Àm-mı̂ ê Khut (Cavern of Night)
Tng Aukele kah goe̍h-niû-só chò-hoé tńg lâi-kàu chhù--nih ê sı̂, chı̍t-chūn chı̍t-chūn ê khàu-siaⁿ àn tn̂g chhù-keng thoân koè lâi.
“Hō͘ Goá seng jı̍p-khı̀.” goe̍h-niû-só kóng. I kiâⁿ koè hō͘-tēng. Aukele, lâng khiā tı̄ goā-kháu tán, khoàⁿ-kı̀ⁿ moá-bı̄n choân sı̄ ba̍k-sái ê Namaka chhut-lâi gêng-chiap i, sui-jiân pi-siong, m̄-koh cheng-sı̂n ná-chhiūⁿ mā-sı̄ chiâⁿ hó ê khoán.
“Lí khah ē chiah bān chiah lâi, a-má!” I kóng:“Kám-kóng lí lóng bô leh koan-sim goá--a? Goá lâng pi-siong tùi lí lâi kóng kám m̄-sı̄ hiah-nih tiōng-iàu?”
Goe̍h-niû-só iân-lō͘ iô-thâu iân-lō͘ kóng: “M̄-sı̄ bô tiōng-iàu, Namaka --- sı̄ bô pit-iàu.”
Namaka ê ba̍k-chiu pı̀ⁿ kah hiông-kài-kài, kài siū-khı̀ ê khoán; “Bô pit-iàu? Goá í-keng sit-khı̀ goá siōng sim-ài ê ang-sài, Aukele!”
“Lí chí-sı̄ chiām-sı̂ sit-khı̀ i niā-niā.” goe̍h-niû-só kóng: “Lín a-má í-keng thè lí kā chhoē tńg-lâi--a!” I oa̍t-thâu bı̄n hiòng hō͘-tēng, ia̍t-chhiú kiò Aukele jı̍p-lâi. Aukele kiâⁿ jı̍p-lâi chhù--nih.
Namaka iōng chông--ê chhiong àn i, hoaⁿ-hí kah ba̍k-sái lâu ba̍k-sái tih: “Goá-ê ang-sài! Lí iû-koh oa̍h tı̄ leh! Ah, lán só͘-ū àn thian-tông lâi ê chhin-chiâⁿ í-keng tı̄ chia beh sàng lí chiūⁿ soaⁿ-thâu--neh!”
Aukele kan-sı̂n-á chhiò: “Hè--a! Goá chai-iáⁿ! Goá hiám-hiám-á tō bô miā!”
Pi-siong pı̀ⁿ-chiâⁿ hoaⁿ-hí. Jı̍t-thâu-sı̂n, hō͘-sı̂n, khēng, lûi-kong, sih-nà, kah chheⁿ ang-bó͘ lóng chò-hoé teh khèng-chiok Aukele tńg-lâi, kan-taⁿ goe̍h-niû-só tiām-tiām-á teh khoàⁿ In. Chit-má Namaka ê chhin-chiâⁿ lóng í-keng tńg-khı̀ thian-tông chò-sit, Aukele kah Namaka ê seng-oa̍h hoe-ho̍k kah khah-chá kāng-khoán. kah chhin-chiâⁿ chò-hoé ê khoài-lo̍k hō͘ Aukele kiông-kiông beh bē kı̀-chit in hiaⁿ-ko sí-khı̀ ê pi-siong--a. Put-kò koè liáu chı̍t-chām-á liáu-āu,Aukele siūⁿ tio̍h i iû-goân ài koh khı̀ cháu-chhoē “Sèⁿ-miā-chi-chúi” --- nā chhoē bô-tio̍h, tō bô beh hioh-khùn. Namaka ai-kiû i mài khı̀, m̄-koh Aukele mā-sı̄ chiok kian-chhı̂--ê. “Chit-pái ē khah bô hiah gûi-hiám,” I ı̀n kóng: “Goá chai-iáⁿ beh án-choáⁿ kiâⁿ, goá chai-iáⁿ tó-ūi ū gûi-hiám ài siám-phiah.”
Kāng-khoán koh chı̍t-pái, i sin-chhēng chiáu-mo͘ chò ê ûi-kin, iōng bāng-á pau tiâu ê hô͘-lô͘ koà tiàm ām-kún,Aukele koh chhut-hoat khı̀ cháu-chhoē “Sèⁿ-miā-chi-chúi”.
Chit-pái i chiâⁿ khin-sang tō chhoē tio̍h “Àm-mê-chi-khut”, jı̍p-khı̀ o͘-àm ê pōng-khang, peh lo̍h-khı̀ lóng sı̄ chio̍h-thâu ê thô͘-kha. In-ūi jı̍t-thâu lo̍h-soaⁿ ê sok-tō͘ chiâⁿ kín, jı̍t-thâu kng kā i chiò kah thâu-hı̂n ba̍k-àm, tán kah lòng tio̍h chı̍t-ê m̄-chai sı̄ sáⁿ-mı̍h ê mı̍h-kiāⁿ --- chı̍t-ê chheⁿ-bı̄n liâu-gê ê chiàn-sū, sin-chhēng o͘-chiàn-kah kah tı̀ chı̍t-téng chhah ū o͘-sek ke-mo͘ ê bō-á, khiā tı̄ thâu-chêng, chhiú giâ chı̍t-ki o͘-sek ê Kahu. I iōng Kahu teh kòng thô͘-kha, chı̍t-pái nn̄g-pái saⁿ-pái sı̀-pái. Jiân-āu,kā Kahu giâ hō͘ koân-koân, hiông-kài-kài hoah kóng:
“Kahu! Kahu! Àm-mê-chi-khut tō-sı̄ Kahu! Pò-miâ lâi! Sı̄ siáng?”
Aukele suh chı̍t-kháu toā-khùi, iōng i siōng chhut-la̍t ê siaⁿ ı̀n-kóng: “Goá, Aukele, àn “Thian-tông-chi-tē” lâi--ê. Aukele sı̄ Iku kah Kahapa ê --”
I iáu-bē kóng soah.
Goân-pún teh siū-khı̀ ê chiàn-sū bı̄n-á chhiò-chhiò kóng: “Lí sı̄ Aukele, goá-ê tı̍t-á Iku ê kiáⁿ? Hó! Aukele, lí lâi “Àm-mê-chi-khut” chhòng sáⁿ?”
“Goá lâi chia siōng chú-iàu ê bo̍k-te̍k sı̄ siūⁿ beh the̍h tio̍h “Sèⁿ-miā-chi-chúi”, lâi kái-kiù tı̄ hái--nih sit-chong ê hiaⁿ-ko kah tı̍t-á.”
Tē-it-ê siú-ūi tı̀m-thâu: “Chit-ê lí-iû chiâⁿ chhiong-hūn, m̄-koh chiâⁿ gûi-hiám, kui-lō͘ hām-chéⁿ chı̍t-toā-thoa,tān-sı̄ goá ē chı̄n goá siōng toā ê le̍k-liōng lâi pang-chō͘ lí. Tng lí kiâⁿ kàu Lo͘lu chhiū-nâ ê sı̂, lâng ài oá khah tò-chhiú pêng lâi kiâⁿ. Chia-ê Lo͘lu chhiū chèng liáu chiâⁿ cha̍t, nā-sı̄ bô sè-jı̄ khı̀ bong tio̍h jı̄m-hô chı̍t-phı̀ⁿ hio̍h-á, i tō má-siōng khai-sí iô-lâi iô-khı̀, kā Ka-moho-alii chhá cheng-sı̂n, Ka-moho-alii ká-ná sūn-hong-ní...leh, chham tı̄ po-lê téng-thâu teh pê ê káu-hiā mā thiaⁿ ē tio̍h! Lí tio̍h un-un-á kiâⁿ, Aukele, tông-sı̂ ài chù-ı̀ tē-jı̄-ê siú-ūi.”
Aukele kā tē-it-ê siú-ūi soeh to-siā liáu-āu, koh kè-siok kiâⁿ lo̍h-khı̀. Tı̄ jı̍p-khı̀ Lo͘lu chhiū-nâ lāi-té ê sı̂, it-tı̍t kiâⁿ tiàm tò-chhiú pêng, chı̍t-tiám-á tō bô khı̀ tín-tāng tio̍h chhiū-hio̍h-á. I it-tı̍t kiâⁿ kah pōng tio̍h tē-jı̄-ê siú-ūi. Chit-ê siú-ūi kāng-khoán sin-chhēng o͘-sek ê chiàn-kah kah tı̀ chı̍t-téng chhah ke-mo͘ ê bō-á, chhiú-thâu koh gı̂m chı̍t-ki chiok chiam ê kek. I iōng chit-ki kek teh lòng thô͘-kha, chı̍t-pái nn̄g-pái saⁿ-pái sı̀-pái jiân-āu, kā kek gia̍h kah koân-koân, chiok hiong-ok teh hoah:
“Kahu! Kahu! “Àm-mê-chi-khut” tō-sı̄ Kahu! Pò-miâ lâi! Sı̄ siáng?”
Aukele ı̀n kóng: “Goá, Aukele, àn “Thian-tông-chi-tē” lâi--ê. Aukele sı̄ Iku ê ---”
I iáu-bē kóng soah.
Tē-jı̄-ê siú-ūi chhiú-thâu ê kek lak lo̍h thô͘-kha, Aukele hō͘ i chiâⁿ toā-ki ê chhiú-kut lám tiâu--leh.
“Lí sı̄ Aukele, Goá-ê tı̍t-á Kahapa ê kiáⁿ? Aukele! Lí lâi chia chhòng sáⁿ?”
Aukele kāng-khoán hiòng i kái-soeh i ê jı̄m-bū. Tē-jı̄-ê siú-ūi tı̀m-thâu kóng: “ô, goá ē chı̄n goá siōng toā ê le̍k-liōng lâi pang-chō͘ lí.” “Chiâⁿ kín lí tō ē kiâⁿ kàu chı̍t-phı̀ⁿ tek-nâ, it-tēng ài kiâⁿ tiàm chiàⁿ-chhiú pêng,chit-phı̀ⁿ chhiū-nâ sı̄ Ka-moho-alii só͘ siat ê bê-hûn-tı̄n, choa̍t-tùi m̄-thang kiâⁿ jı̍p-khı̀ lāi-té. Ka-moho-alii káⁿ-ná chhian-lí-gán--leh, chham tı̄ káu-á kha-chiah-phiaⁿ teh thiàu ê sat-bó mā khoàⁿ kah chheng-chheng-chhó-chhó. Lí ài bān-bān-á kiâⁿ, Aukele, tông-sı̂ ài chù-ı̀ tē-saⁿ-ê siú-ūi.”
Aukele hiòng tē-jı̄-ê siú-ūi soeh to-siā liáu-āu, kè-siok i ê hêng-thêng. Beh lâi kàu tek-nâ chı̀n-chêng, i it-tı̍t lóng kiâⁿ tı̄ chiàⁿ-chhiú pêng, chóng-sǹg siám-khui liáu bê-hûn-tı̄n. Koh lâi tō hō͘ tē-saⁿ-ê siú-ūi tòng tiâu--leh. I kah kı̂-thaⁿ ê siú-ūi kāng-khoán, sin-chhēng o͘-sek ê chiàn-kah kah tı̀ chı̍t-téng chhah ū ke-mo͘ ê bō-á. Sui-jiân i pí kı̂-thaⁿ nn̄g-ê siú-ūi khah lāu, m̄ koh i-ê chhiú-kut, gia̍h chı̍t-ki chiok toā-ki ê kùn-á, pí in ke-chiok chho͘-ióng. I iōng chit-ki kùn-á kòng thô͘-kha, chı̍t-pái ---- nn̄g-pái ---- saⁿ-pái --- sı̀-pái --- jiân-āu, kā kùn-á giâ kah koân-koân, chiok pháiⁿ bı̄n-chhiuⁿ teh hoah!
“Kahu! Kahu!” “Àm-me-chi-khut” tō-sı̄ Kahu! Pò-miâ lâi! Sı̄ siáng?”
Aukele ı̀n kóng: “Goá, Aukele, àn “Thian-tông-chi-tē” lâi--ê. Aukele sı̄ Iku siōng kài kah-ı̀ ----“
I mā-sı̄ kóng kah chia niā-niā.
“Phia̍k!” chı̍t-siaⁿ, tē-saⁿ-ê siú-ūi chhiú-thâu ê kùn-á lak lo̍h-khı̀ thô͘-kha. Aukele hō͘ i kiông koh ū-la̍t ê chhiú-kut tēⁿ kah kiông-beh bē chhoán-khùi.
“Lí sı̄ Aukele, goán cha-bó͘-kiáⁿ Kahapa ê hāu-seⁿ? Lí hó, Aukele! Lí lâi chia chhòng sáⁿ-hoè?”
Aukele chiâⁿ siông-sè kā i soeh-bêng. Tē-saⁿ-ê siú-ūi tı̀m-thâu, kóng, “Bián hoân-ló, goá ē chı̄n goá siōng toā ê le̍k-liōng lâi kā lí tàu-saⁿ-kāng. Chiâⁿ kín lí tō ē tú tio̍h lama chhiū-nâ, in-ūi in-ê koé-chí ū to̍k, nā-sı̄ jı̄m-hô chı̍t-lia̍p chí lak tı̄ lí ê thâu-khak téng, lí tō ē bô miā! Nā-sı̄ án-ne siōng hoaⁿ-hí ê lâng, bô pa̍t-lâng, choa̍t-tùi sı̄ Ka-moho-alii. Aukele, lí ài khoaⁿ-khoaⁿ-á kiâⁿ, tông-sı̂ ài sûi-sı̂ chù-ı̀ tē-sı̀-ê siú-ūi.”
Aukele hiòng tē-saⁿ-ê siú-ūi soeh to-siā liáu-āu, kè-siok i ê hêng-thêng, beh kàu lama chhiū-nâ thâu-chêng, i it-tı̍t lóng kiâⁿ tı̄ tiong-ng, e̍h-e̍h ê lō͘--nı̍h, chı̄n-liōng siám-khui to̍k-chhiū-nâ. Kiâⁿ--leh kiâⁿ--leh, siōng boé-á kiâⁿ kàu chı̍t-ê chiâⁿ kiā ê soaⁿ-phêⁿ, lo̍h-khı̀ tō-sı̄ chı̍t-phı̀ⁿ khong-khoah ê pêⁿ-tē, hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi koh put-sı̂ ū chı̍t-chūn chı̍t-chūn ê hái-éng siaⁿ thoân koè-lâi.
In-ūi kng-soàⁿ sió-khoá hi-bı̂, i soah bô sè-jı̄ khı̀ koāiⁿ tio̍h chı̍t-tui “mı̍h-kiāⁿ”. Kı̂-sı̍t m̄-sı̄ “mı̍h-kiāⁿ, sı̄ chı̍t-ūi lāu hū-jı̂n-lâng, chhēng chı̍t-su o͘-sek ê kûn kah chiáu-mo͘ chò ê o͘-sek thâu-kin. Lâng chē tı̄ iōng chhiū-phoê pau khit-lâi chò ê toh-á kı̂ⁿ, bı̄n-chêng hē chı̍t-oáⁿ o͘-sek ê ní-chiap, chhiú-thâu gı̄m chı̍t-ki iōng chhiū-phoê pau khit-lâi, chhâ-kho͘ chò ê kùn-á. I iōng chı̍t-ki kùn-á kòng toh-á,giâ kah koân-koân, chiok pháiⁿ bı̄n-chhiuⁿ teh hoah:
“Kahu! Kahu! “Àm-mê-chi-khut” tō-sı̄ Kahu! Pò-miâ lâi! Sı̄ siáng?”
Aukele ı̀n kóng: “Goá, Aukele, àn “Thian-tông-chi-tē” lâi--ê. Aukele sı̄ Iku siōng kài kah-ı̀ ---”
I mā-sı̄ kóng kah chia niā-niā.
Chit-ê hū-jı̂n-lâng kā chhiú-thâu ê kùn-á tàn lo̍h-khı̀ thô͘-kha, lâng khiā khit-lâi. i chhun chhut siang-chhiú,chhiú chéng-thâu-á tı̄ khong-tiong sa-lâi sa-khı̀, Aukele sûi chai-iáⁿ i sı̄ chı̍t-ê chheⁿ-mê---ê. I iân-lō͘ kóng, ba̍k-sái iân-lō͘ ùi bı̄n-nı̍h liàn lo̍h-lâi: “Lí sı̄ Aukele, ia̍h tō-sı̄ goán chí-á “Úi-tāi ê Mo-o” ê sun-á? Aukele! lí lâi chia chhòng sáⁿ?”
Tng Aukele teh kái-soeh ê sı̂, i it-tı̍t teh tı̀m-thâu,piáu-sı̄ tông-ı̀. “Goá, chı̍t-ê “Iā-hêng-lú” ē chı̄n goá siōng toā ê le̍k-liōng lâi kā lí tàu-saⁿ-kāng. M̄-koh lí chit-má beh oân-sêng chit-kiāⁿ jı̄m-bū pēng m̄-sı̄ hiah-nı̍h kán-tan. Ka-moho-alii iû-goân teh kò͘ “Sèⁿ-miā-chi-chúi” i nā-sı̄ khoàⁿ-tio̍h lí, it-tēng ē chiong lí tòng-chò jı̍p-chhim-chiá,in-ūi goán toà tı̄ “Àm-mê-chi-khut” ê lâng, lóng sı̄ seⁿ tio̍h o͘-o͘, chhēng o͘-sek ê saⁿ. Lí nā-sı̄ beh am-khàm lí-ê sin-hūn, lí pit-su ài hō͘ lâng khoàⁿ khit-lâi kah goán sio-siâng.”
“M̄-koh beh án-choáⁿ chò--leh?” Aukele teh mn̄g.
“Iā-hêng-lú” ùi chı̍t-tui kaha chò ê saⁿ lāi-bı̄n the̍h chhut chı̍t-niá goā-saⁿ. “Chit-niá sı̄ goá thè toà tı̄ chit-tah ê chı̍t-ê cha-po͘-lâng só͘ chò ê o͘-saⁿ, kín chhēng khit-lâi. Koh lâi kā lí-ê phoê-hu chhat hō͘ pı̀ⁿ o͘-sek--ê.”
Aukele chiàu i-ê oē khı̀ chò. I kā i-ê bı̄n kah ām-kún iōng ní-chiap boah chò o͘-sek, jiân-āu the̍h chı̍t-ê oáⁿ hō͘ i. “Chit-má koh lâi tō-sı̄ lí-ê chhiú-kut kah kha-thúi.” I teh kà Aukele.
Tng-tang gūi-chong oân-sêng liáu-āu, chit-ê chheⁿ-mê ê hū-jı̂n-lâng kè-siok hō͘ Aukele koh khah chē ê chí-sı̄: “Lí it-tēng ài tı̍t-tı̍t kiâⁿ, kiâⁿ kàu chı̍t-lia̍p hoat-kng ê pe̍h chio̍h-thâu ūi-chí. Chit-lia̍p chio̍h-thâu ê ē-kha tō-sı̄ Ka-moho-alii teh kò͘-siú ê chio̍h-khut. Kā i giâ khit-lâi, chhiú chhun jı̍p-khı̀ lāi-bı̄n. Choa̍t-tùi m̄-thang khui-chhùi kóng-oē, in-ūi chı̍t-ē kóng-oē, tō ē lia̍h-pau--a. Lí nā-sı̄ hó-ūn, ka-moho-alii ê ē-kha-chhiú lâng hoān-sè ē kā lí tòng-chò sı̄ i, chhoā lí khı̀ té “Sèⁿ-miā-chi-chúi” ê hô͘-lô͘ hia, mā bô tiāⁿ-tio̍h. Nā chin-chiàⁿ án-ne, tō kín kā the̍h khit-lâi, tı̄ Ka-moho-alii hoat-kak lí chı̀n-chêng cháu lı̄-khui hia! i ê phı̂-khı̀ sı̄ chiok bái--ê! Lí nā-sı̄ hō͘ hoat-kak tio̍h, i it-tēng seng kā lí-ê thâu-khak, tok hō͘ iûⁿ-iûⁿ, koè chı̍t-tah-sı̂-á koh mn̄g kóng che sı̄ siáng ê thâu!”
Aukele tı̄ kā “Iā-hêng-lú” soeh to-siā liáu-āu, chiâⁿ kín tō chiūⁿ-lō͘ koh chài kiâⁿ--a. Kiâⁿ kàu hoat-kng ê pe̍h chio̍h-thâu ê sı̂, tio̍h kā chit-lia̍p chio̍h-thâu giâ khit-lâi, hē tı̄ piⁿ-á. Lâng kūi tiàm chio̍h-khut ê kı̂ⁿ--a, suh chı̍t-ê toā sim-khùi, chhun-chhiú lo̍h-khı̀.
Àn ē-kha thoân chhut-lâi ná-chhiūⁿ teh hoâi-gı̂ ê hoah siaⁿ,” Ka-moho-alii kin-á-jı̍t khah chá lâi! Chhoân bah lâi! khah kín--leh!”
Chiâⁿ kín kui phóng ê hang-bah tō hē tı̄ i ê chhiú--nih. Aukele ū chı̍t-tiám-á sa bô ı̀-sù, m̄-koh mā-sı̄ kā bah chia̍h liáu-liáu koh kā chhiú chhun lo̍h-khı̀.
“I koh teh iau! hı̂ the̍h lâi!”
Chı̍t-ê iōng bāng-á pau tiâu ê hô͘-lô͘, téng-thâu kah chı̍t-ê hô͘-lô͘ that-á, the̍h lâi khǹg tı̄ i ê chhiú--nı̍h. Aukele the̍h khit-lâi iô khoàⁿ-māi--leh, thiaⁿ-tio̍h chúi lı̍h-lo̍k kiò ê siaⁿ, chai-iáⁿ: “Sèⁿ-miā-chi-chúi” the̍h kàu chhiú--a, má-siōng kha-té boah-iû koáⁿ-kín liu chhut chio̍h-khut kháu.lı̄-khui chio̍h-khut liáu-āu, Aukele chiah káⁿ oa̍t-thâu,chı̍t-ê oa̍t-thâu chiah hoat-kak ū chı̍t-sian seⁿ-tio̍h chiâⁿ koân ê koài-bu̍t, goân-lâi tio̍h-sı̄ Ka-moho-alii! Aukele ba̍k-chiu iáⁿ tio̍h i teh kan-sı̂n chhiò ê pe̍h-sek chhùi-khí, ná teh hoat-kng kāng-khoán, sih chı̍t-ē, sih chı̍t-ē, lēng-goā chı̍t-ki kim-sih-sih ê pó͘-thâu mā í-keng hiòng i phut koè-lâi--a.
