá mā chai-iáⁿ lí sı̄ Lı̂m phok-sū ê hāu-siⁿ, tı̄ hù-kı̄n ê chı̍t-ê sió-tó teh tō͘-ká." Hit ê lâng chiū án-ni lù-lù-kiò, kóng kàu chı̍t-koāⁿ ná bah-chàng kāng-khoán.
Sió-ióng thiaⁿ Ông-tan kóng soah, chiū chin tio̍h-kip kóng, “chit-má kiù-lâng khah iàu-kín, bô ài koh kap lí ke kóng hiah-nı̍h chē.” Kóng soah, chiū koh ùi mn̂g-kháu chhiong--chhut-khı̀. "Tong-jiân! Kiù-lâng sı̄ chin iàu-kín, goá tú-chiah kiám m̄-sı̄ ū phài lâng khı̀--lah? Lí koh kā tiān-sı̄ phah-khui khoàⁿ-māi--leh," Ông-tan chhiò-chhiò-á teh kóng.
Sió-ióng oa̍t-thâu koè--khı̀, chı̍t-chiah kiù-seng-chûn chá tio̍h tı̄ hia chhut-hiān. Chûn-téng ê lâng chı̍t-ê chı̍t-ê kā lām-bı̂n kiù--khí-lâi. Sió-ióng chai-bat chêng-hêng liáu-āu, chiah khah hòng-sim. Sió-ióng chin hò͘ⁿ-kı̂ koh oa̍t-thâu lâi mn̄g Ông-tan, “Lí thài ē bat goá ê lāu-pē--leh?” Ông-tan ı̀n kóng, “Lí ê lāu-pē ē-tàng kóng sı̄ tē-kiû-lâng tiong siōng-kài chhut-miâ kap úi-tāi ê kho-ha̍k-ka, siáⁿ-lâng ē m̄-bat--i-leh,” Ông-tan pēng-bô oân-choân siūⁿ beh hoê-tap Sió-ióng só͘ mn̄g ê būn-tê. M̄-kú Ông-tan só͘ iōng “tē-kiû-lâng” chit-ê jı̄-sû, soah koh ín-khí Sió-ióng khah toā ê giâu-gı̂. Sió-ióng tı̍t-chiap mn̄g Ông-tan, “Lí tú-chiah kóng siáⁿ-mih ‘tē-kiû-lâng’, hō͘ goá kám-kak chin kı̂-koài, siūⁿ beh kā lí mn̄g khah siông-sè, lí kiám m̄-sı̄ tē-kiû-lâng sı̄--bô?” Ông-tan chai-iáⁿ Sió-ióng ū chiok chē giâu-gı̂, tō kā i kóng, “Goá ê chó͘-sian sı̄, goá m̄-sı̄, goá sı̄ khoài-lo̍k seng-kiû ê lâng,” Ông-tan koh kóng, “Che kóng--lâi oē-thâu tn̂g, lí khoàⁿ án-ni kiám hó, goá chhoā lí lâi-khı̀ goá ê chheh-pâng, lán tı̄ hia hó-hó-á tâm-lūn--chı̍t-ē, hō͘ goá kā lí soeh-bêng chheng-chhó.”
Tı̄ chheh-pâng--nı̍h, Ông-tan kā Sió-ióng kóng chı̍t-ê bô lâng thiaⁿ--koè ê kò͘-sū, chit-má Ông-tan chiū khai-sí kóng khí, "Tı̄ chin chá í-chêng, goá ê chó͘-sian sı̄ toà tı̄ Tiong-ı̀n-poàn-tó ê chı̍t-ê chin bí-lē ê só͘-chāi, in sè-tāi lóng teh chò-sit, seng-oa̍h koè liáu chin khoài-lo̍k. Āu--lâi in-ūi chèng-hú bô-hó, pı̀ⁿ kàu tāi-ke lóng beh bô pn̄g thang chia̍h--lah. Goá ê chó͘-sian chiū thau-thau-á chē chı̍t chiah sió khı̀-chûn, siūⁿ beh lı̄-khui tô-pı̄ chit-ê khùn-khó͘ ê seng-oa̍h, kàu pa̍t-kok khı̀. Chiū chē chûn lâi kàu Thài-pêng-iûⁿ, soà gū tio̍h toā hong-éng, chûn péng--koè-khı̀. Tı̄ tāi-ke lóng kiông beh hō͘ im--sí ê sı̂-chūn, thiⁿ-téng kèng-jiân chhut-hiān chı̍t-chiah kho-ha̍k-chûn, chiū sı̄ lín só͘ kóng ê put-bêng hui-hêng bu̍t-thé, kā hiah ê lān-bı̂n kiù--khí-lâi. In chai-iáⁿ goá ê chó͘-sian bô hoat-tō͘ tı̄ ka-kı̄ ê kok-ka koh seng-oa̍h--lo̍h-khı̀, chiū mn̄g in ū siūⁿ beh khı̀ khoài-lo̍k chheⁿ-kiû--bô? Goá ê chó͘-sian sim-lāi chiok chheng-chhó, chiū sǹg in ē-tàng tô-lān khı̀ pa̍t ê kok-ka, mā bô it-tēng ē-tàng hông siu-liû, kin-á-jı̍t ū chit-ê ki-hoē, che chin-chiàⁿ sı̄ kiû-chi-put-tek ê tāi-chı̀. Goá ê chó͘-sian chiū chē kho-ha̍k-chûn lâi kàu khoài-lo̍k chheⁿ-kiû, seng-oa̍h koè kàu chin khoài-lo̍k. M̄-kú in pèng bô bē-kı̀--tit, tı̄ tē-kiû siōng, iáu-kú ū chin chē siū-khó͘ siū-lān ê jı̂n-lūi. Só͘-í in bat chiù-choā, lı̍p-hā chı̍t-ê sı̀n-tiâu, chiū-sı̄ in ê āu-tāi, múi chı̍t ê lâng tı̄ i ê it-seng tiong, it-tēng ài lâi tē-kiû chı̍t-pái, ūi tio̍h beh kiù tı̄ hái-siōng gū-lān ê lān-bı̂n. Goá ū chı̍t-tiám-á khah bô kāng-khoán--ê, chiū-sı̄ goá chit-má teh siá chı̍t-pún iú-koan tē-kiû bûn-bêng ê chheh, só͘-í ài tiàm tı̄ tē-kiû ê sı̂-kan khah tn̂g, goá chiū kā kho-ha̍k-chûn sái kàu hái-té. Kin-á-jı̍t sı̄ goá lâu tı̄ tē-kiû siōng-boé-á chı̍t-kang, bı̂n-á-chài goá chiū beh poe tńg-khı̀ khoài-lo̍k chheⁿ-kiû--lah. Pún-lâi, hia m̄-goān toè goán khı̀ khoài-lo̍k chheⁿ-kiû ê lān-bı̂n, goán lóng oē hō͘ in chia̍h chı̍t-chióng bōng-hûn-io̍h, hō͘ in pàng bē kı̀ hit kúi kang só͘ hoat-seng ê tāi-chı̀. M̄-kú goá bô siūⁿ beh hō͘ lí chia̍h-io̍h, in-ūi goá hi-bāng lí ē-tàng kā só͘ khoàⁿ--tio̍h ê tāi-chı̀, toà tńg-khı̀ tē-kiû, kóng hō͘ lâng chai, án-ni tē-kiû-lâng chiū ū hoat-tō͘ chai-iáⁿ, iáu-kú ū chı̍t-ê pí tē-kiû koh khah bûn-bêng ê chheⁿ-kiû, che mā sı̄ chı̍t-chân chin hó ê tāi-chı̀. Ǹg-bāng tē-kiû-lâng í-āu lóng ē-tàng kā kho-ha̍k gián-kiù khǹg tı̄ thài-khong sū-gia̍p téng, m̄-thang koh kui-jı̍t tı̄ hia teh hoat-bêng chı̍t-koá-á ē thâi-lâng ê bú-khı̀."
Sió-ióng thiaⁿ Ông-tan kóng soah, chiok kám-tōng chiap lo̍h-khı̀ kóng, “Ông-tan a-Chek, chhiáⁿ lí hòng-sim, goá tńg--khı̀ liáu-āu, it-tēng oē kā kin-á-jı̍t só͘ hoat-seng kap só͘ keng-le̍k ê tāi-chı̀, chı̍t-sián-gō͘-lı̂ lóng kóng hō͘ goá ê lāu-pē chai, chhiáⁿ i chiah koh hòng-sàng hō͘ tāi-ke chai, goá teh siūⁿ, nā-sı̄ ē-tàng ùi goá ê lāu-pē ê chhùi kóng chhut chit ê sū-sı̍t ê loē-iông, tē-kiû-lâng tāi-khài ē siong-sı̀n chiah tio̍h.”
Sió-ióng beh lı̄-khui ê sı̂, Ông-tan the̍h chı̍t-pún chheh hō͘ i, chit pún sı̄ iú-koan thài-khong kho-ha̍k--ê. Ông-tan kā i kóng, "Chit-pún chheh pún-lâi sı̄ toà tı̄ khoài-lo̍k chheⁿ-kiû ê kho-ha̍k-ka só͘ ha̍p siá--ê, in lóng sı̄ chin choan-gia̍p ê kho-ha̍k-ka, só͘-í chit-pún chheh put-chí ū ha̍k-su̍t-sèng, mā chin chhù-bı̄. In-ūi goá tùi tē-kiû chiok ū kám-chêng, só͘-í goá te̍k-pia̍t kā chit-pún chheh hoan-e̍k chò lín tē-kiû-lâng khoàⁿ ē bat ê bûn-jı̄. Ká-sú tē-kiû-lâng ē-hiáu hó-hó-á kā chit-pún chheh tha̍k hō͘ bat, goá siong-sı̀n tē-kiû-lâng it-tēng ē-tàng chhin-chhiūⁿ goán kāng-khoán, ē-tit-thang tı̄ thài-khong kap tē-kiû chū-iû lâi-khı̀--lah."
Sió-ióng tńg--khı̀ liáu-āu, iōng chiok chē hong-hoat chiong i só͘ keng-le̍k ê tāi-chı̀ pò-chhut-lâi hō͘ lâng chai, chek-sı̂ chiū ín-khí tē-kiû-lâng tùi thài-khong ê hèng-chhù. Iáu-kú ū--ê, chiū-sı̄ Sió-ióng só͘ toà--tńg-lâi ê hit pún chheh, iā í-keng hō͘ lâng hoan-e̍k chò chiok chē chióng ê gí-bûn, chit-má chit-pún chheh í-keng sı̄ chı̍t-pún tāi-ke lóng chin ài khoàⁿ ê chheh--lah.
Chiàu-khoàⁿ, lán lóng ē-tàng lâi ǹg-bāng kap kı̂-thāi--ê, khó-lêng koh koè 50 nı̂ liáu-āu, jı̂n-lūi chiū ē-tàng chū-iû lâi-khı̀ thài-khong kap tē-kiû chi kan--lah.
(Tâi-oân-jı̄ Cha̍p-chı̀ tē 7 kı̂, 2001 nı̂ 5 ge̍h)
