Ang-ı̂ Ke-āu (Sorceress Wife)
“Halulu!” Ū lâng chiâⁿ kín-tiuⁿ teh hoah: “I koh oa̍h koè-lâi--a!”
Só͘-ū ê lô͘-lē koáⁿ-kín chông ùi chio̍h-tōng siōng lāi-kak ê só͘-chāi, kheh-kheh chò chı̍t-tui, tān-sı̄ Aukele tian-tò kiâⁿ kàu tōng-kháu lâi, khoàⁿ tùi goā-kháu chhut-khı̀, i khoàⁿ-tio̍h nn̄g-chiah chiáu-hiaⁿ-tı̄ poe àn chit-pêng koè-lâi--a.
“Eh! Aukele!” pe̍h-chiáu-hiaⁿ teh hoah-hiu: “Lí tı̄ tó-ūi?”
“Tı̄ chia-lah!” Aukele chiâⁿ hoaⁿ-hí toā-siaⁿ hoê-tap i “Halulu í-keng sí--a! lín kám ē-sái pang-bâng goán lı̄-khui chit-ê soaⁿ-kheⁿ?”
“Bô būn-tê--lah!” pe̍h-chiáu-hiaⁿ ı̀n-kóng: “Ū khoàⁿ-kı̀ⁿ bô? Namaka phài chı̍t-ê poàⁿ-pêng ê khēng lâi chiap lí. Ùi i-ê āu-piah bı̄n peh khit--lih!” i iōng chhiú teh kí.
Aukele khoàⁿ-tio̍h poàⁿ-pêng khēng tng-teh chiâⁿ hêng. I-ê téng-koân pō͘-hūn tú-hó thêng tı̄ toān-gâi, oan-khiau ê pō͘-hūn chhun kàu soaⁿ-kheⁿ ê thô͘-kha.
“Chhut-lâi! Chhut-lâi!” i hiòng chio̍h-tōng lāi-té ê lâng hoah kóng. “chhut-kháu chhoē tio̍h--a!”
Chia-ê lô͘-lē chı̍t-pō͘ chı̍t-pō͘ bān-bān-á kiâⁿ chhut chio̍h-tōng, ba̍k-chiu lia̍h chit nn̄g-chiah ē kóng lâng-oē ê toā-chiah chiáu-á kim-kim-khoàⁿ, ná-chhiūⁿ bô kài siong-sı̀n ê khoán. “Chhoā chia-ê lâng ùi khēng ê lō͘ peh khí--lih.” Pe̍h-chiáu-hiaⁿ chí-sı̄ teh kóng: “Tı̄ toān-gâi téng, goán ē poe toà thâu-chêng, chhoā lí tńg-khı̀ chhù--nı̍h.”
“Namaka ē chiok hoaⁿ-hí lí sêng-kong thoat-hiám,” phú-chiáu-hiaⁿ kóng: “chū-chiông i phài Halulu lâi khó-giām lí liáu-āu, i tō chiok hiō-hoé.”
“Chiâⁿ hoaⁿ-hí thiaⁿ-tio̍h án-ne ê oē,” Aukele lio̍h-á teh khau-sé kóng.
Pe̍h chiáu-hiaⁿ tı̀m-thâu kóng: “Sui-jiân i choa̍t-tùi bē kóng chhut chhùi, m̄-koh goán hit-ê tēng thâu-khak ê toā-chí-thâu-á í-keng teh kah-ı̀ lí--a. Lí nā-sı̄ siūⁿ beh chhoā i, chit-má èng-kai sı̄ hêng-tōng siōng hó ê sı̂-ki.”
Aukele chhoā chit-tı̄n lô͘-lē kiâⁿ khí--lih khēng só͘ hêng-sêng ê lō͘, i chiok sè-jı̄ kā i ê kha ta̍h tı̄ bı̂-bı̂-á teh hoat-kng ê khēng-lō͘ téng-thâu, khēng-lō͘ chin-chiàⁿ kā i tháⁿ-tiâu --leh. Kı̂-thaⁿ ê lâng, sui-jiân bô sáⁿ goān-ı̀, khoàⁿ-tio̍h bô chhut būn-tê, chiah káⁿ toè i peh khí--lih téng-thâu, bān-bān-á, chóng-sǹg ta̍k-ê lóng kiâⁿ kàu khēng ê téng-koân, ia̍h tō-sı̄ toān-gâi téng. Nā m̄-sı̄ Aukele kah chit nn̄g-ê chiáu-á-hiaⁿ, chia-ê lô͘-lē chá tō sí--lò͘. lô͘-lē hiòng in soeh to-siā liáu-āu, tō sûi-lâng hun-chhiú tó tńg-khı̀ kok-lâng ê chhù--a.
Chit nn̄g-ê chiáu-hiaⁿ-tı̄ poe tio̍h chiâⁿ bān, Aukele iōng kiâⁿ--ê toè tı̄ in-ê kha-chiah āu, i sim-lāi tng-teh siūⁿ chiáu-hiaⁿ-tı̄ ê kiàn-gı̄, kám èng-kai kah Namaka kiat-hun? Í-keng bô sím-mı̍h lí-iû thang hō͘ i tńg-khı̀ chhù--nih. I cha̍p-ê hiaⁿ-tı̄ kah siàu-liân ê tı̍t-á lóng í-keng óng-sí goā-hiong--a. Tı̄ kò͘-hiong “Thian-tông-chi-tē” mā bô sim-ài ê lâng teh tán-thāi i. Ūi-sím-mı̍h bô-ài toà “Holani jı̍t-lo̍h-chi-tó” sêng-ka lı̍p-gia̍p--leh? Sui-jiân Namaka ū hoat-su̍t, m̄-koh goá ū hō͘-sin-hû ē-tàng pó-hō͘ ka-kı̄. Khoàⁿ ē chhut-lâi, Namaka sǹg chiâⁿ nńg-sim, m̄-sı̄ hiah-nı̍h iau-siū ê lâng. Ū chı̍t-ê ang-ı̂ chò ke-āu m̄-sı̄ hiah kán-tan, put-jı̂-kò seng-oa̍h èng-kai ē ke-chiok chhù-bı̄--ê. Lâm-chú-hàn tāi-tiōng-hu kám-taⁿ beh khı̀ koè-tio̍h chit-chióng khin-khó ê seng-oa̍h--leh!
Nn̄g-lâng kı̀ⁿ-bı̄n liáu-āu, Namaka hoaⁿ-hí kah ba̍k-sái chha̍p-chha̍p tih, m̄-kú Aukele soah chhoah chı̍t-tiô, i kám m̄-sı̄ goā-kú chı̀n-chêng chiah khoàⁿ-tio̍h ê hit-ê chiâⁿ khiàng-kha ê chhiah-cha-bó͘? Chit-má khoàⁿ khit-lâi ke-chiâⁿ un-jiû, káⁿ-ná bô kāng lâng--leh, nā-sı̄ beh kah i kiat-hun, chit-má èng-kai sı̄ sı̂-ki, tō ná-chhiūⁿ chiáu-hiaⁿ-tı̄ ê kiàn-gı̄. M̄-koh, khah án-choáⁿ kóng mā-sı̄ ài i ka-kı̄ hoaⁿ-hí kam-goān.
Aukele kóng-oē a, m̄-koh piáu-chêng chiâⁿ léng-chēng; “Halulu í-keng sí--a! lí kóng koè ê oē ài chún-sǹg.”
Namaka --- hiâu-pai ê Namaka ang-ı̂ --- kui-ê bı̄n âng-kòng-kòng, Aukele khoàⁿ i ná-chhiūⁿ chiok tio̍h-kiaⁿ ê khoán, chit-ê cha-bó͘-lâng kı̂-sı̍t sı̄ chiok hoaⁿ-hí--ê, chí-sı̄ ū tām-po̍h-á ı̀-goā.
Bô goā-kú Aukele kah Namaka tō kiat-hun chò ang-bó͘--a. Tú khai-sí kúi-kang, nn̄g-ê lâng tàu-tı̄n liáu hó-sè hó-sè, koh lâi Aukele tō khai-sí iau-kiû--loh. “Goá su-iàu chı̍t-koá sin-ê Malo kah chhu bı̂n-chhn̂g iōng ê kaha.” I kā Namaka kóng: “Lí èng-kai ài khai-sí chò chı̍t-koá kaha.”
“Goá!” Namaka ı̀n kah chiâⁿ bô kam-goān: “Kám-kóng chò kaha sı̄ ang-ı̂ èng-kai chò ê khang-khoè?”
“M̄-sı̄, he sı̄ chı̍t-ê chò lâng ke-āu ê lâng èng-kai ài chò ê tāi-chı̀.” Aukele hoê-tap kóng: “Sui-jiân lí sı̄ chı̍t-ê ang-ı̂, m̄-koh lí mā-sı̄ goá-ê khan-chhiú, lâi! Goá ē kā lí tàu siu-chı̍p chhiū-phê,”
“Bô-ài!”
Aukele kiâⁿ àn i hit-pêng koè--khı̀. Tı̄ i ê kha-poâⁿ toā-la̍t chàm chı̍t-ē, Namaka thoâⁿ piàn bô khı̀. I goân-pún só͘ khiā ê só͘-chāi, chhun chı̍t-lia̍p phú-sek ê toā chio̍h-thâu chhāi tı̄ hia.
Aukele khin-khin-sang-sang tō kā giâ khit-lâi, koh kā khǹg tı̄ thâu-khak téng. M̄-koh chio̍h-thâu tı̄ i ê chhiú--nih má-siōng pı̀ⁿ-chiâⁿ chheng-chúi. Lāu-sı̂n chāi-chāi ê Aukele chiong chia-ê chúi hē tı̄ i ê chhùi-piⁿ, chia chúi má-siōng koh pı̀ⁿ tńg-khı̀ Namaka pún-lâng. Namaka giâ khí iōng chiáu-mo͘ chò ê kı̂-á, hiòng thô͘-kha chhut-la̍t kòng lo̍h-khı̀, sûi-sı̂ chı̍t-chūn ná hái-éng ê hoé chhiong hiòng Aukele koè-lâi. Aukele káⁿ-ná chı̍t-sut-á tō bô án-choáⁿ, in-ūi i ū moa hông-hoé ê ûi-kin.“Chit-má,” Aukele kóng: “nā-sı̄ piáu-ián soah--a, lán ē-sái khai-sí khioh chhiū-phoê--a!”
Namaka chiâⁿ un-sûn tı̀m-thâu kóng hó, m̄-koh Aukele kám-kak “chiàn-cheng” iáu-bē kiat-sok--leh.
Koè bô goā-kú, pe̍h-chiáu-hiaⁿ mn̄g i: “Goán toā-chí-thâu kám ū kà lí án-choáⁿ poe? Aukele!”
Aukele chhoah chı̍t-tiô, ı̀n-kóng: “I iáu-bē--leh, i kám ū hit-ê châi-tiāu?”
“I tong-jiân ē-hiáu.” phú-chiáu-hiaⁿ kóng.
“M̄-koh Goán ē-tàng thau-thau-á kà lí,” pe̍h-chiáu-hiaⁿ thiau-kang kiàn-gı̄: “tán lí ē-hiáu liáu-āu chiah hō͘ i chai tō hó--a.”
“Kín kā goá kà!” Aukele chhùi-á chhiò hai-hai teh kóng.
O̍h Poe (Flyeng Lesson)
Tı̄ chia̍h-pn̄g-thiaⁿ lāi-bı̄n, sı̀-chiah chiáu-hiaⁿ-tı̄ ûi tı̄ in-ê sai-á sin-khu piⁿ thau-thau-á kà Aukele án-choáⁿ poe.
“Thiàu khí--lih kè-á téng, khiā toà hia!” pe̍h-chiáu-hiaⁿ bēng-lēng.
Aukele chiàu oē thiàu khí--lih téng-koân koh chin-chiàⁿ khiā tı̄ hia.
“Bē-bái--ô͘!” phú-chiáu-hiaⁿ o-ló kóng: “Chit-má thiàu khí--lih chhù-téng tiong-chiah niû hia, kāng-khoán khiā hia mài tín-tāng.”
Aukele lio̍h-á tiû-tû chı̍t-ē, mā-sı̄ chhut-la̍t thiàu khí--lih, i ê chéng-thâu-á khiú tio̍h chı̍t-ki niû-á, bô-gı̂-gō͘ soah hō͘ liu khı̀. “Phia̍k!” chı̍t-siaⁿ kui-sian lâng siak lo̍h-lâi tı̄ thô͘-kha.
“Hiah toā-siaⁿ ē hō͘ Namaka chai-iáⁿ” pe̍h-chiáu-hiaⁿ kóng: “Kín--leh! Kah goá ké-iáⁿ teh liān-sı̍p bok-sèng-guh!” Kó-jiân thiaⁿ-tio̍h goā-kháu kho̍k-kho̍k-chông ê kha-pō͘ siaⁿ. Namaka teh hoah: “Ahkele! Goá ê ang-sài, he sı̄ sím-mı̍h siaⁿ?”
Aukele thàm-thâu chhut-khı̀ mn̂g goā-bı̄n ı̀n-kóng:“Lín chia-ê sió-tı̄ tng-teh kà goá án-choáⁿ bok-sèng-guh lah, ah in lóng chiok lı̄-hāi--ê!”
“Ouh! Koh kè-siok phah.” Namaka kóng soah, lâng tō kiâⁿ tńg-khı̀ pâng-keng.
“Chín, koh chhı̀ chı̍t-pái,” phú-chiáu-hiaⁿ kóng:“kāng-khoán koh thiàu khit--lih niû-á téng, chit-pái ài khiú khah ân--leh.”
Aukele kha-boé chı̍t-ē nih, koh thiàu chı̍t-piàn, chit-pái chhiú ū chang tio̍h chhù-niû, lâng thoâⁿ tiàu tı̄ hia,hàiⁿ-lâi hàiⁿ-khı̀. In-ūi siuⁿ chhut-la̍t, i ê bı̄n-iông soah pı̀ⁿ-chiâⁿ âng-kòng-kòng.
“Maekai! Ū-kàu-chán to-tio̍h, chit-má ē-sái kā chhiú pàng-khui, ài chhut-la̍t phiat-chhiú.” phú-chiáu-hiaⁿ teh kà i kóng.
Aukele thiaⁿ tio̍h chiâⁿ hoaⁿ-hí, i ê ki-bah ē-tàng hioh-khùn, tō kín kā chhiú pàng-tiāu, m̄-koh bē kı̀-chit thang ia̍t-chhiú, soah koh poa̍h tùi thô͘-kha lo̍h-khı̀.
“Á! Namaka nā thiaⁿ tio̍h ē-koh chông lâi!” chheⁿ-chiáu-hiaⁿ teh hoah; “Koáⁿ-kín! kah goá ké sio-ián!”
Kāng-khoán kho̍k-kho̍k kiò ê kha-pō͘ siaⁿ chiām-chiām pek-kı̄n, Namaka ê siaⁿ toè-leh lâi: “Iáu-koh teh chhá sáⁿ, goá ê ang-sài?”
Aukele koh chı̍t-pái thàm-thâu chhut-khı̀ mn̂g goā:“Chit-má lín hiaⁿ-tı̄ teh kà goá án-choáⁿ sio-ián lah, ah che chin-chiàⁿ bô hó o̍h!” Aukele kek chı̍t-ê pû-á-bı̄n, ná-chhiūⁿ chiok kan-khó͘ ê khoán teh so kha-chhng-thâu.
“Khah sè-jı̄--leh, Goá-ê ang-sài!” Namaka kóng soah tō lı̄-khui--a.
“Lán lâi-khı̀ chhù āu-piah ê toā-tiâⁿ liān-sı̍p.” phú-chiáu-hiaⁿ kiàn-gı̄. In kui-tı̄n lâng kiâⁿ chhut-khı̀ goā-kháu.
“Peh khı̀ chhù-boé téng.” phú-chiáu-hiaⁿ kóng.
Aukele peh khı̀--lih iōng tiū-chháu chò ê chhù-boé-téng, lâng khiā tı̄ hia, poàn-sı̀n-poàn-gı̂ khoàⁿ àn ē-kha lo̍h-khı̀.
“Thiàu! Ē kı̀-tit ài chhut-la̍t phiat-chhiú!”
Aukele toā-toā suh chı̍t-kháu khùi, chin-chiàⁿ thiàu lo̍h-khı̀, piàⁿ-miā phiat-chhiú. Chit-pái i ê lâng tō un-á thêng tı̄ thô͘-kha, sui-jiân ū sió-khoá bô ún tiô chı̍t-ē.
“Ū chı̀n-pō͘--ô͘! Chı̀n-pō͘ chiok chē.” chheⁿ-chiáu-hiaⁿ kóng: “Chit-kú, án thô͘-kha khí-poe.”
Aukele án-ne bô hioh-khùn it-tı̍t liān-sı̍p, bô goā-kú tō ē-tàng tı̄ chhù-boé-téng poe-lâi poe-khı̀, tı̄ thiⁿ-téng un-un-á se̍h ı̂ⁿ-kho͘--a, chū-chū-iû-iû hiáng-siū chò “chiáu-á”ê khoài-lo̍k.
Sui-jiân chia-ê chiáu-á-hiaⁿ ū tông-ı̀, m̄-koh mā-sı̄ ū chı̍t-sut-á hoân-ló, in-ūi Aukele soah lú-poe lú-hn̄g. I it-tı̍t poe, poe kah kiông-beh bô khoàⁿ-kı̀ⁿ, ná-chhiūⁿ thiⁿ-téng ê chı̍t-lia̍p chheⁿ hiah-nih sè.
Aukele poe tio̍h chiâⁿ sim-sek, chı̍t-kûn hái-chiáu khı̀ hō͘ kiaⁿ--tio̍h, siūⁿ-kóng khah ū lâng ē-hiáu poe--leh? I kah in chò-tı̄n poe liáu chiâⁿ hn̄g, tiong-tô͘ bat thêng tı̄ chhiū-boé-téng hioh-khùn, hioh-khùn bô goā-kú, i tō koh hiòng goân-lâi poe lâi ê hong-hiòng poe tó tńg-khı̀. Tng i khoàⁿ-tio̍h ē-kha ê chhù-téng kah tng-teh giâ thâu khoàⁿ i ê chiáu-hiaⁿ-tı̄, i má-siōng phiat i ê sı̍t-á (chhiú) kah in phah chio-ho͘. Soà lo̍h-lâi, chhiú phiat chiok kín--ê, tı̄ thiⁿ-téng se̍h ı̂ⁿ-kho͘-á bān-bān-á hioh lo̍h-lâi, thêng tı̄ ē-kha ê chhù boé-téng, teh tán i ê su-hū ún-chún. M̄-koh i khoàⁿ-tio̍h ê kèng-jiân m̄-sı̄ teh o-ló i-ê chiáu-hiaⁿ-tı̄, tian-tò sı̄ chı̍t-ê bı̄n-á chhàu-chhàu-chhàu ê Namaka. Hāi--a! i kèng-jiân thêng m̄-tio̍h chhù-téng.
Liân-soà kúi-lo̍h kang Namaka lóng bô beh chhap i, i chiok siū-khı̀ chia-ê chiáu-hiaⁿ-tı̄ kèng-jiân kà Aukele o̍h poe, chit-ê te̍k-sû lêng-le̍k sı̄ i ia̍h-koh ē-tàng hiòng Aukele hiâu-pai ê só͘-chāi, hó-ka-chài, jı̍t-kú kiàn jı̂n-sim Aukele pēng bô lı̄-iōng chit-hāng kang-hu lâi khi-hū i iáu-sı̄ pàng-sat i, chiām-chiām Namaka chiah hoe-ho̍k tùi i ê sı̀n-jı̄m.
Ū chı̍t-jı̍t tng in kui-ke-hoé tàu-tı̄n chò-hoé khai-káng ê sı̂-chūn, Namaka kóng: “Goá-ê chiáu-hiaⁿ-tı̄, in-ūi Aukele í-keng ē-hiáu poe, goá siūⁿ, pài-thok lín chhoā i khı̀ kı̀ⁿ lán chhin-chiâⁿ-gō͘-cha̍p ê sı̂-ki mā èng-kai kàu--a. Kah i chò-hoé poe khı̀ thian-tông, kā i kài-siāu ho͘ lán a-kū, kóng ho͘ a-kū chai-iáⁿ, Aukele chit-má í-keng sı̄ goá-ê ang-sài--a, goá-ê mı̍h-kiāⁿ tō-sı̄ i ê mı̍h-kiāⁿ -- m̄-koán sı̄ tı̄ thiⁿ-téng--nih, iah-sı̄ thô͘-kha tau: tiàm koân-soaⁿ, iah-sı̄ soaⁿ-kheⁿ lāi; toā-kiāⁿ tāi-chı̀, iah-sı̄ sè-hāng mı̍h-kiāⁿ lóng kāng-khoán.”
Aukele kah chiáu-hiaⁿ-tı̄ chai-iáⁿ liáu-āu chiok siūⁿ beh koáⁿ-kín chhut-hoat. In kéng tı̄ chı̍t-ê chhut jı̍t-thâu ê hó jı̍t-chí lı̄-khui, Aukele sin-khu chhēng tio̍h chiáu-mo͘ chò ê ûi-kin, kah chia-ê chiáu-hiaⁿ-tı̄ phiau-phû tı̄ thiⁿ-téng, hiáng-siū tio̍h jı̍t-thâu ê un-loán, bı̂-bı̂ chhun-hong ê liâng-sóng kah poe-hêng ê chū-iû. I lú-poe lú-kín, chı̍t-ba̍k-nih-á tō kā chiáu-hiaⁿ-tı̄ tàn tı̄ āu-piah āu-piah. In-ūi poe liáu siuⁿ kín, kin-pún to bô hoat-tō͘ thang thiaⁿ-tio̍h toè tı̄ āu-piah teh kéng-kò ê hoah-siaⁿ.
