Page:Pit Sòan Ê Chho͘ Ha̍k.djvu/52

Cī siŏh-hiĕk gó muôi gáu-dó̤i

TSU-TÉNG KIÁM-HOAT

Tsu-téng kiám-hoat減法 chīu-sī就是 tsu-téng ka-hoat加法 ê个 tùi-hoán tiāⁿ-tiāⁿ定定.

Kiám-chhái檢彩 gia̍h-siaⁿ額聲 lóng攏 chiàu-tsa̍p照十 chìn進, chīu就 tio̍h着 siá寫 bú母 tsòe做 tōa-siàu大數, kiáⁿ囝 tsòe做 sió-sò͘小數; chiàu照 sió-sò͘小數 ê个 hoat-tō͘法度 lâi來 kiám-i減伊. Kiám-chhái檢彩 bô無 chiàu-tsa̍p照十 chìn進 chīu就 chèng-siàu, chhhù-téng tio̍h着 hoâiⁿ-lia̍t橫列 siá寫, tùi-lō͘-bé kiám-khí. Bó͘-ūi ê个 goân-siàu原數 thiⁿ添 pún-ūi本位 ê个 goân-siàu原數, alî-kiám, kì記 só͘-chhun-ê. Hêng還 bú-siàu 母數ē-lia̍t下列 só͘-chioh-ê, chīu-sī就是 bú-siàu 母數ê个 chi̍t一, koh閣 kiám減, kì記 só͘-chhun-ê. Ta̍k-ūi tio̍h着 chhin-chhīuⁿ親像 àn-ni. Kàu-thâu chīu-soah.

Siat-sú設使 bó͘-lâng某儂 khiàm-gûn 12 niú兩 6 hun-pòaⁿ, chīu就 lâi來 hêng還 8 niú兩 4 chîⁿ錢; iáu猶 khiàm欠 jōa-tsōe偌濟? Gia̍h-siaⁿ額聲 lóng攏 chiàu-tsa̍p照十 chìn進, chīu就 tio̍h着 kì記 niú兩 tsòe做 tōa-siàu大數, chîⁿ錢, hun分, tsòe做 sió-sò͘小數. Chiàu-hoat照法 lâi來 kiám減, tit-tio̍h得著 3 niú兩 6 chîⁿ錢 6 hun-pòaⁿ.

Siat-sú設使 bó͘-lâng某儂, ū有 mī-hún 15 kun斤 6 niú兩 9 chîⁿ錢, lâi來 bōe袂 10 jun 12 niú兩 5 chîⁿ錢: iáu-chhun jōa-tsōe偌濟?

Pâi-lia̍t排列 hó, tùi對 chîⁿ錢 ê个 ūi位 kiám-khí. Chîⁿ-ūi ê个 9 kiám減 5, chhun賰. Pún-ūi本位 kì記 4. Niú-ūi ê个 6 kiám減 12, bô無 kàu-gia̍h夠額 thang通 kiám減, chīu就 tio̍h着 chioh借 kun-ūi ê个 1 hòa化 tsòe做 16 niú兩, thiⁿ-chham添參 goân-siàu原數 ê个 6 niú兩, kiōng共 22; kiám減 12, chhun賰 10. Pún-ūi-ē tio̍h着 kì記 10. Kun-ūi ê个 15 kiám減 10 kap佮 só͘-chioh所借 ê个 1, kiōng共 kiám減 11, chhun賰 4. Kun-ūi-ē tio̍h着 kì記 4.

Tùi對 3 nî 210 ji̍t日 18 tiám-cheng點鐘 40 hun分 50 biáu秒 kiám減 1 nî 220 ji̍t日 20 tiám-cheng點鐘 30 hun分 56 biáu秒.

Pâi-lia̍t排列 hó, tùi對 biáu秒 ê个 ūi位 kiám-khí. 50 kiám減 56, bô無 thang-kiám, chīu就 tio̍h着 chioh借 1 hun分 hòa-tsòe化做 60 biáu秒, thiⁿ-chham添參 pún-ūi本位 ê个 50, kiōng共 110, kiám減 56, chhun賰 54. Pún-ūi-ē tio̍h着 kì記 54. Hun-ūi ê个 40 kiám減 30 chham參 só͘-chioh所借 ê个 1, kiōng-kiám 31, chhun賰 9. Tiám-ūi ê个 18 kiám減 20 bô無 thang通 kiám減, tio̍h着 chioh借 1 ji̍t日, hòa-tsòe化做 24 tiám-cheng點鐘, thiⁿ-chham添參 goân-siàu原數 ê个 18, kiōng共 42, kiám減 20 chhun賰 22. Ji̍t-ūi ê个 210 kiám減 220 chham參 só͘-chioh所借 ê个 1, kiōng-kiám 221, bô無 thang-kiám, tio̍h着 chioh借 1 nî, hòa-tsòe化做 365 ji̍t日, thiⁿ-chham添參 pún-ūi本位 ê个 goân-siàu原數 210, kiōng共 575, kiám減 221, chhun賰 254. Nî-ūi ê个 3 kiám減 1 chham參 só͘-chioh所借 ê个 1, kiōng-kiám 2, chhun賰 1.