Hı̀-chhut Lō͘-tek Kái-kàu

 Hı̀-chhut:Lō͘-tek Kái-kàu 
 Tē-it chhut: Bē Sià-choē-hû. 
 Só͘-chāi: kı̄n Pit-tian-pek (Wittenberg) chı̍t ê chng-siā ê kàu-hoē. Sı̂-jı̍t: 1516 nı̂ 10 goe̍h. Jı̂n-bu̍t: Lō͘-tek (Luther), Thiat-chek (Tetzel), Chheng-liân Bí-ko-niû (Miconius), su-chè, hoê-siūⁿ, gı̄-oân, kàu-su, ha̍k-seng, kui-tı̄n ê chhân-chng-lâng, ta-po͘, cha-bó͘. 
 Thiat-chek chò thâu-chêng; Su-chè, hoê-siūⁿ, gı̄-oân, kàu-su, ha̍k-seng í-kı̍p kui-tı̄n ê chhân-chng-lâng, ta-po͘, cha-bó͘, chò āu-piah; kia̍h kı̂, the̍h la̍h-chek, chhiùⁿ koa, pâi-tı̄n, iân-lō͘ kiâⁿ kàu kàu-hoē ê lé-pài-tn̂g. Pài-tn̂g kháu khiā nn̄g ki toā kı̂: chı̍t ki oē âng ê sı̍p-jı̄-kè, chı̍t ki siá:----Thian-lâi bān-èng-ko----ho̍k-choē kai sià khoài-lâi khoài-lâi
 Pài-tn̂g lāi pâi chı̍t tè chı̂ⁿ-kūi-toh-á; toh-téng ū chı̍t thōng toā-toā thōng ê sià-choē-hû, chı̍t hong chı̍t hong tha̍h--teh. Thiat-chek chē tı̄ toh ê āu-pêng; khoán-sit chhin-chhiūⁿ koà chio-pâi teh cháu kang-ô͘ ê lâng. Toh-chêng chak chı̍t tui ê ta-po͘ cha-bó͘ chng-nı̍h-lâng: chiông-tiong chı̍t ê lāu cha-bó͘-lâng khiā chı̀n-chêng oá tı̄ toh--nı̍h. 
 Lāu cha-bó͘-lâng: Chı̍t tiuⁿ choá chiū ē sià lâng ê choē! Kiám kàu hiah ū lêng-siàⁿ?
 Thiat-chek (kiau-ngō͘ ê khoán): Heh! Ū ā bô! Lí kiám bô thiaⁿ-kı̀ⁿ Toā-kam-tok teh kóng: lâng nā bé che chı̍t hong Hoat-ông chhin-sin khàm-ı̀n ê hû, chiū chiâu-chn̂g ē-tit sià-choē, thoat-lı̄ liān-ga̍k ê kan-khó͘. M̄-nā án-ni, sı̄m-chı̀ hiān tı̄ liān-ga̍k-lāi ê sí-lâng iā ē tit-tio̍h sià-choē. Pa̍t-mı̍h ē giâu-gı̂--tit. Hoat-ông ê ı̀n, Toā-kam-tok ê oē, kiám ē giâu-gı̂--tit mah? 
 Lāu cha-bó͘-lâng (Chhin-chhiūⁿ tio̍h kiaⁿ ê khoán). Êⁿ! Liân sí-lâng iā ū èng-hāu? 
 Thiat-chek: Ū--lah. Gı̂n nā jı̍p chit ê chı̂ⁿ-kūi-á lāi, án-ni khiang-liang chı̍t-ē, sí-lâng ê lêng-hûn chiū má-siāng tùi liān-ga̍k poe-chhut-lâi. 
 Lāu cha-bó͘-lâng: Ia̍h hit ê sià-choē ê âng-sı̍p-jı̄ sı̄ sím-mı̍h ı̀-sù? 
 Thiat-chek: Sià-choē ê âng-sı̍p-jı̄ sı̄ kap Ki-tok ê Sı̍p-jı̄-kè pêⁿ-pêⁿ ū koân-lêng. 
 Lāu cha-bó͘-lâng: Chhı̀n-chhái sím-mı̍h choē kiám lóng ē sià? 
 Thiat-chek: Ē. Nā ū Hoat-ông ê phoe, liân kan-hoān-tio̍h Siōng-tè ê lāu-bó ê choē iā ē tit-tio̍h sià-bián. Chí-ū sı̀-hāng ê choē chit tiuⁿ hû sái bē kiâⁿ. 
 Lāu cha-bó͘-lâng (Chhin-chhiūⁿ chin tio̍h kiaⁿ ê khoán) : Sı̄ sím-mı̍h choē sái bē kiâⁿ, chhiáⁿ lí kóng lâi goá thiaⁿ. 
 Thiat-chek: Thâu chı̍t-tiâu, àm-chēⁿ beh hāi-sí Hoat-ông, á-sı̄ Toā-kam-tok--ê, choē bô sià. Tē-jı̄ tiâu, thau ké Sù-tô͘ ê phoe--ê, choē bô sià. Tē-saⁿ tiâu, sàng kun-chong khı̀ hō͘ sè-sio̍k ê kok--ê, choē bē sià. Tē-sı̀ tiâu, tùi sè-sio̍k ê kok bé (1) hoân lâi bē hō͘ Ki-tok-kàu kok--ê, choē iā bē sià. 
 Lāu cha-bó͘-lâng (Ēng chhiú áⁿ heng) : À-men! À-men! Chit sı̀-hāng kap goá bô kan-sia̍p. 
 Thiat-chek: Che kiám m̄-sı̄ chhin-chhiūⁿ chó͘-thoân ê bān-èng-ko mah? 
 Lāu cha-bó͘-lâng (Tı̀m-thâu): Hm̄! Káu chheng káu-pah kau-cha̍p la̍k èng. Khiok iā ē kóng-tit sı̄ bān èng. 
 (Pit-tian-pek Kàu-hoē Lé-pài-tn̂g ê mn̂g-kháu, Lō͘-tek tı̄-hia teh tah chı̍t tiuⁿ toā-toā tiuⁿ ê jı̄-pe̍h. Teh tah ê sı̂, pò͘-lı̂ hian--khí-lâi. Tah liáu, Lō͘-tek ê sim-sı̂n chhin-chhiūⁿ chin heng-hùn ê khoán, chiū thè--chhut-khı̀. Nn̄g ê chheng-liân ha̍k-seng Bó͘-kah kap Bó͘-it chiūⁿ-tiûⁿ, teh khoàⁿ hit tiuⁿ jı̄-pe̍h. Ha̍k-seng Bó͘-kah (khoàⁿ hit tiuⁿ jı̄-pe̍h ū hiah-kú, tùi Bó͘-it kóng). Che sı̄ lán ê Sian-siⁿ Lō͘-tek kàu-siū chhiam-miâ ê jı̄-pe̍h, lóng-chóng ū 95 tiâu khoáⁿ ê bûn. Khó-sioh La̍h-teng-oē goá tha̍k liáu bô sím-mı̍h ē chheng-chhó, chhiáⁿ lí hoan-e̍k Tek-kok-oē hō͘ goá thiaⁿ. 
 Ha̍k-seng Bó͘-it (chiū liām):“Hoān-nā sio̍k Ki-tok ê lâng chin-sim hoán-hoé ké-pı̀ⁿ, m̄-bián Hoat-ông ê hû iā ē chiâu-chn̂g tit-tio̍h thoat-lı̄ choē-koà ê khó͘-thàng.”Hm̄! (Tı̀m-thâu koh tha̍k).“Ū lâng chō iâu-giân, kóng, nā tùi Hoat-ông tit-tio̍h sià-bián, chiū ē kap Siōng-tè hô, chit hō oē, lâng tio̍h sè-jı̄ tiuⁿ-tı̂.”Hm! (Tı̀m-thâu koh tha̍k).“Tû-khı̀ ēng i pún-sin ê koân-pèng lâi pān lâng ê choē í-goā, Hoat-ông lóng bô hit hō kā lâng sià-choē ê koân-lêng.” Hm! (Tı̀m-thâu koh tha̍k).“Lâng in-ūi Hoat-ông lâi chò hó-sū, kap kám-siā Siōng-tè lâi chò hó-sū; pêⁿ-pêⁿ sı̄ hó-sū, Chóng-sı̄ ū toā cheng-chha. Sèng-keng kóng,‘Gı̄ ê lâng tùi sı̀n tit-tio̍h oa̍h.’Khó-kiàn Siōng-tè ê in-tián sı̄ chū-iû, pe̍h-pe̍h pun hō͘ lâng. Sı̂n-ha̍k-chiá Phok-sū Má-teng Lō͘-tek chhiam-miâ.”Hm! (koh Tı̀m-thâu). 
 Chheng-liân Bó͘-kah: Che chiū-sı̄ sin ê hok-im. 
 Chheng-liân Bó͘-it: Chiàⁿ sı̄ sin ê hok-im. (Nn̄g lâng pêⁿ-pêⁿ kóng). Ēng chı̂ⁿ bé sià-choē-hû, m̄ ta̍t-tio̍h pe̍h-pe̍h kiû Siōng-tè chū-iû ê in-tián. Khó-sioh hiah ê chng-nih lâng khı̀ hō͘ Thiat-chek phiàn--khı̀. Lán taⁿ tio̍h lâi khı̀ soan-thoân chit ê hok-im. (Nn̄g lâng thè-chhut).
 (Pò͘-lı̂ pàng-lo̍h lâi). 
 Tē-jı̄ chhut: Bó͘-lûn Gı̄-hoē. 
 Tē-it tiûⁿ: Khí-sin. 
 (Só͘-chāi: Pit-tiân-pek ê siâⁿ-goā. Sı̂-jı̍t: 1521 nı̂ 4 goe̍h 2 jı̍t. 
 Jı̂n-bu̍t: Lō͘-tek, Pek-cheng-su-tāi-nı̂ (Petzen-steiner), Am-su-tô͘ [Amsdorf], Sū-thê-hoán [Sterphen], Lêng-khu [Link], Mê-lân hi-tun [Melanchton].) Kó͘-siâⁿ Pit-tian-pek ê siâⁿ-goā, Lō͘-tek kap saⁿ ê tâng-kiâⁿ ê pêng-iú: Pek cheng su-tāi-nı̂, Am-su-tô͘, Sū-thê-hoán, chē chı̍t tiuⁿ toā tiuⁿ ê té hoè-mı̍h ê bé-chhia. I ê pêng-iú Lêng-khu kap Mê-lân-hi-tun lâi teh sàng i khí sin beh khı̀ hù Bó͘-lûn ê Hoē-gı̄. 
 Lō͘-tek: Hiaⁿ-tı̄! Tāi-ke chhiáⁿ! (Chhin-chhiūⁿ chin heng-hùn ê khoán). 
 Lêng-khu. Tio̍h sè-jı̄ tı̂-hông Hoat-ông ê lô-bāng. Lō͘-tek. Goá chai. Goá sı̀n Chú Iâ-so͘ Ki-tok hiān-sı̂ iáu oa̍h tı̄-teh, iā kap goá saⁿ-kap tiàm. Goá chiū-sı̄ choân-jiân khò chit ê tı̀-hūi kap sı̀n-sim. Só͘-í sui-jiân ū chı̍t bān ê Hoat-ông, goá iā bô kiaⁿ. In-ūi kap goá tı̄-teh ê sı̄ pí sè-kan chiah ê tē-it toā-ê koh-khah toā. 
 Mê-lân-hi-tun: Hiaⁿ-tı̄ ah! Lí khı̀; m̄-bián hoân-ló lán ê chin-lí kap sū-gia̍p; chò lí hiòng-chêng kau-chiàn. 
 Lō͘-tek: Chiàⁿ-sı̄! Só͘ thiàⁿ ê hiaⁿ-tı̄ ah! Goá sui-jiân bô koh tńg-lâi, sui-jiân ūi-tio̍h án-ni ē hō͘ tùi-te̍k hāi-sí, goá sı̀n lí tek-khak ē thoân chin-lí, siú chèng-gı̄ lâi chı̀n-chêng. Lí oa̍h tı̄-teh ê sı̂, goá ê sí bē tı̀-kàu sím-mı̍h hām-hāi. 
 Lêng-khu: Lí seng-khu-piⁿ ū chah Hông-tè só͘ kau-hù ê pó-sin-hō͘-chiò á-bô? 
 Lō͘-tek: Ū. 
 Lêng-khu: Nā ū, chiū khah m̄-bián hoân-ló. 
 Mê-lân-hi-tun: Bô tek-khak Lí kiám bē kı̀-tit Hû-su Iok-hān (John Huss) iû-goân ū chah Hông-tè ê pó-sin-hō͘-chiò, iáu-kú tı̄ Khóng-su-tan-su (Constance) ê Hoē-gı̄ hō͘ lâng ēng hoé sio sí. 
 Lō͘-tek: Sı̄; goá ē kı̀-tit. Chóng-sı̄ sui-jiân Mô͘-kúi chhin-chhiūⁿ chhù-téng ê hiā hiah chē, goá iā tio̍h khı̀ Bó͘-lûn. Hû-su Iok-hān sui-jiân hō͘ lâng sio-sí, iáu-kú chin-lí bô siū sio, éng-oán oa̍h tı̄-teh. (Tāi-ke tiām-tiām teh siūⁿ chit kù oē). 
 Lō͘-tek: Hiaⁿ-tı̄ ah! Lí chhiáⁿ! Tāi-ke kóng, Lí chhiáⁿ! Pêng-an! “Goān Chú pó-hō͘ lán āu-hoē ū kı̂!” 
 (Lō͘-tek bô oa̍t-thâu, chē chhia tı̍t-tı̍t khı̀, Mê-lân-hi-tun kap Lêng-khu khiā teh kia̍h-thâu khoàⁿ hn̄g-hn̄g, tán kàu chhia ê iáⁿ lóng bô khoàⁿ-kı̀ⁿ, chiah oa̍t-thâu jı̍p-siâⁿ). 
 (Pò͘-lı̂ pàng-lo̍h). 
 (Pò͘-lı̂ lāi thiaⁿ-kı̀ⁿ chhiùⁿ chit chat “Goān Chú pó-hō͘ lán āu-hoē ū kı̂ ê koa. Siaⁿ sè-sè chin hô ). 
 Tē-jı̄ tiûⁿ: Sím-phoàⁿ. 
 (Pò͘-lı̂ hian--khí-lâi. Bó͘-lûn ê Gı̄-sū-tông. Lāi-bı̄n Chia-lı̄ Tē-gō͘-sè chē toà tiong-ng. Piⁿ-á ū chiah ê Chu-hô͘-ông chē tı̄ siang-pêng; Bûn-bú pah-koaⁿ pâi-lia̍t tı̄ ē-kha; Hông-tè bı̄n-thâu chêng pâi chı̍t tè toh. Toh-téng ū thōng chin-chē thōng ê chheh, sı̄ Lō͘-tek só͘ siá--ê. Toh-piⁿ khiā--ê sı̄ Thô-lí [Trier] ê Toā Kam-tok ê tāi-lí-lâng Ek Iok-hān. 
 Lāu Chiong-kun Hut-bûn-pek khiā tı̄ mn̂g-lāi. Lō͘-tek tùi mn̂g--nı̍h jı̍p-lâi. Tú-tú jı̍p-lâi ê sı̂), Lāu Chiong-kun Hut-lûn-pek (tah Lō͘-tek ê keng-thâu). Chin khó-lı̂n! Lí kin-á-jı̍t só͘ khiā--teh ê chiàn-tiûⁿ sı̄ goá tı̄ chhian-kun bān-bé ê tiong-kan khó͘-chiàn chē-chē nı̂ só͘ m̄-bat keng-kı̀ⁿ-tio̍h ê chiàn-tiûⁿ. Lí nā-sı̄ sı̀n kóng ka-tı̄ ê chú-gı̄ sı̄ ha̍h chèng-lí, tio̍h in-ūi Siōng-tè ê miâ lâi chı̀n-chêng. Bo̍h-tit kiaⁿ, Siōng-tè tek-khak bô pàng-sak lí. 
 Lō͘-tek: (thiaⁿ-liáu tiām-tiām, Tı̀m-thâu, chı̀n-chêng kàu Hông-tè bı̄n-chêng hit tè toh ê toh-chêng khiā--teh). 
 Ek Iok-hān (chiong toh-téng chı̍t pún chı̍t pún ê chheh sui pún chhiàng miâ iā mn̄g khoàⁿ sı̄ Lō͘-tek só͘ siá--ê m̄-sı̄, Lō͘-tek sui-pún lóng ı̀n, kóng, “Sı̄”liáu) : Lí kı̀-jiân jı̄n chiah ê chheh sı̄ lí só͘ tù--ê, lí ū beh piān-hō͘ án-choáⁿ? á-sı̄ ū beh chhú-siau kúi-phō á-bô? 
 Lō͘-tek: Goá só͘ siá ê chheh bô siāng chı̍t khoán. Tiong-kan iā ū kan-sia̍p sı̀n-sim kap tō-tek būn-tê ê. Lūn chit chı̍t khoán sı̄ bān-lâng lóng kong-jı̄n, bô-lūn tùi-te̍k á-sı̄ pêng-iú lóng ū chàn-sêng--ê; che toàn-jiân bē chhú-siau--tit. Iū-koh chı̍t khoán sı̄ hoán-tùi Hoat-ông ê chèng-hú lâi siá ê. Lūn Hoat-ông ê chèng-hú só͘ kà-sı̄ lâng ê tō-lí kap só͘ kiâⁿ ê bô͘-iūⁿ toā-poàⁿ sı̄ hō͘ Ki-tok kàu-hoē ê jio̍k-thé kap sim-sı̂n pı̂ⁿ-pı̂ⁿ hiú-noā--ê. Che nā bô kong-kek hoán-tùi, tú-tú sı̄ giâ í-á hō͘ koé-kha lâi ke-thiⁿ i ê ap-chè. Che iā bē chhú-siau--tit. Tē-saⁿ khoán sı̄ in-ūi beh hoán-tùi pang-chān Lô-má Hoat-ông chèng-hú ê ap-chè ê lâi siá--ê. Chiông-tiong só͘ kóng khiok ū chin kek-lia̍t; m̄-kú che iā bē chhú-siau--tit. In-ūi chhı̀n-chhái lâng, nā ū liông-sim ê, tek-khak ài thiaⁿ lâng kóng-khí i koè-sit. Só͘-í goá só͘ siá ê chheh lóng-chóng bē chhú-siau--tit.
 Hông-tè Chia-lı̄ Tē-gō͘-sè: Lūn chāi-chá tı̄ Sè-kài Chong-kàu Hoē-gı̄ só͘ koat-tēng ê sū-hāng, tı̄-chia m̄-bián saⁿ-cheⁿ gı̄-lūn. Put-kò Khóng-su-tan-su ê Hoē-gı̄ só͘ koat-tēng ê tiâu-hāng, lí só͘ ū kap chit ê tùi-ke̍h ê oē, goān beh chhú-siau á m̄ ? Tio̍h kán-bêng lâi hoê-tap. 
 Lō͘-tek: Hoān-nā hō͘ goá ê sim-koaⁿ Hâng-ho̍k ê, nā m̄-sı̄ Sèng-keng ê pı̂n-kù, piān-sı̄ ha̍p-lí ê piān-lūn. Goá bē-ē oá-khò Hoat-ông á-sı̄ chong-kàu hoē-gı̄. In-ūi in só͘ chò só͘ kóng bêng-bêng ū chē-chē hāng ê mâu-tún kap chha-biū. Goá sı̄ hō͘ Sèng-keng só͘ pa̍k ê lâng. Goá ê liông-sim kap Siōng-tè ê oē pa̍k sio-liân. Goá bē chhú-siau--tit, iā bô siūⁿ beh chhú-siau. In-ūi nā ûi-ke̍h tio̍h liông-sim, chiū bô chèng-tı̍t kap an-choân. (Thêng tia̍p-á-kú). Án-ni bô hoat-tō͘ liáu! Bô lō͘ thang chhú-siau lah! Goá khiā tı̄-chia. Goān Siōng-tè pang-chān goá. À-bēng. 
 (Hông-tè soan-giân pı̀-hoē liáu. Tāi-ke thè-chhut). (Pò͘-lı̂ pàng-lo̍h). 
 Tē-saⁿ tiûⁿ: Oá-tek-pó. 
 (Só͘-chāi: Bó͘-lûn siâⁿ-goā, kap Oá-tek-pó siâⁿ-tiong [Wartburg]. Sı̂-jı̍t: 1521 nı̂ 4 goe̍h 26 jı̍t, kap 5 goe̍h 4 jı̍t. Jı̂n-bu̍t: Lō͘-tek kin-sûi ê lâng í-kı̍p soaⁿ-chha̍t chı̍t kûn). 
 4 goe̍h 26 jı̍t Lō͘-tek kap kin-sûi ê lâng chē bé-chhia khí-sin lı̄-khui Bó͘-lûn. Chhut siâⁿ-goā khoàⁿ-kı̀ⁿ siâⁿ-chhiûⁿ tah chı̍t tiuⁿ jı̄-pe̍h. Kin-sûi ê lâng oá-khı̀ khoàⁿ, liām kóng,“Sı̀ goe̍h 26 jı̍t í-āu koh keng-koè 20 jı̍t liáu-āu, tùi Lō͘-tek Má-teng put-lūn sı̄ ēng kóng-oē á-sı̄ kiâⁿ-chò, hō͘ i toà á-sı̄ lim-chia̍h ê lâng, lóng tio̍h siū giâm-giâm ê hêng-hoa̍t.”Lō͘-tek thiaⁿ-liáu kóng,“Hm! Choè-āu ê chhiú-toāⁿ kàu-liáu!”Koh kiâⁿ tú-tio̍h chı̍t kûn ê soaⁿ-chha̍t, pau-bı̄n, hoan-hù thêng-chhia, chiū chiong Lō͘-tek kā i thoa lo̍h-chhia, bián-kióng i khiâ-bé tùi soaⁿ-nı̍h tı̍t-tı̍t khı̀). 
 (Pò͘-lı̂ chiām-sı̂ pàng-lo̍h koh hian-khui). 
 (Oá-tek-pó siâⁿ-lāi chı̍t keng chhù. Lō͘-tek chē tı̄ chhù-lāi kia̍h pit teh siá-jı̄. Bı̄n-māu kng-kng. Sin chhēng kun-chong. Iân-lō͘ siá iân-lō͘ liām, kóng, “Gı̄ ê lâng tùi sı̀n tit-tio̍h oa̍h.”Ná liām ná siá. Hut-jiân-kan ba̍k-chiu khoàⁿ koân chhin-chhiūⁿ siū-tio̍h sím-mı̍h kám-tōng ê khoán). 
 (Pò͘-lı̂ ûn-ûn-á pàng-lo̍h khı̀.) 

(Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 476~479 koàn, 1924 nı̂ 11 goe̍h ~ 1925 nı̂ 2 goe̍h)