Pêng-bîn ê Ki-tok-toān/Tē II Koàn/Tē-2 chiuⁿ

Tē-2 chiuⁿ: CHHÙ-LÚ KÀNG-TÀN

Ūi-tio̍h chit ê būn-tôe, tī kūn-lâi ū chiâⁿ-chòe it-poaⁿ ê gī-lūn, iā siông-siông siⁿ-chhut put-an kap giâu-gî ê liām-thâu. Só͘-í tī-chia lán ài ke-siá chi̍t chiuⁿ, lâi kán-tan lūn-khí lán ê Chú ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū.

Tùi chit ê būn-tôe, si̍t-chāi m̄-sī kan-ta bī-sìn-chiá teh giâu-gî hit ê sū-si̍t nā-tiāⁿ, liân Tī Ki-tok-tô͘ ê tiong-kan, to iû-goân ū chōe-chōe lâng teh chú-tiuⁿ kóng, che sī bô koan-hē Tī lán teh sìn Iâ-so͘ sī Sîn-sèng, sòa iàu-kiû chit chân tio̍h pàng hē-teh, khòaⁿ-chòe bōe thang koat-tēng ê būn-tôe, iā sòa chú-tiuⁿ kángo, lán tio̍h tùi lán ê Sìn-keng lâi san-tû chit kù, “I tùi Sèng Sîn ê koân-lêng tau-thai, tùi chāi-sek-lú Má-lī-a chhut-sì” ê ōe khí--lâi, ǹg-bāng thang kiám-chió lâng ê giâu-gî.

Lán kiám-chhái thang sìn-iōng in, lâi khòaⁿ in ê ì-sù sī sêng-si̍t, iáu-kú lán ài chí-sī in chai, chit hō bô bûn-bêng ê thài-tō͘, sī put-chí ū sún-hāi, koh ū chhò-gō͘ tī-teh. Lán bô ū sím-mi̍h lí-iû thang kóng, che sī sì-chiàⁿ ê su-sióng. Kî-si̍t chit hō su-sióng, kàu-bé tiāⁿ-tio̍h sī ōe éng-hióng tī lán teh sìn Iâ-so͘ sī Sîn-sèng. Kàu-hōe hiah-ni̍h tùi-tiōng lâi kì-chài chit ê sū-si̍t tī in ê Sìn-keng, to m̄-Sī bô in-toaⁿ tī-teh. In-ūi kè-khì ê le̍k-sú, ū chí-sī lán chai chi̍t-hāng ê kà-sī, kóng, hōan-nā lâng sit-lo̍h Chú ê Chhù-lú kàng-tàn ê sìn-gióng, chiū-sī sit-lo̍h Hòa-sin ê kàu-lí ê tiong-sim-chio̍h.

Lūn chit ê tōa ê būn-tôe, lán beh lâi kán-lio̍k kóng, sī chin ûi-lân ê sū. Put-kò chhiáⁿ iông-ún góa lâi chhì-khòaⁿ, thâu chi̍t hāng, lâi kóng-khí hit ê le̍k-sú-tek ê chêng-hêng, piáu-bêng chit ê kàu-lí, siáⁿ-sū chiah ōe lâi hē tī Sìn-keng ê lāi-tiong; tē jī hāng, lâi gī-lūn Tī Kin-ná-ji̍t, lâng ū cháiⁿ-iūⁿ teh hoán-tùi, teh giâu-gî chit tiám; tē saⁿ hāng, lán ài lâi chú-tiuⁿ siáⁿ-sū bô pó-siú chit-tiâu ê tō-lí, tī lán ê sìn-gióng ê lāi-bīn, Sī bē iōng-tit ê in-toaⁿ.

Taⁿ lán thâu chi̍t hāng, lâi lūn hit ê le̍k-sú-tek ê chêng-hêng. Tng lán ê Chú chāi-sè ê tiong-kan, chèng ha̍k-seng sī koat-toàn m̄-bat siūⁿ-tio̍h chit ê būn-tôe. In nā-sī iáu-bē liáu-kái Ki-tok sī Sîn, chū-jiân chit hō sū, in khòaⁿ-liáu sī put-ha̍p-lí, chin kî-kòai, bōe thang sìn-tit ê sū. Chiàu Sèng-chheh só͘ kóng, Má-lī-a ū “chiong it-chhè ê sū kì tī sim-ni̍h.” Lán chai Má-lī-a sī kèng-khiân, sī koaⁿ-giân ê hū-jîn-lâng, só͘-í hō͘ lán thang sìn, kiám-chhái tû-khì tùi ke̍k sió pō͘-hūn ê chì-chhin ê lâng í-gōa, Má-lī-a lóng bô lō͘-chhut chit ê tāi-chì. I beh thài ōe leh? Chhì-siūⁿ lâng lóng iáu teh khòaⁿ Iâ-so͘ sī chi̍t ê lâng nā-tiāⁿ ê sî, chhin-chhiūⁿ chit hō ê būn-tôe, i lâi khàm-ba̍t teh, lóng bô kóng-khí, che kiám m̄-sī chin súi, chū-jiân ê thài-tō͘ mah? Má-lī-a kiám ōe bōe kì-tit i sī hun-iok ê, chin chhiⁿ-kiaⁿ ê kan-khó͘ ê chêng-kéng mah? Siat-sú nā m̄-sī Má-lī-a iû-goân sī í-keng ū liáu-kái Ki-tok sī Sîn, í-ki̍p I ê chhù-lú kàng-tàn ê tōa ê ì-gī, i kiám beh chiong chit hō, chiàu lâng khòaⁿ tiāⁿ-tio̍h Sī bô ì-sù, bōe ōe ê keng-giām, lâi tùi hit hō kāu giâu-gî ê sè-kài lō͘-chhut mah?

Lán chai chèng ha̍k-seng tī khí-thâu teh kap Iâ-so͘ kau-pôe, lóng sī khòaⁿ I chòe chi̍t ê lâng nā-tiāⁿ. Si̍t-chāi che bêng-bêng mā-sī Siōng-tè ê ì-sù. Iâ-so͘ iû-goân sī ài lâng án-ni khoán-thāi I. I ū chún-chòe chi̍t ê lâng, lâi tit-tio̍h in ê thiàⁿ-thàng, khim-gióng kap chun-kèng ê sim. Put-kò in ê sim sī ū chiām-chiām chìn-ji̍p khah chhim, chòe āu sòa siⁿ-khí kî-īⁿ kap kiaⁿ-hiâⁿ ê liām-thâu, sim-lāi sòa put-chí bê-lōan, bōe-hiáu I sī chī-chūi. Chèng ha̍k-seng sòa lóng m̄-chai-iáⁿ tio̍h chaiⁿ-2iūⁿ lâi su-siúⁿ I. Iâ-so͘ mā-sī bô pang-chān in ê khùi-la̍t, put-tàn sī án-ni, sīm-chì sòa ún-ba̍t, bô ài lâng chai I sī Sîn. Liân in ū kám-chhiok--tio̍h I ê Sîn-sèng ê chi̍t-su̍t-á ê kng ê sî, I iā m̄-chún in lâi kóng-khí. Liân tī piàn iông-māu ê keng-giām āu, I mā iáu teh hoan-hù in tio̍h chēng-chēng thèng-hāu kàu tī “Jîn-chú tùi sí-lâng tiong koh khí-lâi” ê ji̍t, chiah thang kóng-khí I sī Sîn. Put-kò hit ê sî í-keng peh-kūn tī i ê lîm-chiong, I chiah ū piáu-bêng pún-sin kóng, “Lín tio̍h sìn Siōng-tè, ia̍h tio̍h sìn góa.” “Góa kap góa ê PĒ sī chi̍t-ê.” “Sèng Sîn chiū-sī góa tùi PĒ sī chhe ê, beh lîm-kàu lín.” “Ū chi̍t ji̍t, góa beh lâi sím-phòaⁿ o̍ah lâng, sí lâng.”

Chóng-sī kàu tī iâ-so͘ ê koh-o̍ah, keng-kè hit ê ò-biāu ê sì-cha̍p ji̍t, Seng-thian, koh Sèng Sîn lîm-kàu liáu-āu, chèng ha̍k-seng chiah chiap-tio̍h chin hui-siông tōa ê khé-sī, lâi cha̍p-hun liáu-kái tī kî-īⁿ ê saⁿ nî kú tiàm Pa-le̍k-su-thèng Hit ê kap in chòe-hé seng-oa̍h ê, sī chī-chūi, chiū-sī bêng-pe̍k tú-tú sī chiàu Ē-bīn in só͘ kóng ê. “Tō ū chiâⁿ-chòe jio̍k-thé khiā-khí tī lán tiong-kan, ū un-tián kap chin-lí móa-móa, koh góa bat khòaⁿ-kìⁿ I ê êng-kng, chhin-chhiūⁿ To̍k-siⁿ Kiáⁿ tùi PĒ sī tit ê êng-kng.”

Lūn lâng teh sìn Iâ-so͘ sī Sîn, che sī choân-jiân bô koan-hē Tī i ê chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. In-ūi tī chèng ha̍k-seng ê tiong-kan, tōa pō͘-hūn sī lóng m̄-chai-iáⁿ chit ê sū-si̍t, iā sui-jiân in lóng bô thiaⁿ-kìⁿ pí in sī keng-giām ê, koh khah chá ê sím-mi̍h sū, in ê sìn-gióng mā-sī bōe iô-choah, iû-goân mā-sī ōe hiáu-tit kò-pe̍k kóng, “Goán chai, Siōng-tè ê Kiáⁿ ū lîm-kàu sè-kan.” Chit ê sū-si̍t sī tī kú-kú ê tiong-kan ū giâm-giâm khàm-ba̍t, put-kò kàu tī it-poaⁿ ê khong-khì í-keng pī-pān piān thang sêng-siū, hit-sî chit ê sū-si̍t chiah lō͘-hiān, só͘-í chhì-siūⁿ, hit sî in ê sìn-gióng kiám m̄-sī chīn-chāi kian-kò͘ koh ôan-choân mah? In-ūi lūn Chhú-lú kàng-tàn ê sū, tī í-chêng in khòaⁿ-liáu Sī bô sím-mi̍h ì-sù tī-teh, chóng-sī chit-tia̍p hit ê ì-sù sī put-chí bêng. Chit ê sū-si̍t ū tùi I ê Sîn-sèng ê ò-biāu, lâi tû-khì chōe-chōe hūn-lōan ê būn-tôe. Chit ê sū-si̍t sī ū hô-ha̍p tī i ê hòa-sin ê sū-si̍t, chhin-chhiūⁿ só-sî ê hô-ha̍p tī só ê khoán-sit chi̍t-poaⁿ-iūⁿ.

Chū-jiân chit ê kò͘-sū, sī ti̍t-chiap tùi Má-lī-a, á-sī kàn-chiap tùi Má-lī-a ê chhin-lâng, tōa-bīn Iok-hān, á-sī tùi Má-lī-a hiah ê kèng-khiân ê hū-jîn-lâng phōaⁿ lâi thiaⁿ-kìⁿ ê. Chòe-chho͘ ha̍k-seng cháiⁿ-iūⁿ lâi thôan-pò hit ê siau-sit, lán lóng m̄-chai pòaⁿ-hāng. Tong-sî ê kàu-hōe sī boán-chiok ê chèng-kù sī sím-mi̍h khoán, lán mā-sī lóng m̄-chai. Lán chí-ū chai-iáⁿ, “Iâ-so͘ ê lāu-bú Má-lī-a ū kap i ê hiaⁿ-tī saⁿ-kap tòa.” Koh chai-iáⁿ tī bô kúi-nî ê tiong-kan, chit ê siau-sit ū piàn-thôan tī choân Pa-le̍k-su-thèng; iū-koh chai-iáⁿ chit ê siau-sit, tī bô kúi-nî kú, ū pìⁿ-chòe chi̍t ê kháu-thôan tī in tiong-kan, iā chit ê siau-sit chiâⁿ-chòe khàu-thôan liáu-āu, Má-thài chiah gia̍h-pit lâi kì-chài, iā LŌ͘-ka chiah sòa kì-chài koh khah siông-sè Tī chheh-ni̍h. Lán chí-ū chai tong-sî ê kàu-hōe ū chhut-pán chiah ê Hok-im-su lâi piáu-bêng in ê sìn-gióng, sòa chiong chit ê sìn-gióng lâi phian-ji̍p tī chá-chá ê Sìn-keng ê lāi-bīn. Tī-chia ū Lô-má lâng óa Tī chú-āu 100 nî, in teh kiâⁿ sóe-lé ê sî sī teh ēng ê Sìn-keng, tī hit lāi-tiong, ū chi̍t kù teh kóng, “Tùi Sèng Sîn lâi hôai-īn, tùi chāi-sek-lú Má-lī-a lâi chhut-sì.” Jî-hō͘ tī ta̍k sî-tāi ê kàu-hōe lóng bô piàn-ōaⁿ, iā lóng bô iû-tāng, ū kì-chài chit ê sū-si̍t tī in ê Sìn-keng, lâi chhián-bêng I ê Hòa-sin ê tiong-sim ê kà-sī. Kàu hiān-kim tī thong sè-kài ta̍k só͘-chāi ê kàu-hōe, to lóng sī ū kà-sī in ê kiáⁿ-jî, tio̍h sìn I ê hòa-sin ê tō-lí, sòa kiò in tio̍h o̍at-liām kóng, “Góa sìn Iâ-so͘ Ki-tok, î-it ê Chú, chiū-sī tùi Sèng Sîn ê koân-lêng tau-thai, tùi chāi-sek-lú Má-lī-a chhut-sì.”

Chit-tia̍p lán ài chiàu sì-chiàⁿ ê sūn-sū lâi khòaⁿ ha̍k-seng ū cháiⁿ-iūⁿ lâi keng-giām I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Chèng ha̍k-seng chòe-chho͘ sī ū tit-tio̍h tōa ê khak-sìn lâi keng-giām--tio̍h Ki-tok ê Sîn-sèng. To̍k-to̍k lán ū jīn Ki-tok sī Sîn, sī Siōng-tè, hit sî lán chiah ū thang gī-lūn I ê Chhù-lú kàng-tàn ê būn-tôe. Lán nā-sī bô ū jīn Ki-tok sī Sîn, chū-jiân I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū, sī khòaⁿ-chòe bô ì-sù. Lán chí-ū ōe hiáu-tit lâi chông-pài hit ê seng-thian ê Ki-tok, lâi khòaⁿ I chòe sī Siōng-tè, hit sî chiah ōe tit-tio̍h cha̍p-hun ê khak-sìn, lâi bêng-pe̍k Má-lī-a sī ū thiaⁿ-kìⁿ hit ê Sîn-sèng, koh sîn-pì ê ōe, kóng, “Sèng Sîn beh lîm-kàu lí, Chì-kôaiⁿ ê, ê koân-lêng beh tì-ìm lí, só͘-í tùi lí siⁿ ê, beh chheng chòe Sèng, chòe Siōng-tè ê Kiáⁿ.” Tùi án-ni, chhin-chhiūⁿ só-sî ê hô-ha̍p tī só ê khoán-sit, hit sî I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, lán chiah ōe khòaⁿ-chòe sī ū hô-ha̍p tī i ê Sîn-sèng, ū ôan-sêng I ê Sîn-sèng, chiâⁿ-chòe hō͘ lâng ōe thang sìn tit ê sū-si̍t.

TĪ-sî chit ê sū chiah hián-jiân? Chit ê sū m̄-sī keng-kè chōe-chōe nî kú, kàu ū sî-kan thang hoat-seng chōe-chōe thôan-soat ê sî, chiah hián-jiân. M̄-sī! Chit ê sū sī tú-tú Tī chú koh-o̍ah liáu, sûi-sî hián-jiân. Tek-kok ū chi̍t ūi ha̍k-chiá, kiò-chòe Há-luh-ná-khuh (Adolf von Harnack), i sī tē-it chai-bat goân-sí Ki-tok kàu ê le̍k-sú, i pún-sin khiok-sī m̄-sìn Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, iáu-kú ū sêng-jīn lâi chú-tiuⁿ kóng, chit ê Chhù-lú kàng-tàn ê sìn-gióng, sī óa tē-it sè-kí bé ta̍k só͘-chāi ê Ki-tok-tô͘ kiōng-thong sī sìn ê, só͘-í lán tio̍h sêng-jīn, chit ê Chhù-lú kàng-tàn ê sìn-gióng sī tùi tī chú koh-o̍ah liáu ê sî khí, kàu tī tē-it sè-kí bé ê tiong-kan, tī Pa-le̍k-su-thèng sī hoat-seng ê.

Ū sím-mi̍h lâng thang chòe lán ê kan-chèng? Chū-jiân sī khiā-khí tī hit sî-tāi ê lâng thang chòe lán ê kan-chèng. In-ūi hit sî-tāi ê lâng chiah ōe thang phòaⁿ-toàn hit sî-tāi ê le̍k-sú-tek ê sū-si̍t, í-gōa bô pa̍t tiâu lō͘. Taⁿ lūn I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū, lán chai hiah ê khiā-khí tī hit sî-tāi beh lâi phòaⁿ-toàn hit ê chèng-kù ê lâng, sī ū chhim-sìn, sīm-chì sòa siá hit ê sū-si̍t tī in ê chheh-ni̍h, lâi chiâⁿ-chòe ū koân-ui ê chheh, kóng-khí in ê Chú ê kò͘-sū. Chhin-chhiūⁿ án-ni, in khak-si̍t sī ū chhim-sìn, mā sòa ū siá bêng chit ê sū-si̍t.

Má-thài kap LŌ͘-ka ū sêng-jīn in, put-kò sī teh kì-su̍t hit sî ê kàu-hōe ê sìn-gióng, chiah ū siá chit ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū tī in ê Hok-im-su, sòa kā in chhut-pán, lâi sêng-jīn hiah ê Hok-im-su sī si̍t-chāi teh kì-si̍t in ê sìn-gióng ê chheh. Lán kan-ta tùi chit ê si̍t-chêng, chiū í-keng ū kàu-gia̍h ê chèng-kù tī-teh. Khó-sioh lâng chōe-chōe sī ū hut-lio̍k chit tiám. Che kî-si̍t sī ū tōa ê chho-gō͘ tī-teh. Lán nā tha̍k hit hō tī-teh hoán-tùi Chhù-lú kàng-tàn ê chheh liáu, kiám-chhái ōe siⁿ-khí giâu-gî ê sim, teh-beh siūⁿ kóng, cháiⁿ-iūⁿ kan-ta Má-thài kap LŌ͘-ka ū kan-chèng chit ê sū nā-tiāⁿ, iā ū sî ōe sòa siūⁿ kóng, in ê chheh sī kah ná chhin-chhiūⁿ teh siá in pún-sin ê ha̍k-soat, ǹg-bāng kàu-hōe thang kā in chiap-la̍p. Chhiat-chhiat ǹg-bāng lán bô ū chit khoán ê chhò-gō͘ tī-teh. Lán tio̍h khak-si̍t chai, kî-si̍t in put-kò sī teh kì-su̍t kàu-hōe ê sìn-gióng nā-tiāⁿ. Chhiáⁿ lán ōe ki-tit Ē-bīn chit kù ōe: M̄-sī in-ūi Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t ū kì-chài tī hok-im-su, só͘-í kàu-hōe chiah sìn. Hoán-tńg sī in-ūi kàu-hōe ū sìn Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, só͘-í in chiah ū kì-chài tī hok-im-su. Tī Má-thài kap LŌ͘-ka ê pòe-āu sī ū choân kàu-hōe tī-teh.

Siat-sú lán nā si̍t-chāi ōe kì-tit í-siōng só͘ kóng chit ê si̍t-chêng, ia̍h ōe chiàu lán ê siông-sek lâi phòaⁿ-toàn, lán chiū khah m̄-bián hùi-liáu sî-kan lâi siūⁿ, Ki-tok-tô͘ sī teh hôai-gî, sī khòaⁿ chòe tē-it khùn-lân ê būn-tôe. Ū Ki-tok-tô͘ só͘ bat teh piān-pok kóng, thài-thó Sin-iok kî-thaⁿ ê tù-chiá, tùi I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū, lóng bô kan-chèng sím-mi̍h?

Chit-tia̍p, chhiáⁿ iông-ún góa lâi thó-lūn chit tiám. Lán chiām-sî kú m̄-bián siūⁿ hit khoán bô sìn-gióng ê lâng ê hoán-tùi ê ōe. Ki-tok-tô͘ ê tiong-kan ū lâng sī teh giâu-gî, khòaⁿ chòe sī tē-it thang chhiⁿ-kiaⁿ ê khùn-lân ê tiám, chiū-sī kóng, Má-khó bô kì-chài Chhú-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, Iok-hān mā-sī bô. Pó-lô Tī i hiah-ni̍h chōe koàn ê phoe-sìn ê tiong-kan, liân chi̍t tiuⁿ mā bô teh kóng-khí chit ê sū-si̍t. Che kiám m̄-sī teh àm-sī lán chai, in sī lóng bô sìn I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t mah? Ū-iáⁿ, lán nā-sī bô chim-chiok siūⁿ, chit khoán ê hoán-tùi ê ōe, lán thiaⁿ-liáu sī chhin-chhiūⁿ chin thang chhiⁿ-kiaⁿ ê khoán.

TĒ-it tāi-seng ài lán bêng-bêng ōe kì-tit ê, chiū-sī kàu-hōe ū chiap-la̍p Má-thài kap LŌ͘-ka ê Hok-im-su, ū sêng-jīn in ê Hok-im-su sī si̍t-chāi teh kì-su̍t in ê sìn-gióng ê chheh, só͘-í tùi chit ê si̍t-chêng lán thang chai, tī ta̍k só͘-chāi ê Ki-tok-tô͘, sī lóng ū sìn I ê Chhú-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Nā-sī án-ni, Má-khó àn-chóaⁿ bô kì-chài? Lán nā hian-khui Má-khó ê chheh, chiū chai i ê tōa bo̍k-tek, sī chí-ū teh kóng-khí Iâ-so͘ ê kong seng-gâi nā-tiāⁿ. Lí khòaⁿ! Má-khó tùi thâu chiū-sī kóng-khí Iâ-so͘ ê Sóe-lé, í-ki̍p I tī Ka-lī-lī thôan-tō ê sū. Má-khó sī koat-toàn bô kóng-khí khah chá ê sím-mi̍h siau-sit. Chóng-sī lūn LŌ͘-ka ê bo̍k-tek, sī cháiⁿ-iūⁿ? Tú-tú sī chiàu i pún-sin sī kan-chèng ê kóng, i sī beh kan-chèng i ê Chú “tùi khí-thâu lóng-chóng ê sū.” Che chiū-sī kap Má-khó ū tōa-tōa koh-iūⁿ ê só͘-chāi. Kî-si̍t Má-khó Sī bô beh tùi hit ê siāng khí-thâu kàu tī siāng lō͘-bé ê sū-si̍t, sûi chi̍t hāng lâi kan-chèng Ki-tok ê choân seng-oa̍h.

Taⁿ Iok-hān siáⁿ-sū bô kóng-khí? Lán m̄-chai. Chóng-sī lán tio̍h ōe kì-tit, i khak-si̍t sī ū siông-siông teh tha̍k Má-thài, í-ki̍p LŌ͘-ka ê Hok-im-su, iā i mā-sī chai tong-sî ê kàu-hōe to lóng ū chiap-la̍p I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, iū-koh i ê bo̍k-tek chí-ū Sī beh pó͘-chhiong kî-û ê Hok-im-su, chiah lâi gia̍h pit lâi siá pa̍t lâng Sī bô siá-tio̍h ê sū-si̍t. Chit tiám lán sī í-keng kóng liáu. Siat-sú nā-só͘ kóng án-ni, iáu bē ū thang chòe cha̍p-hun ê ìn-tap, chhiáⁿ lán koh chù-ì chi̍t hāng. Iok-hān chiū-sī tùi thiⁿ-ni̍h ê hong-bīn, m̄-sī tùi tōe-ni̍h ê hong-bīn, lâi teh khòaⁿ Ki-tok ê chhut-sì. I khiok-sī iû-goân ū teh kì-chài Ki-tok ê chhut-sì, put-kò i sī bô kóng-khí Iâ-so͘ Ki-tok ū chhut-sì tī Ιû-thài ê Pek-lī-hêng, hoán-tńg sī ū kóng, Iâ-so͘ ū cháiⁿ-iūⁿ tùi hit ê khah kôaiⁿ ê sè-kài, lâi chhut-sì tī chit ê sè-kan. Che chiū-sī i ê thâu-sū sī teh káng-lūn Ki-tok ê chhut-sì ê, kî-si̍t tú-tú sī kap Má-thài í-ki̍p LŌ͘-ka ê thâu-sū saⁿ it-tì tī-teh. Iok-hān ū kóng, “TĪ khí-thâu ū Tō, Tō sī kap Siōng-tè saⁿ-kap tī-teh, Tō chiū-sī Siōng-tèi̍Tō ū chiâⁿ jio̍k-thé khiā-khí tī lán tiong-kan, koh goán bat khòaⁿ-kìⁿ I ê êng-kng.” Lán tùi chit kù ōe, kiám thang kóng Iok-hān sī chhin-chhiūⁿ ū teh hoán-tùi tong-sî ê kàu-hōe ê sìn-gióng mah?

Iā Pó-lô sī àn-chóaⁿ? Khó-sioh chōe-chōe lâng lóng bōe kì-tit thang siūⁿ kóng, lūn Ki-tok ê seng-gâi ê sū, to sī i í-ki̍p chèng sù-tô͘ ta̍k-ji̍t sī teh soat-kàu ê, siáⁿ-sū choân-jiân bô khòaⁿ-kìⁿ Pó-lô ū siá Ki-tok-toān lè? Kî-si̍t Pó-lô tùi Ki-tok ê seng-gâi sī ū i ê tiāⁿ-tio̍h ê phiau-chún tī-teh. I chheng-hō chit ê phiau-chún kóng, sī “Góa ê hok-im.” Chhin-chhiūⁿ ū thôan kóng, “Lín tio̍h ōe kì-tit tùi Tāi-pi̍t ê hō͘-è sī chhut ê Iâ-so͘ Ki-tok, I tùi sí-lâng tiong koh-o̍ah, tú-tú chiàu góa ê hok-im.”

I ta̍k-ji̍t to lóng sī teh thôan hit ê Hok-im, Ki-tok ê seng-gâi, iáu kú lán lóng bô khòaⁿ-kìⁿ i ū gia̍h pit lâi siá I ê toān-kì. só͘-í lán thang siuⁿ, i teh soat-kàu ê tiong-kan, sī lóng m̄-bat thôan Chhù-lú kàng-tàn ê tō-lí. Che sī bô thang giâu-gî ê sū. Chóng-sī tī chia iáu ū chi̍t-hāng chin tiōng-iàu, chin tù-hiān ê sū-si̍t, lán tio̍h ōe kì-tit. Sui-jiân Pó-lô Sī bô siá i ê Hok-im-su, iáu kú Pó-lô ê ha̍k-seng, i sī chhin-bi̍t ê tâng-phōaⁿ LŌ͘-ka, tng kap Pó-lô chòe-tīn ê sî, ū siá chi̍t pún Hok-im-su. LŌ͘-ka kap Pó-lô tāi-ke saⁿ chhin-bi̍t teh kau-pôe ê hit kúi-nî ê tiong-kan, i ū nn̄g koàn ê goân-kó tī-teh. Chi̍t koàn sī Pó-lô ê thôan-tō ê lú-hêng kì, chiū-sī āu-lâi i ū chhut-pán chiâⁿ-chòe Sù-tô͘ Hēng-toān. Koh chi̍t koàn, sī koh khah pó-pòe, tiōng-iàu ê, chiū-sī i tī āu-lâi ū chhut-pán, chiâⁿ-chòe i ê Chú ê toān-kì. Lán thang sìn, Pó-lô ū kéng-soán i lâi chòe hit ê kang; iā thang sìn, Pó-lô ū pang-chān LŌ͘-ka, ū kap i saⁿ-kap chòe hit ê kang; iā lán mā-sī chai chit-pún Hok-im-su ū hián-chhut Pó-lô ê kà-sī tī-teh. Só͘-í chho͘-tāi kàu-hōe ū chheng-ho͘ chit-pún kiò-chòe sī Pó-lô ê Hok-im-su. Tī-chia ū tē-jī sè-kí nn̄g-ūi ê kàu-hū, sī kan-cheng ê ōe; chi̍t ūi sī Gó͘-luh (Gaul) ê Î-lê-nî (Irenaeus), ū kóng, “LŌ͘-ka ū chiong Pó-lô sī thôan ê Hok-im lâi kì-chài tī chheh-ni̍h;” koh chi̍t ūi sī A-hui-lī-ka ê Tek-tō-liông (Tertullian) ū kóng, “LŌ͘-ka ê lūi-piat khah siông sī thàn Pó-lô ê.” Chhiáⁿ lán tio̍h ōe kì-tit, chit pún LŌ͘-ka Hok-im-su, chiū-sī te̍k-pia̍t ū tùi-tiōng Iâ-so͘ ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-sit!

Lán tùi í-siōng só͘ kóng ê si̍t-chêng lâi khòaⁿ, thang chai sui-jiân chèng phoe-sìn ê tiong-kan, lóng tiām-tiām bô kóng-khí Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, mā m̄-sī tiōng-iàu ê būn-tôe. Chèng phoe-sìn sī khah hán-tit lūn-khí Ki-tok ê seng-gâi, in-ūi chèng phoe-sìn lóng sī ūi-tio̍h te̍k-pia̍t ê sū-iû, teh gī-lūn tī hit-sî te̍k-pia̍t hoat-seng ê būn-tôe, lâi siá ê te̍k-pia̍t ê chheh. Lūn I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū, Sī bêng-bêng lóng m̄-bat chòe būn-tôe hō͘ lâng teh gī-lūn. Só͘-í Pó-lô chiah lóng bô kóng-khí chit ê sū-si̍t.

Í-siōng lán í-keng kóng-khí Ki-tok-tô͘ ê hôai-gî-chiá, sī khòaⁿ chòe sī tē-it khùn-lân ê tiám, chiū-sī lūn-khí Sin-iok Sèng-chheh khah chōe ê tù-chiá lóng sī tiām-tiām bô kóng-khí ê sū. Chhì mn̄g, che ū kàu-gia̍h ûi-hiám thang iô-choah lán ê Sèng-keng mah? Bián kóng hiah ê bô sìn-gióng ê lâng, sī ài kán-lio̍k it-chhè ê būn-tôe, kóng, “Chhù-lú kàng-tàn sī tī jîn-lūi keng-giām tiong bē bat tú-tio̍h ê sū.” Chún-chòe ū iáⁿ lâi kóng, Ki-tok mā-sī bô siông-siông chhut-sì. Sèng-chheh sī chú-tiuⁿ ê só͘ kóng, nn̄g hāng pîⁿ-pîⁿ sī siāng-sî sī hoat-seng ê sū-si̍t; iā nn̄g hāng sū-si̍t sī saⁿ kiat-liân tī-teh. Chit hō ōe khiok sī bōe thang tit-tio̍h hit hō bô sìn-gióng ê lâng hoaⁿ-hí thiaⁿ, chóng-sī che sī ū khùi-la̍t thang phah-phòa kap Ki-tok-tô͘ Sī beh saⁿ cheng-piān ê tiám. Lán Sī bô beh hit hō bô sìn-sim ê lâng saⁿ-kap piān-lūn. In-ūi lâng nā bô sìn Ki-tok sī Sîn, chū-jiân chit ê būn-tôe chāi i teh khòaⁿ, Sī bô ì-sù, Sī bōe thang sìn tit ê sū.

Taⁿ chòe-āu lán ài lâi kóng-khí, bô pó-siú chit ê kà-sī tī lán Ki-tok-tô͘ ê sìn-gióng ê lāi-bīn, Sī bōe Ēng-tit ê lí-iû. Ū Ki-tok-tô͘, khiok-sī ke̍k sió-sò͘ bat teh iàu-kiû kóng, lán tio̍h tùi lán ê Sìn-keng lâi san-tû chit kù, “I tùi Sèng Sîn ê koân--lêng tâu-thai, tùi chāi-sek-lú Má-lī-a chhut-sì” ê ōe khí-lâi, ǹg-bāng ōe thang hō͘ hiah ê sêng-si̍t teh giâu-gî ê lâng khah pêng-an.

Lūn khí lâng ài giâu-gî I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū, khiok m̄-sī kūn-tāi sin-sin ê tāi-chì. Chit khoán giâu-gî sǹg-sī chū chá-chá siat-li̍p kàu-hōe ê sî, chiū í-keng ū lah. Chhin-chhiūⁿ chū chá-chá chiū í-keng ū chi̍t ê īⁿ-toan-chiá, kiò-chòe Khé-lín-sah-suh (Cerinthus), chiū-sī Iok-hān sī teh kong-kek ê, i sī í-keng ū teh giâu-gî chit tiám. Jî-hō͘ tī ta̍k sî-tāi mā-sī siông-siông ū khòaⁿ-kìⁿ hit hō lâng tī-teh. Hiān-kim chū-jiân mā-sī ū nò͘! Put-kò tī chit tiong-kan ū chi̍t hāng cheng-chha tī-teh. Chá-chêng lóng sī kàu-hōe gōa ê lâng, lóng sī hiah ê bô sìn Ki-tok sī Sîn ê lâng, tī teh giâu-gî piān-pok I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Só͘-í Ki-tok ê Sîn-sèng kap I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, in lóng sī saⁿ-liân chòe-hé teh piān-pok. In nā m̄-sī pîⁿ-pîⁿ chiap-la̍p, chiū-sī pîⁿ-pîⁿ kū-cho̍at. Chóng-sī hiān-kim sī khah ài pun-khui lâi siūⁿ. Ū ê lâng chi̍t-bīn sī ū sìn Ki-tok sī Sîn, ia̍h chi̍t-bīn sī chú-chhiòng Chhú-lú kàng-tàn ê sû, sī tio̍h pàng hē teh, khòaⁿ chòe sī bōe thang kái-koat ê būn-tôe.

Chit khoán chhin-chhiat ê kè-bô͘, choan-choan sī ūi-tio̍h thiàⁿ-thàng hôai-gî-chiá, chiah lâi siūⁿ ê, sī ǹg-bāng Ki-tok-tô͘ ê sîn-keng hō͘ lâng khah khòai thang sìn. Kî-si̍t che sī bōe-ōe ê sū. Ki-tok-tô͘ ê Sìn-keng sī koat-toàn bōe thang chhòng hō͘ i khah iông-īⁿ sìn. In-ūi Ki-tok-tô͘ sī sìn ê, chiū-sī choân ú-tiū kan chòe tē-it thang chhiⁿ-kiaⁿ, ûi-lân sìn ê sū, chiū-sī sìn kóng, Siōng-tè ū chiâⁿ-chòe lâng! Tō ū chiâⁿ jio̍k-thé!

Lán ài lán ê Sìn-keng, hō͘ lâng khah khòai thang sìn! Bōe lah! Lán sī khòa-lū ê, sī hit hō chhin-chhiat ê kè-bô͘, m̄-sī ōe hō͘ lâng khah khòai sìn lán ê Sìn-keng, hoán-tńg sī ōe hō͘ lâng tú-tio̍h koh khah oh-tit ê būn-tôe. In-ūi nā án-ni, āu-lâi tek-khak beh ū chōe-chōe su-siúⁿ ka koh gī-lūn kóng, cháiⁿ-iūⁿ Siōng-tè ōe chiâⁿ-chòe lâng? Hōan-nā ū chhim-tîm ê su-siúⁿ-ka tiāⁿ-tio̍h sī ōe tú-tio̍h chit hō ê būn-tôe, iā sòa ài chhut-la̍t chhì-khòaⁿ ōe-thang kái-koat i bōe. Chhin-chhiūⁿ kó͘-chá ū chi̍t ê īⁿ-toan-chiá, sī m̄-jīn Chhù-lú kàng-tàn ê sū, iā i ū chīn sī ōe ê khùi-la̍t lâi chhì-khòaⁿ, siūⁿ kóng, “TĪ thiⁿ-ni̍h ê Ki-tok, tī Kai-sat Thê-pí-liû ê cha̍p-gō͘ nî, ū tùi hit ê kôaiⁿ-kôaiⁿ ê só͘-chāi lo̍h-lâi, chiong pún-sin kap hit sî óa saⁿ-cha̍p hè ê tōe-ni̍h ê Iâ-so͘ kiat-liân chiâⁿ-chòe chit-thé.” Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê siat-sióng, beh lâi pó͘-chhiong Chhù-lú kàng-tàn ê sū, lán siūⁿ siáⁿ khoán? Che sī in chòe-siān ê sī-chòe, í-gōa ū chōe-chōe īⁿ-toan-chiá ū chhut-la̍t teh chhì-khòaⁿ, chóng-Sī bô ū khah hó ê kái-soat. Chhì-siūⁿ, kiám iáu ū sím-mi̍h khah hó ê hoat-tō͘ thang lâi kan-chèng hō͘ lâng chi̍t-bīn ōe thang sìn Ki-tok ê Hòa-sin, iā koh chi̍t-bīn ōe thang hui-jīn I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Chhin-chhiūⁿ án-ni, lán teh kóng-khí ài chiong Sìn-keng chhòng hō͘ iông-īⁿ thang sìn, che kî-si̍t Sī bô ì-Gī ê ōe.

Lán ū thiaⁿ-kìⁿ lâng teh kóng, sui-jiân Iâ-so͘ si̍t-chāi sī Iok-sek kap Má-lī-a lâi siⁿ ê Kiáⁿ, ēng án-ni, Siōng-tè mā-sī ōe thang lâi ôan-sêng I ê Hòa-sin ê sū-gia̍p. Chún chòe ū-iáⁿ lâi kóng, chāi Siōng-tè khiok-Sī bô sī m̄-ōe. Chóng-sī chit ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t, to ū lâng teh chòe chèng, àn chóaⁿ-iūⁿ lán kóng bōe? Chāi Siōng-tè che mā-sī iông-īⁿ, thang ēng án-ni lâi ôan-sêng I ê Hòa-sin ê sū-gia̍p. Chóng-sī chāi lán che kiám-sī pîⁿ-pîⁿ iông-īⁿ thang sìn ê sū mah? Góa teh kî-kòai, àn-chóaⁿ lán ài ka-kī chhui-chhek Siōng-tè ê ì-sù? Ia̍h àn-chóaⁿ bô beh chiap-la̍p kàu-hōe í-ki̍p Sèng-chheh sī chú-tiuⁿ Siōng-tè sī ū chòe ê sū mah? Chhin-chhiūⁿ só-sî ê hô-ha̍p tī só ê khoán-sit, I ê Chhù-lú kàng-tàn sī ū hô-ha̍p tī i ê Hòa-sin ê sū-si̍t, àn-chóaⁿ lán m̄ sìn mah?

Toàn-toàn m̄-thang! Kî-si̍t chit nn̄g ê kàu-lí, i ê chûn-bông tiāⁿ-tio̍h sī saⁿ kiat-liân. Lán ū keng-giām-tio̍h chōe-chōe ê sū-si̍t, lóng sī piáu-sī án-ni. Ín chi̍t ê lĒ lâi kóng, Tek-kok ū chi̍t-ūi Sîn-ha̍k-ka, i ū kà-sī ha̍k-seng, chi̍t-bīn sìn Hòa-sin ê tō-lí, ia̍h koh chi̍t-bīn hui-jīn Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Chóng-sī kiat-kio̍k hiah ê ha̍k-seng, nā m̄-sī pîⁿ-pîⁿ pó-siú chit nn̄g tiâu ê tō-lí, chiū-sī pîⁿ-pîⁿ pàng-sak. Chi̍t-pêng ê lâng sī ná chìn-ji̍p tī chhim ê só͘-chāi, lâi liáu-kái Ki-tok sī Sîn, sim-lāi tit-tio̍h tōa ê chhui-pek lâi pó-siú I ê Chhù-lú kàng-tàn ê sū-si̍t. Koh chi̍t-pêng ê lâng sī pîⁿ-pîⁿ kū-cho̍at chit nn̄g tiâu ê tō-lí, sòa chiâⁿ-chòe chi̍t ê Î-it-sîn-lūn-chiá (Unitanian).

Che sī chōe-chōe keng-giām, sī ū chí-sī lán chai ê kiat-lūn. Nn̄g tiâu ê tō-lí, sī kiâⁿ siāng tiâu ê ūn-miā. Só͘-í lâng nā ài kiàn-siat hit hō chiat-thiong ê sìn-gióng, khn̂g chiat-thiong ê thài-tō͘, beh lâi su-siúⁿ Ki-tok-kàu, sī hoán-tńg hō͘ i pìⁿ-chòe bô la̍t ê chong-kàu, koh iā-sī put-chí bô thò-tòng ê hoat-tō͘.

Chit-tia̍p ài lán m̄-bián koh gī-lūn koan-hē lán ê Chú ê ha̍k-soat, chhiáⁿ saⁿ-kap lâi siūⁿ, lán sī thiàⁿ ê Chú ê jîn-keh. Chhiáⁿ lán Ēng kî-īⁿ kap kèng-ùi ê liām-thâu lâi siūⁿ I ê Hòa-sin ê ò-biāu ê tō-lí, chiū-sī kóng, Tō ū chiâⁿ jio̍k-thé! Siōng-tè ū chiâⁿ-chòe lâng! Hit ê bat àⁿ-lo̍h lâi thiàⁿ lán, iā lán iû-goân ū thiàⁿ I ê, chiū-sī Ki-tok, sī Siōng-tè ê Éng-oán ê Sèng Kiáⁿ, sī tùi kó͘-chá í-lâi pún-ū ê, chia̍p-chia̍p tù-hiān. Chhì-siūⁿ, chū chá sī keng-giām ê Kiù-chú-tàn, ta̍k-pái nā siūⁿ-tio̍h Ki-tok ū chhut-sì lâi chòe eⁿ-á, hit sî tī hit ê tan-sûn ê sìn-gióng ê lāi-tiong, kiám m̄-sī ū khòai-lo̍k kap pêng-an tī-teh mah? Kè-khì bô ū khòaⁿ-kìⁿ sím-mi̍h, tī chiong-lâi mā-sī bô ū sím-mi̍h ōe-thang khí-lâi iô-choah chit ê sū-si̍t. Nn̄g chheng nî kú, kàu-hōe sī kan-chèng ê, iū-koh kàu-hōe éng-oán Sī beh sòa-chiap lâi kan-chèng ê, chiū-sī kóng, “Góa sìn I to̍k-siⁿ ê Kiáⁿ, lán ê Chú Iâ-so͘ Ki-tok. I tùi Sèng Sîn ê koân-lêng tâu-thai, tùi chāi-sek-lú Má-lī-a chhut-sì.”