Hok-khı̀

Ta̍k lâng ài hok-khı̀; m̄-kú hok-khı̀ chin oh-tit chhoē. Lán nā mn̄g-lâng khoàⁿ i ū tit--tio̍h hok-khı̀--bô? Tāi-ke kóng, “Bô”. Nā koh mn̄g, “Lí bat hoân-ló--bô?” Tāi-ke kóng, “Bat.”

“Hoân-ló sím-mı̍h hoè?” “Hoân-ló bô gı̂n.” “Hoân-ló pak-tó͘ iau.” “Hoân-ló pháiⁿ nı̂-tang, tiū-á koah chió, thô͘-tui poé bô.” “Hoân-ló chı̂ⁿ thàn bē liáu.” “Hoân-ló chò liáu-chı̂ⁿ ê seng-lí.”

Chiàu khah chē lâng teh siūⁿ sı̄ tùi sàn-hiong chiah ē hoân-ló; nā hó-gia̍h chiū m̄-bián hoân-ló.

Iáu-kú lán nā mn̄g ū-chı̂ⁿ lâng khoàⁿ i bat hoân-ló; i ia̍h m̄ káⁿ kóng m̄-bat. I teh kiaⁿ chha̍t ē lâi cheng-piàng, teh hoân-ló i ê gı̂n hō͘ lâng chioh, lı̄-sek m̄ hêng i, hoân-ló ke-lāi bô hô-sūn, hoân-ló kiáⁿ put-hàu i, hoân-ló ka-tı̄ sin-miā lám, hoân-ló pún-sin chia̍h a-phiàn, bē ké-tit. Hoân-ló tang, hoân-ló sai, ū sı̂ bô siáⁿ chai i teh hoân-ló sím-mı̍h, kan-ta hoân-ló nā-tiāⁿ.

Kı̂-sı̍t siāng tē it hoân-ló ê lâng khah siông sı̄ pù-lâng. Kim-soaⁿ ū chı̍t-ê lâng teh chhoē kim, bó͘-jı̍t ku̍t--tio̍h chı̍t-lia̍p ta̍t--tio̍h cha̍p-la̍k bān gı̂n. Tn̄g-tio̍h chı̍t-ê pêng-iú mn̄g i kóng, “Lí teh hoaⁿ-hí--bô?” Ìn kóng, “Bô; goá teh hoân-ló”.

Kúi-nā nı̂ chêng ū chı̍t-ê Iû-thài-lâng tiàm tı̄ Tek-kok; i ê gı̂n-hâng kài toā; thiⁿ-ē tē-it pù chiū-sı̄ hit-ê lâng (Nathan Rothschild). Lâng kā i kóng, “Lí chin ū hok-khı̀”. I chiū ı̀n, “goá ū hok-khı̀! Goá lóng bô hok-khı̀”.

Koh Bí-kok ū chı̍t-ê, pún-chiâⁿ sàn-hiong, in-ūi khah ū pún-sū só͘-í chiām-chiām heng, kàu ū chhun 150 tiāu gı̂n ($15,000,0000). I kóng, “goá pí chèng-lâng koh khah chhám. Khoàⁿ thiⁿ-ē ū chı̍t-ê ta̍t-tio̍h goá ê kan-khó͘. Sió thian-tông chiū-sı̄!”

Ū ê teh siūⁿ kóng, Chun-kùi sı̄ hok-khı̀, chiū chin mı̂-noā tha̍k-chheh, ài beh chı̀n-o̍h, chin chhut-la̍t kè-bô͘ ài chò toā koaⁿ, cháiⁿ-siòng, nā ē thang chò hông-tè iáu khah hó.

Chun-kùi kám ū hok-khı̀? Chit kı̄n-lâi Tek-kok chit-ê chin chhut-miâ ê cháiⁿ-siòng, phoà-pı̄ⁿ chiū kóng, “goá ê pēⁿ sı̄ khiàm hoaⁿ-hí, hit-hō ê pēⁿ.”

Nn̄g pah nı̂ chêng Hoat-kok ê hông-tè bat mı̂--sı̂ bē khùn--tit. I nā tó-teh-siūⁿ i chiū siūⁿ i chá-sı̂ só͘ chò ê m̄-tio̍h, tı̀-kàu tòng bē-tiâu. Só͘-í tio̍h kiò lâng chok-ga̍k, i chiū lio̍h-á ē an--tit.

Chı̍t pah nı̂ chêng Hoat-kok ū chı̍t-ê Hông-hō͘, 40 hoè ê lâng. Àm-thâu-á i ê thâu-mn̂g o͘-o͘, kàu bı̂n-á-chá-khí pı̀ⁿ pe̍h; sı̄ tùi i ê sim chhau-hoân koè-thâu.

Pah goā nı̂ chêng Tek-kok ū chı̍t-ê chin miâ-siaⁿ ê Hông-tè, Tek-kok siōng tē it miâ-siaⁿ ê jı̂n-kun chiū-sı̄ hit-ê lâng. I kóng, “goá siū kan-lân kàu án-ni, hō͘ goá ê tùi-te̍k kan-khó͘, chhin-chhiūⁿ in hāi goá ê chı̍t-hūn, goá chiū kam-goān tńg--khı̀.”

Cha̍p-goā nı̂ chêng Ngô͘-ló-su-kok ê Hông-tè khı̀ Tan-kok chhit-thô, kap hông-chhin saⁿ-kı̀ⁿ. Saⁿ-pia̍t ê sı̂ chiū kā i ê cha-bó͘ sun kóng, “Lín hoaⁿ-hí tńg--khı̀ lín chhù, ia̍h goá beh tńg--khı̀ kaⁿ-lô”. Ì-sù sı̄ Hông-kiong ná chún kaⁿ-koán.

Chiàu án-ni khoàⁿ, hó-gia̍h ia̍h m̄-sı̄ hok-khı̀, chun-kùi ia̍h m̄-sı̄ hok-khı̀.

Taⁿ lán beh tùi tó ūi chhoē chiū ū hok-khı̀? Loā chē lâng teh siūⁿ siⁿ-kiáⁿ-sun khah chē, sı̄ toā hok-khı̀. Ia̍h bô siūⁿ hit kù kóng lâng poa̍h-lo̍h kiáⁿ-sun kau pē-bó ū-sı̂ hoân-ló hiah chē thâu-chhùi, tāi-ke tio̍h chia̍h. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng “Bē bó, bē kiáⁿ, chió thâu-chhùi”. Ū-sı̂ hoân-ló i ê kiáⁿ bô lâng beh kè, á-sı̄ i ê cha-bó͘-kiáⁿ bô lâng beh kā i chò. Ū-sı̂ hoân-ló i ê kiáⁿ put-hàu, m̄ toà tı̄ chhù, á-sı̄ hoân-ló i ê kiáⁿ pháiⁿ io-chhı̄, oh toā-hàn.

Ia̍h ū lâng siūⁿ kóng tn̂g-hoè-siū ū hok-khı̀? Kám sı̄ choan-choan gín-ná teh hoân-ló, ia̍h choan-choan lāu-lâng teh hoaⁿ-hí? Hoán-tńg sı̄ lâng ná chē-hoè, chiū ná hoân-ló. Gín-ná khah bē hiáu-tit thang khoà-lū; m̄-bat thiaⁿ i teh kóng, “Goá chı̍t-jı̍t hoân-ló kàu àm”; m̄-kú ta̍uh-ta̍uh thiaⁿ lāu lâng án-ni teh kóng.

Ū-ê teh siūⁿ kóng chia̍h a-phiàn chiū sim ē khah chheng. Khiok ū-iáⁿ, teh chia̍h ê sı̂-chūn ū khah choa̍h; m̄-kú koè-sin liáu têng-poē kan-khó͘. Koh só͘-hùi siong-tiōng; ia̍h ná chia̍h, sin-miā ná lám, gâu tı̀-pēⁿ. Sio̍k-gú kóng, “chia̍h bah sim hoaⁿ-hí; thó-chı̂ⁿ bı̄n iu-iu”. Só͘-í lâng, a-phiàn chia̍h khah kú, khah siông ài ké; bêng-bêng sı̄ hok-khı̀ chhoē bô.

Ū chı̍t-chióng ê lâng teh siūⁿ thang tùi poa̍h-kiáu tit--tio̍h hok-khı̀. Sı̍t-chāi ū iáⁿ poa̍h-iâⁿ lio̍h-á chiām-sı̂ hoaⁿ-hí; nā-sı̄ “Iâⁿ-kiáu sı̄ su-kiáu-tiāu”. Poa̍h-kiáu-lâng chē-chē ia̍h sı̄ siūⁿ ài beh ké; ū-sı̂ chiù-choā m̄-poa̍h, ū-sı̂ chéng-thâu-á chām--khí-lâi; tùi án-ni khó-kiàn thang chai poa̍h-kiáu iû-goân sı̄ bô hok-khı̀.

Ū-ê khı̀ pháiⁿ-kiáⁿ-keng beh chhoē hok-khı̀ ia̍h sı̄ chhoē bô. Ū-sı̂ tı̀-kàu lo̍h-hong siⁿ-chhng, thái-ko ū-sı̂ tı̀-kàu chhiⁿ-mê ia̍h káⁿ; i nā siⁿ-kiáⁿ chiū oh-tit oa̍h; chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng “Pháiⁿ-kiáⁿ choa̍t-sû”. M̄-nā hāi seng-khu phoà-pēⁿ, soà hāi sim bē pêng-an, liông-sim ta̍uh-ta̍uh ka-tı̄ chek-pı̄; boē bián--tit tio̍h kiaⁿ hit-ê sí-āu ê sǹg-siàu, sí-āu ê hêng-hoa̍t.

Sı̍t-chāi hok-khı̀ sı̀-kha, ia̍h lâng nn̄g kha, jiok bē tio̍h. Sàn-hiong ia̍h bô hok-khı̀, hó-gia̍h ia̍h bô hok-khı̀; khit-chiah ia̍h bô hok-khı̀, Hông-tè ia̍h bô hok-khı̀. Beh tùi phiâu tó͘ ím lâi chhoē, chhoē bô; sı̄ sím-mı̍h in-toaⁿ? Sı̄ in-ūi chhoē m̄ tio̍h só͘-chāi.

Lán só͘ khiàm m̄-sı̄ khiàm mı̍h, sı̄ khiàm Sı̂n; lán m̄-sı̄ cheng-seⁿ sı̄ thiⁿ seⁿ. Chı̍t-chiah ti hoân-ló pak-tó͘ iau, ia̍h bē hiáu--tit thang hoân-ló pa̍t-mı̍h. M̄-kú lán ê hoân-ló m̄-sı̄ tùi pak-tó͘ iau, sı̄ tùi sim-sı̂n teh iau, sim-sı̂n teh gō. Mı̍h ē iúⁿ-chhı̄ lán ê siáu-thé, chiū-sı̄ seng-khu, bē ē iúⁿ-chhı̄ lán ê tāi-thé, chiū-sı̄ sı̂n-hûn. Tùi án-ni lâng sui-jiân ngó͘-hok lı̂m-bûn, tit-tio̍h hù-kùi châi-chú-siū lóng chiâu-chn̂g, sim iû-goân sı̄ bē pêng-an; Tiong-kok hō͘ lán tı̀n chı̍t-poàⁿ, ia̍h bô thang kóng sı̄ hok-khı̀.

Só͘-í lán iû-goân teh hoân-ló, ia̍h m̄-chāi lán hoân-ló sím-mı̍h. Sı̄ ná chhin-chhiūⁿ tú chhut-sı̀ ê gín-ná; lán beh hō͘ i, bē-tit-thang i hoaⁿ-hí; kim hō͘ i,i ia̍h bô ài; súi ê saⁿ i bē hiáu ēng; kan-ta ē hiáu háu, ia̍h m̄-chai i teh háu sím-mı̍h hoè, chiū-sı̄ beh chhoē i ê lāu-bó. M̄-kú lāu-bó chai-iáⁿ.

Lán ê toā ê Lāu-pē chiū-sı̄ Thiⁿ-téng ê Chú, ke̍k toā ê Sı̂n. I chai lán ê khiàm-khoeh, koh ēng tú-hó ê hoat-tō͘ lâi pó͘ hit-ê khoeh. Taⁿ pài Siōng-tè sı̀n-khò Iâ-so͘ ū sím-mı̍h hok-khı̀?

1. Thâu chı̍t khoáⁿ ê hok-khı̀ sı̄ lán khò Iâ-so͘ chiū m̄-bián kiaⁿ hoān--tio̍h, thò͘--tio̍h, soah--tio8. Koh m̄-bián khoàⁿ hó-jı̍t. Ta̍k-jı̍t sı̄ hó jı̍t. Beh khí-chhù, beh ûi lı̂-pa, chhāi ba̍k-sa, tèng khı̍t, beh chı̀n-chòng, beh saⁿ kè-chhoā ta̍k-jı̍t lóng sı̄ hó jı̍t. Phı̀-lūn lâi kóng, Hông-tè nā chò lí ê hó pêng-iú, kap lí sio-khan-chhiú, chiū lóng bô lâng káⁿ kāng--lí; ia̍h Thiⁿ-téng ê Chú nā chò lán ê hó pêng-iú, chiū kúi-sı̂n lóng m̄-káⁿ oá--lâi. Lán nā sı̀n Iâ-so͘ chiū tit--tio̍h chı̍t-ê hó pêng-iú thang hō͘ lán oá-khò, thang kap lán kau-poê.

2. Tē jı̄ khoáⁿ ê hok-khı̀ sı̄ lán tit--tio̍h sià-choē; chiū-sı̄ lán tùi sè-hàn kàu taⁿ só͘ kiâⁿ, só͘ kóng, sò͘ siūⁿ ê m̄-tio̍h, lóng kui tı̄ Iâ-so͘, sǹg I ê siàu; I kā lán chia̍h choē, kā lán chē choē.

3. Tē saⁿ khoáⁿ ê hok-khı̀ sı̄ lán nā sı̀n Iâ-so͘ chiū tit--tio̍h I ê hó Sı̂n tiàm tı̄ lán sim-lāi kā lán koáⁿ kúi; chiū-sı̄ a-phiàn-kúi, poa̍h-chha̍t-kúi, Iâ-so͘-kúi, put-hàu-kúi, pe̍h-chha̍t-kúi, tham-sim-kúi, sím-mı̍h pháiⁿ-kúi lóng kā lán koáⁿ-cháu; ia̍h hó Sı̂n tiāⁿ-tiāⁿ tiàm tı̄ lán sim-lāi, hō͘ lán ē kiâⁿ hó-sū.

4. Tē sı̀-khoáⁿ sı̄ lán nā khò Iâ-so͘, chiū pa̍t-jı̍t ē kàu Thian-tông, tı̄-hia bô pēⁿ, bô sí, bē iau, bē chhùi-ta, tı̄-hia bô lâu ba̍k-sái bô thó͘-khùi, tı̄-hia ê ke-lō͘ pho͘-kim, siâⁿ-mn̂g chin-chu, siâⁿ-chhiûⁿ pó-ge̍k; tı̄ hia lóng bô pháiⁿ-lâng, lóng bô choē, bô oan-ke lo̍h-chè, lóng sı̄ saⁿ-hô saⁿ-thiàⁿ, kú-kú tn̂g-tn̂g ê toā hok-khı̀.

Só͘-í lán nā sı̀n Iâ-so͘ chiū m̄-bián kiaⁿ sí, hoán-tńg kóng, Sí hó-tāi; Sí pí oa̍h koh khah hó; Iáu-siū pí tn̂g hoè-siū kah ū hok-khı̀:

Khoàⁿ sí ná khùn,
Thâi-thâu ná phah-chhùn.

(Tâi-lâm Kàu-hoē-pò tē 287~288 koàn, 1909 nı̂ 2~3 ge̍h)