Hong-tó Ko͘-lú

Tùi 1836 nı̂ joa̍h-thiⁿ ê hong-po̍k (chò toā hong) ê chı̍t-jı̍t khai-sí, chı̍t ê phiau-liû hong-tó (bô lâng toà ê pha-hng ê tó-sū) choè kú, choè ko͘-toaⁿ, boē bat siū lâng ê kiù-chō͘ ê lâng, kèng-jiân sı̄ chı̍t ê hū-jı̂n-lâng. Kiâu-tı̄ Gê-tek-hok chûn-tiúⁿ ê chûn, tùi Sèng Nı̂-kó͘-lah tó ê chı̍t ê lâng-jiah choa̍t-bia̍t ê hoāⁿ chhut phâng. Gê-tek-hok sı̄ hō͘ Be̍k-se-ko chèng-hú chhiàⁿ, hū-chek tùi chit ê hong-tó chiong só͘ ū ê chū-bı̂n (Ìn-tē-an lâng), lóng chài--khı̀ Ka-chiu; lú-kheh lóng chài liáu, só͘-í chiū khui chûn. Chóng-sı̄ tı̄ hit tiong-kan, ū chı̍t ê siàu-liân ê Ìn-tē-an ê lāu-bó, hoat-hiān i ê soè-kiáⁿ bô tı̄ i ê sin-piⁿ, (goân-lâi tı̄ teh poaⁿ ê tiong-kan, in-ūi chin bô êng teh kín poaⁿ, soà boē kı̀-tit chiong gín-ná poaⁿ jı̍p chûn, koh tàu poaⁿ ê lâng iā bô chù-ı̀ khoàⁿ ū chı̍t ê soè-kiáⁿ), chiū koáⁿ-kín cháu-khı̀ chûn-tiúⁿ ê bı̄n-chêng lâu ba̍k-sái âu-kiò kóng, “Goá ê gín-ná iáu lâu tı̄ tó nı̍h! Goá tek-khak tio̍h tńg-khı̀ chhoē-tio̍h i!” Kóng án-ni chiū tùi chûn téng thiàu-lo̍h hái, tı̄ toā hái-éng ê tiong-kan ǹg hoāⁿ-nı̍h tı̍t-tı̍t piàⁿ-miā siû-khı̀. In thèng-hāu 4 tiám-cheng kú, in-ūi hái khí toā hong-éng, in boē thang mō͘-hiám koh phài lâng chiūⁿ lio̍k khı̀ chhoē i. Choè-āu chûn-tiúⁿ tùi khiā tı̄ sin-piⁿ ê bo̍k-su kóng, “Lán tio̍h pàng kù-chāi i khı̀ lah, nā bô, kông hong toā éng kiaⁿ-liáu oē hō͘ lán ê chûn kha̍p-tio̍h ta-chio̍h”. Bo̍k-su ı̀n kóng “Haih! Sı̍t-chāi bô hoat-tō͘ lah, ko͘-put-chiong tio̍h án-ni, koh kúi jı̍t hái koh pı̂ⁿ-tiāⁿ ê sı̂, lán chiah koh lâi chia chı̍t pái mā hó.” Bô phah-sǹg, in teh kóng ê kúi jı̍t, kèng-jiân thoa kàu kúi cha̍p-nı̂. In-ūi Gê-tek-hok ê chûn, tı̄ i iáu boē thang koh lâi chit ê tó-sū ê í-chêng chiū tı̂m-lo̍h hái lah; só͘-í it-poaⁿ ê lâng lóng m̄-chai chit ê tó-sū--nı̍h iáu ū lâng teh toà; chit ê Ìn-tē-an ê hū-jı̂n-lâng ê tāi-chı̀ chiū chiām-chiām hō͘ lâng boē kı̀-tit. Tı̍t-kàu 1850 nı̂, ū chı̍t kiāⁿ sin-bûn, thoân kàu Sèng Pa-pa-la̍h. Chiū-sı̄ chı̍t tūi siú-la̍h ê lâng, tı̄ hō͘ lâng lia̍h-choè lóng bô lâng teh toà ê Sèng Nı̂-kó͘-la̍h tó siōng, hoat-hiān ū kı̂-koài ê Ìn-tē-an lâng. Khí-chho͘ in iā ū hoê-sióng kàu í-chêng ū chı̍t ê Ìn-tē-an hū-jı̂n-lâng sit-lo̍h ê tāi-chı̀, só͘-í tui-chhoē ê lâng chhut-hoat khı̀ hit ê tó-sū; thâu nn̄g pái in lóng sit-pāi. Taⁿ in chit pái koh chhı̀ khoàⁿ-māi, chı̍t pái ū chı̍t ê kui seng-khu moa tông-gô, kap hái-o͘ ê ú-mô͘ ê kı̂-koài ê sin-hêng, hut-jiân chhut-hiān tı̄ in ê bı̄n-chêng; che chiū-sı̄ hit ê koh tò-tńg khı̀ ko͘-tó chhoē kiáⁿ-jı̂ ê lāu-bó. I khí-chho͘ iā tı̍t-tı̍t bih, tı̍t-kàu i khak-sı̀n in boē hāi i ê sı̂ chiah káⁿ chhut-bı̄n. Hoaⁿ-hí ê ba̍k-sái, chhiong-moá i ê ba̍k-chiu, chóng-sı̄ i lóng boē hiáu kóng poàⁿ kù oē; goân-lâi hit 18 nı̂-kú lı̄-khui kûn-chiòng, ka-kı̄ toà tı̄ ko͘-tó, lóng bô kóng oē, soà sit-lo̍h kóng oē ê ki-lêng; i sı̄ chia̍h iá-chháu ê chháu-kin, kap chı̍t-koá soè chiah tōng-bu̍t lâi tō͘-oa̍h ê. In hoan-gêng i kàu Sèng Pa-pa-la̍h khı̀, chèng-lâng tú chhin-chhiūⁿ teh hoan-gêng chı̍t ê lâi hóng-būn ê hông-hō͘ chı̍t-iūⁿ; koh kā i hō chı̍t ê miâ, kiò choè Chhiu-ná Má-lı̄-a. Āu-lâi hit kiāⁿ goân-sí koh bí-lē ê hái-chiáu mn̂g choè ê moa-saⁿ, lâu khí-lâi, sàng kàu kàu-ông-thiaⁿ khı̀ tián-lám, thang choè tùi chit ūi kı̂ lú-chú úi-tāi ê bó-ài ê kı̀-liām-bu̍t. I ê gín-ná pı̀ⁿ cháiⁿ-iūⁿ? Kiám-chhái sı̄ tng Chhiu-ná Má-lı̄-a tùi chûn téng thiàu-lo̍h, siû tò tńg-khı̀ ê sı̂, í-keng hō͘ iá-siù chia̍h--khı̀ lah. Tùi chit ê kò͘-sū hō͘ lán bêng-pe̍k bó-ài ê úi-tāi, ǹg-bāng tı̄ lán ngiâ-chih Bó-chhin-cheh ê sı̂, ke-thiⁿ lán siàu-liām bó-ài ê chêng. (Ka-têng ê pêng-iú tē 51 kı̂, 1962nı̂ 5 ge̍h)