Tı̄ Hoat-kok ê Paris ū chı̍t keng chhiùⁿ Opera ê hı̀-ı̄ⁿ. Chit keng hı̀-ı̄ⁿ m̄-tāⁿ khí kah chin súi, miâ-siaⁿ thong lâng chai, i mā sı̄ choân sè-kài siōng toā keng ê Opera hı̀-ı̄ⁿ. Àn 1861 nı̂ khai-thó͘-tāng-kang, it-tı̍t kàu 1875 nı̂ chiah oân-sêng. Chóng-kiōng khai 4 chheng 7 pah goā bān ê Hoat-kok chı̂ⁿ (franc).
Kui tòng lâu-á-chhù hun 17 chàn. Goā-kháu sǹg khí-lâi ū 10 chàn lâu, ū 7 chàn chhàng tı̄ thô͘-kha té. Tı̄ piáu-ián-tâi ê āu-piah kap ē-té ū chin choē lâu-thui kap hāng-lō͘, iá-koh ū chı̍t tui sǹg boē liáu ê ro͘m. Ū koa-chhiⁿ kap phoāⁿ-bú ê leh oāⁿ-saⁿ ê ro͘m, iā ū kang-chok jı̂n-oân chhau-chok ke-khı̀ ê só͘-chāi, iā-ū leh khǹg saⁿ khǹg oê ê ro͘m. Chit keng hı̀-ı̄ⁿ lāi ê mn̂g chóng-kiōng chhiau-koè 2,500 ê. Kan-taⁿ tē-hā ê pō͘-hūn, Lí chiū ē-sái se̍h kúi lo̍h tiám-cheng iá khoàⁿ boē tio̍h chı̍t-sut-á jı̍t-thâu-kng.
Tiōng-tiám sı̄, chit keng chhiùⁿ Opera ê hı̀-ı̄ⁿ lāi-té ū kúi. Chı̍t ê mô͘-sı̂n-á, chı̍t ê chhēng kui su o͘-saⁿ ê cha-po͘-lâng. Ū lâng kóng I ū sin-khu bô thâu, iā ū lâng kóng I kan-taⁿ chı̍t lia̍p thâu bô sin-khu, kui ê bı̄n n̂g-sńg-sńg bô phı̄ⁿ-á, ba̍k-chiu sı̄ nn̄g khut o͘ kah khoàⁿ boē tio̍h lāi-toé ê khang niā-tiāⁿ.
Che sı̄ chı̍t chân chin-chin-chiàⁿ-chiàⁿ ê tāi-chı̀, sı̄ 1880 nı̂ ê bó͘ chı̍t kang, àn phoāⁿ-bú ê hoà-chong-sek lâi khai-sí ê...
I. Phoāⁿ-bú ê cha-bó͘ gín-á
"Kín-lah! Khah kín leh! Kín kā mn̂g kuiⁿ khí-lâi! Sı̄ i." Aⁿie Sorelli chhong-chhong-pōng-pōng chông-jı̍p-lâi, bı̄n-á chhiⁿ-sún-sún.
Ū chı̍t ê cha-bó͘ gín-á cháu khı̀ kā mn̂g koaiⁿ khí-lâi, ta̍k-ke lóng ûi koè-lâi Aⁿie Sorelli ê piⁿ-a leh mn̄g i.
"Siáⁿ-mı̍h-lâng? " " Tı̄ tó-ūi? "
"Tàu-té hoat-seng siáⁿ-mı̍h tāi-chı̀? "
"Sı̄ kúi!" Aⁿie kóng." Tı̄ hāng-lō͘ téng-thâu, Goá khoàⁿ tio̍h I àn piah lāi siû chhut-lâi, chhut-hiān tı̄ goá bı̄n-thâu-chêng. Goá...Goá ū khoàⁿ tio̍h i ê bı̄n."
Tng toā pō͘-hūn ê cha-bó͘ gín-á leh kiaⁿ-hiâⁿ ê sı̂, chı̍t ê koân-koân ê cha-bó͘ gín-á soah chhiò chhut-lâi.
" Kóng siáⁿ-mı̍h siáu oē", " Ta̍k-ke lóng kóng i ū khoàⁿ tio̍h kúi, sū-sı̍t siōng liân chı̍t ê kúi-á-iáⁿ mā bô. Lín chí-sı̄ khoàⁿ tio̍h piah-téng ê lâng-iáⁿ niā-niā." Oē sui-jiân án-ne kóng, chia ê cha-bó͘ gín-á mā m̄-káⁿ kā mn̂g phah-khui, kā thâu thàm chhut-khı̀ khoàⁿ-chı̍t-ê.
"Í-keng ū chiok choē lâng khoàⁿ tio̍h ah! " Chı̍t ê cha-bó͘ gín-á kóng. "Lí kám boē kı̀-tit, Joseph Buqoet nn̄g kang chêng chiah khoàⁿ tio̍h niâ."
Ta̍k-ke su-té-hā gı̄-lūn-hun-hun.
"Joseph kóng chit ê kúi ê sin-châi chin lò, chhēng chı̍t niá o͘-sek ê toā-i."
"I ê thâu kán-ná sí-lâng kāng-khoán, bı̄n-á n̂g-sńg-sńg koh bô phı̄ⁿ-á..."
"...bô ba̍k-chiu, kan-taⁿ nn̄g khut o͘-o͘ ê khang ! "
Chit ê sı̂-chūn, goân-pún lóng bô chhut-siaⁿ ê Meg Giry tòng-boē-tiâu hoah chhut-lâi. "Mài koh kóng ah, i bô-ài lâng tı̄ kha-chhng āu kóng i. Che sı̄ Gún bú-ah kā Goá kóng ê."
"Lín bú-ah? " Chı̍t ê o͘ thâu-chang ê cha-bó͘ gín-á kā mn̄g "Lín ma-ma ná ē chai-iáⁿ kúi ê tāi-chı̀? "
"Gún bú-ah kóng Joseph Buqoet siuⁿ koè sam-pat. Chit ê mô͘-sı̂n-á nā thiaⁿ tio̍h lâng leh kóng i, ē chin bô hoaⁿ-hí. Ū chı̍t kang, Joseph ē beh khàu to bô ba̍k-sái."
"Lín ma-ma sı̄ án-choáⁿ tit-tio̍h siau-sit ê? Pài-thok Lí kín kā Gún kóng." Chı̍t tui cha-bó͘ gín-á ûi leh mn̄g.
"Hó sı̄ hó" Meg kóng "m̄-koh lín choa̍t-tùi boē-sái khı̀ kā pa̍t-lâng kóng. Lín chai-iáⁿ gún ma-ma sı̄ hı̀-ı̄ⁿ lāi leh kò͘-mn̂g ê, i hū-chek chı̍t-pō͘-hūn khoàⁿ-hı̀ ê Box. M̄... Box 5 sı̄ kúi leh iōng ê. I tı̄ Box lāi-té khoàⁿ-hı̀, ū-sı̂-á mā ē lâu kúi-lúi-á hoe hō͘ Gún ma-ma."
"Kúi-á mā ū khoàⁿ-hı̀ ê Box. Koh ē boé-hoe hō͘ lín bú-ah ! "
"Meg, lín bú-ah leh kóng hàm-kó͘, kúi ná ū khó-lêng ū Box? "
"Che sı̄ chhian-chin-bān-khak ê tāi-chı̀." Meg kóng, "Lín ē-sái khı̀ mn̄g khoàⁿ-māi, bô lâng bat boé koè Box 5 ê phiò. Chí-iàu hı̀ ū leh ián, mô͘-sı̂n-á lóng ē jı̍p-khı̀ lāi-té khoàⁿ-hı̀."
"Lí sı̄ kóng ū lâng tı̄ Box lāi-té ? "
"Tio̍h ah !...mā m̄-sı̄ án-ne kóng, èng-kai kóng kúi lóng ū jı̍p-khı̀, m̄-koh lāi-té bô lâng tı̄ hia."
Chı̍t koá phoāⁿ-bú ê cha-bó͘ gín-á lóng ûi leh khoàⁿ Meg. " M̄-koh lín ma-ma ná ē chai-iáⁿ chia ê tāi-chı̀ ?" Ū lâng leh mn̄g.
"Kı̂-sı̍t pēng bô siáⁿ-mı̍h bı̄n-á n̂g-sńg-sńg, iá-sı̄ chhēng o͘-sek toā-i ê lâng. He lóng-sı̄ chhı̀n-chhái kóng leh liû-thoân ê. Gún bú-ah mā m̄-bat khoàⁿ koè Box 5 lāi ê kúi. Kan-taⁿ ū thiaⁿ koè siaⁿ, bô khoàⁿ-koè iáⁿ. Kun-pún chiū m̄-bat khoàⁿ koè lâng. Lín koh ài chù-ı̀, i siōng bô-ài lâng leh kha-chhng āu kóng i."
Hit àm, chit tı̄n cha-bó͘ gín-á bô chı̍t hun-cheng bô leh kóng kúi. Ián-chhut chı̀n-chêng leh kóng, phoāⁿ-bú ê sı̂ mā leh kóng, ián soah ê sı̂ iá-koh leh kóng. M̄-koh in lóng sè-sè siaⁿ, thau-thau á leh kóng. Beh kóng chı̀n-chêng lóng ē seng thàm-thâu chêng-āu khoàⁿ-khoàⁿ-leh.
Soah hı̀ ê sı̂, ta̍k-ke tńg-lâi kàu hoà-chong-sek. Tu̍t-jiân kan, hāng-lō͘ thoân lâi chı̍t chūn kha-pō͘ siaⁿ. Madame Giry, Meg in lāu-bú, cháu jı̍p-lâi pâng-keng. I sı̄ chı̍t ê tián-hêng ê o͘-bá-sáng, toā-kho͘ toā-kho͘ chhiò-bı̄n-sı̂n. M̄-koh kin-á-jı̍t kui ê bı̄n chhiⁿ-sún-sún.
"Cha-bó͘ gín-á!" I ná cháu jı̍p-lâi ná hoah, "Joseph Buqoet sí-khı̀ ah! Sí tı̄ bú-tâi ē-té 4 lâu chò-sit ê só͘-chāi. Chı̍t tiám-cheng chêng chiah khı̀ hō͘ pa̍t-chàn-lâu ê lâng hoat-hiān tio̍h I ê sí-thé. Ū chı̍t tiâu soh-á sok tı̄ i ê ām-á-kún."
"Kúi !" Meg siaⁿ-im chhoah-chhoah leh hoah " It-tēng sı̄ hō͘ kúi hāi-sí ê."
II. Opera hı̀-ı̄ⁿ ê sin tō-ián
Che sı̄ chı̍t keng chiâⁿ ū-miâ ê hı̀-ı̄ⁿ. Ē-tàng tı̄ chia chò tō-ián ê lâng mā lóng m̄-sı̄ siáⁿ-mı̍h kán-tan ê jı̂n-bu̍t. Tāi-chı̀ hoat-seng ê sı̂ tú-hó sı̄ Monsieur Armand Moncharmin kap Monsieur Firmin Richard chit nn̄g ê sin tō-ián lâi hı̀-ı̄ⁿ ê tē it ê lé-pài. Tāi-chı̀ hoat-seng liáu-āu keh tńg-kang, chit nn̄g ê lâng tı̄ tō-ián sek kóng tio̍h Joseph Buqoet ê tāi-chı̀.
"Che sı̄ chı̍t kiāⁿ ı̀-goā ê sū-kiāⁿ," Monsieur Armand chin siūⁿ-khı̀," Nā bô chiū sı̄ I ka-kı̄ chū-sat! "
"Ì-goā sū-kiāⁿ ?... chū-sat?" Monsieur Firmin hoâi-gı̂ leh mn̄g. "Lí khah kah-ı̀ tó chı̍t-chióng kóng-hoat? Iá-sı̄ lí jı̄n-ûi sı̄ Opera lāi ê kúi só͘ chò ê."
"Mài koh kóng tio̍h kúi ê tāi-chı̀ !" Monsieur Armand kóng. "Hı̀-ı̄ⁿ lāi ū chhiau-koè 1,500 lâng leh kā lán chò-sit, chit-chūn múi chı̍t ê lâng lóng leh kóng kúi ê tāi-chı̀, chı̍t tui sı̂n-keng-pēⁿ! Goá bô siūⁿ beh koh thiaⁿ tio̍h kúi ê tāi-chı̀ kám ē-sái ? "
Monsieur Firmin kā i toh-téng ê phoe the̍h khí-lâi khoàⁿ, "Armand, ah chit tiuⁿ phoe sı̄ beh án-choáⁿ chhú-lí? "
"Chhú-lí?" Monsieur Armand toā-siaⁿ hoah chhut-lâi, " Beh chhú-lí siáⁿ-hoè? Lán kám ē-tàng chò siáⁿ-mı̍h ? "
In nn̄g lâng koh kā phoe tha̍k chı̍t pái. Sū-sı̍t siōng, chit tiuⁿ phoe chin té, kan-taⁿ kúi hâng jı̄ :
Hō͘ sin tō-ián :
“In-ūi lín sı̄ sin lâi--ê, goá su-iàu siá phoe kā lín kóng chı̍t koá tiōng-iàu ê tāi-chı̀. Box 5 ê phiò lín choa̍t-tùi boē-sái boē, he sı̄ goá su-jı̂n leh iōng ê box. Lín nā-sı̄ ū bô liáu-kái ê só͘-chāi, ē-tàng khı̀ mn̄g Madame Giry tio̍h ē chai-iáⁿ. I sı̄ tı̄ chia kò͘ mn̂g ê o͘-bá-sáng.
Lēng-goā, goá beh kā lín siu chı̍t koá só͘-hùi, sǹg sı̄ goá tı̄ chia chò-sit ê hùi-iōng. Goá ê siu-hùi chiâⁿ sio̍k, lín chí-iàu ta̍k kò goe̍h hō͘ goá 20000, goá chiū ē chin boán-ı̀. Chiū-sı̄ án-ne niā-niā.
M̄-koh chhiáⁿ lín m̄-thang boē kı̀-tit. Goá ē-tàng chò lín chiâⁿ hó ê pêng-iú, nā bô-ài ê oē, goá choa̍t-tùi sı̄ chı̍t ê chin pháiⁿ èng-hù ê te̍k-jı̂n!
O.K.”
"Box 5 ê phiò boē-sái boē ! Chı̍t kò goe̍h koh beh tı̍h 20,000 kho͘! Sái lín chó͘-má leh! " Monsieur Armand lú khoàⁿ lú siūⁿ-khı̀," He sı̄ choân hı̀-ı̄ⁿ siōng hó ê box, ná ē-sái khǹg tı̄ hia chhı̄-báng. Firmin, i chhiam chit ê O.K. ê miâ sı̄ siáⁿ-mı̍h ı̀-sù? Lí kā Goá tàu siūⁿ-khoàⁿ-māi leh."
"Khó-lêng sı̄ Opera Kúi ê khoán." Monsieur Firmin kóng, "M̄-koh lí kóng liáu chin tio̍h! Lán bô su-iàu chhap chit tiuⁿ phoe, che sı̄ leh kap lán kóng-sńg-chhiò, chiâⁿ ok-chit. Ū lâng khoàⁿ lán sı̄ sin-lâi-ê, jı̄n-ûi lán gōng-gōng hó khi-hū chiū án-ne o͘-pe̍h loān-lâi. Chit keng hı̀-ı̄ⁿ lāi kun-pún to bô siáⁿ-mı̍h kúi."
Soà-lo̍h-lâi hit nn̄g lâng thó-lūn chı̍t koá hit àm beh ián-chhut ê tāi-chı̀. Sı̄ beh ián Faust chit chhut hı̀. Chit chhut hı̀ thong-siông lóng sı̄ iû La Carlotta lâi ián Margarita. La Carlotta sı̄ Spain lâng, mā sı̄ choân Paris siōng hó ê chı̍t ūi koa-chiá. Būn-toê sı̄ La Carlotta kin-á-jı̍t phoà-pı̄ⁿ.
"Kin-á-jı̍t àm-sı̂ choân Paris ê lâng lóng beh lâi khoàⁿ-hı̀" Monsieur Armand kóng, "M̄-koh Lán siōng hó ê koa-chiá soah phoà-pı̄ⁿ bô hoat-tō͘ chiūⁿ-tâi. I kin-á-jı̍t chái-khí tu̍t-jiân siá phoe kóng i lâng bô sóng-khoài, àm-sı̂ bô hoat-tō͘ chham-ka ián-chhut."
"Mài koh siūⁿ-khı̀ ah, Armand" Monsieur Firmin kóng "Lán iá-ū Christine Daaé hit ê àn Norway lâi ê siàu-liân koa-chiá, i chhiùⁿ Margarita bô siáⁿ-mı̍h būn-toê, i ê koa-siaⁿ mā chin súi."
"M̄-koh i iá hiah siàu-liân, bô siáⁿ-mı̍h ti-miâ-tō͘, bô lâng ē lâi thiaⁿ chı̍t ê bô-miâ ê ián-oân chhiùⁿ-koa."
"Sí-ti chò oa̍h-ti lâi thâi. Siáng chai-iáⁿ, i bô tiāⁿ chhiùⁿ pí La Carlotta koh khah hó mā bô it-tēng."
