Gín-á ū nn̄g khoán ê sèng, á-sı̄ kóng ū nn̄g khoán ê kheng-hiòng (tendency). Chiū-sı̄ ū oē o̍h--tit ê sèng (learned tendency) kap boē-oē o̍h--tit ê sèng, (unlearned tendency). Nā oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sı̄ gín-á ū tio̍h kà kap m̄-bián kà ê sèng tı̄-teh. Phı̀-lūn lâi kóng, gín-á chhut-sı̀ liáu-āu, bô kú chiū oē hiáu suh-leng, lāu-bú kiám ū kà i tio̍h cháiⁿ-iūⁿ suh? I lóng m̄-bián lâng kà, chhut-sı̀ chiū oē-hiáu. Che chiū-sı̄ boē-oē kà--tit ê sèng. Koh chı̍t hāng chiū-sı̄ tio̍h kà, chiah oē-hiáu. Chhin-chhiūⁿ o̍h tha̍k-chheh, o̍h siá-jı̄, o̍h sǹg-siàu, che lóng tio̍h kà chiah oē-hiáu. Só͘-í kàu-io̍k ê gı̄-bū chiū-sı̄ tı̄-chia. Tio̍h poê-iúⁿ chit-khoán oē kà--tit ê sèng, hō͘ i tit-tio̍h hoat-ta̍t, thang lâi tit oân-choân, chiū-sı̄ lâng ê pún-hūn.
Taⁿ beh kà gín-á tio̍h koh chai nn̄g hāng sı̄ iàu-kín, chiū-sı̄ Ūi-tı̀ (sitoation) kap Hoán-èng (response). Phı̀-jū lâi kóng, lán khoàⁿ ko͘-koe-á hē tı̄ nâ-á-lāi ê sı̂, che chiū-sı̄ Ūi-tı̀. Taⁿ chiong chit chiah koe-á-kiáⁿ kā i pàng chhut-lâi, koh iā bí tı̄ i ê bı̄n-chêng ê sı̂, chit chiah koe-á-kiáⁿ ê Ūi-tı̀ chiū-sı̄ khiā tı̄ bí ê thâu-chêng. Taⁿ chit-chiah koe-á-kiáⁿ, sui-bóng bô lâng kà i tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chia̍h bí, iáu-kú ka-kı̄ oē-hiáu teh khí lâi chia̍h, che chiū-sı̄ Hoán-èng. Á-sı̄ kóng gín-á nā hō͘ Lāu-bó phō tı̄ heng-chêng ê sı̂, i ê Ūi-tı̀ chiū-sı̄ tı̄ nn̄g lia̍p leng ê sin-piⁿ, só͘-í àⁿ-lo̍h khı̀ suh chiū-sı̄ kiò-choè Hoán-èng. Lán chai kó͘-chá Bēng-chú ê lāu-bú, saⁿ-pái soá só͘-chāi lâi kà kiáⁿ, chiū-sı̄ teh soat-bêng Ūi-tı̀ kap Hoán-èng ê lē.
Taⁿ lán ê bo̍k-tek chiū-sı̄ Chong-kàu Kàu-io̍k. Nā-sı̄ án-ni, Chong-kàu tio̍h cháiⁿ-iūⁿ kà? Tio̍h ín-chhoā gín-á bat Siōng-tè, kap kà-sı̄ chióng-chióng ê tō-lí sı̄ iàu-kín, m̄-kú koh-khah iàu-kín ê chiū-sı̄ Chong-kàu-tek ê Ūi-tı̀. Tio̍h hō͘ gín-á ū ki-hoē thang saⁿ-kap hūn tı̄ Chong-kàu, tio̍h ín-chhoā in lâi hù Chú-jı̍t-o̍h, hō͘ in ū hūn tı̄ lé-pài, á-sı̄ tı̄ chong-kàu chı̍p-hoē ê sı̂, tio̍h hō͘ gín-á ū hūn chiah oē ēng-tit. Tùi Chong-kàu ê Ūi-tı̀, hō͘ gín-á ū ki-hoē thang hoán-èng in ê chong-kàu sim. Lán ê kàu-hoē khah-siông toā-lâng chhoā gín-á lâi lé-pài, chit khoán goá siūⁿ chin hó, in-ūi hō͘ gín-á kap toā-lâng pı̂ⁿ-pı̂ⁿ ū hūn tı̄ lé-pài. Sui-bóng gín-á tō-lí thiaⁿ m̄-bat, m̄-kú in ê chong-kàu sim ê hoán-èng bô khah-su toā-lâng. Chhiáⁿ tāi-ke thiàⁿ gín-á, tı̀-ı̀ gín-á, ín-chhoā gín-á lâi jı̍p Siōng-tè ê kok, hō͘ in thang siū Chú chiok-hok. Che sı̄ Chú só͘ hoaⁿ-hí.
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hoē-pò tē 510 koàn, 1927 nı̂ 9 ge̍h)
