Sok-pa̍k chiah sı̄ chū-iû

Chū-iû lâng-lâng ài, nā-sı̄ bô ta̍k-ê tit-tio̍h, ū-ê chhin-chhiūⁿ chū-iû, kı̂-sı̍t sı̄ bô. Phó͘-thong lâng teh kóng chū-iû, káⁿ-sı̄ kóng kha-chhiú bô koà só-liān hō-chò chū-iû, khah chió lâng teh siūⁿ ı̀-chı̀ ū giâ-kê á-bô? Kı̄n-lâi ū chū-chheng sin-su-sióng-ka teh chú-chiòng chū-iû sı̄ chhiong-tōng ê boán-chiok, tı̀-kàu chē-chē lâng lia̍h hòng-chhiòng chò chū-iû, in-ūi án-ni soà lia̍h chē-chē hō ê sū lâi chò hi-seng, chhin-chhiūⁿ loân-ài á-sı̄ kiat-hun chiah-ê tiōng-iàu ê tāi-chı̀, jı̂n-lûn ê tāi-sū in ia̍h the̍h hit nn̄g jı̄ chū-iû lâi ka tı̀-leh, soà chiong chū-iû loân-ài chò chū-iû loān-ài, á-sı̄ chò chū-iû loān-lâi, ia̍h ēng chū-iû kiat-hun chò chū-iû loān-hun, á-sı̄ chò chū-iû loān-lûn, sı̍t-chāi chin khó-sioh, chiong sı̂n-sèng ê jı̂n-lûn hō͘ i chiâⁿ-chò iá-siù ê chhiong-tōng boán-chiok ê ki-koan. Chóng-sı̄ ū khah chhim-siūⁿ ê lâng in chiū bô lia̍h hit hō chò chū-iû, sı̄ lia̍h lêng-sèng ê hoat-tōng, á-sı̄ ı̀-chı̀ ê piáu-hiān, he̍k-sı̄ bô khui-hū liông-sim ê hêng-ûi chò chū-iû, chiū-sı̄ chū-kí piáu-hiān chò chū-iû lah! Chit khoán sui-jiân ná chhin-chhiūⁿ ū siū-pa̍k, iáu-kú kı̂-sı̍t sı̄ ke̍k chū-iû, in-ūi in ê hêng-ûi bô ûi-ke̍h liông-sim, iā m̄-bián bi-bi bih-bih lâi chò, sı̄ chèng-chèng tông-tông ê, iā chit khoán chū-kí piáu-hiān ê chū-iû, sı̄ lia̍h ka-tı̄ ê chek-jı̄m, sú-bēng, phāu-hū chò i ê sèⁿ-miā, só͘-í in m̄-bián lâng kan-sia̍p, in ê só͘ chò sı̄ chū-hoat-tek, sı̄ chū-tōng--ê, só͘-í chū-iû m̄-sı̄ bô sı̂n, iā m̄-sı̄ hui-chèng-hú,koh bô hó͘-jı̄n chèng-tı̄. Chit-ê chū-iû ū kiù-kèng ê lí-sióng, choè-koân ê bo̍k-tek. Chhin-chhiūⁿ Hoat-kok ê tiat-ha̍k-chiá Bó-toh-lú (Emile Bo͘tro͘x 1845-1921), ū siat chı̍t ê phı̀-jū teh kóng chı̍t ê ı̀-sù, sái chûn ê lâng beh kàu chı̍t ê káng-kháu (sı̄ i choè-koân ê bo̍k-tek), chiū tio̍h keng-koè bû-lòng-khòng ê toā-hái, kiám-chhái tı̄ lō͘-tiong ē tú-tio̍h hong-pho, á-sı̄ khoà-chhián, he̍k-sı̄ lu-tio̍h àm-chiau, nā-sı̄ i beh ēng i ê tı̀-le̍k kap i ê chhiú-oán lâi lı̄-iōng chiah-ê chó͘-gāi ê mı̍h, tı̍t-tı̍t kàu i ê bo̍k-tek-tē, che chiah sı̄ sái-chûn lâng ê chū-iû, lâng ê chū-iû sı̄ chū-hoat-sèng ê oa̍h-tāng, sı̄ bí kap siān ê sio̍k-sèng, sı̄ chū-hoat-sèng ê chiau-tiám. Koh chū-iû chhiau-oa̍t bu̍t-chit, jio̍k-io̍k, oân-choân kàu tı̄ lêng-sèng, sèⁿ-miā-lūn ê tiat-ha̍k-ka Pek-ní-sùn (Henri Bergson 1859) kóng, lâng ê pún-lêng ū khah su tōng-bu̍t, m̄-kú ū in só͘-bô ê lí-tı̀ chok-iōng, ēng chit-ê ē thoat-lı̄ bu̍t-chit-ê sok-pa̍k, soà lı̄-iōng hiah-ê lâi hō͘ i ê sèⁿ-miā it-hoat hong-hù, che sı̄ lâng só͘ ū ê chū-iû, jı̂n-lūi ê chū-iû sı̄ sèⁿ-miā, chū-iû sı̄ sèⁿ-miā ê tiong-sim sio̍k-sèng, chit-ê bô hō͘ ki-hâi-tek ê pit-jiân-sèng kā i sok-pa̍k. Án-ni chin ê chū-iû sı̄ kò-sèng ê hoat-hui lah! Chóng-sı̄ kò-sèng ê hoat-hui tek-khak m̄-sı̄ phò-hoāi lu̍t-hoat kap chú-cháiⁿ chiá, chèng-hú kap sian-ti lóng-sı̄ lu̍t-hoat ê siāu-kài-chiá, iā lu̍t-hoat sı̄ chū-iû ê kàn-sū, chóng-sı̄ ū lâng kóng tio̍h bô lu̍t-hoat chiah-ē chū-iû, nā-sı̄ bô siūⁿ hoé-chhia nā thoat-soàⁿ kiám m̄-sı̄ phò-hoāi, chûn bô toā kiám-ē kàu bo̍k-tek-tē, á-sı̄ tē-kiû nā tùi i ê khúi-tō cháu-chhut sı̄ chū-iû á-sı̄ bia̍t-bô? Só͘-í lán ài kóng “chù-sı̂n tı̄-chiâu-chn̂g ê lu̍t-hoat ê sı̄ chū-iû” Ngá-kok 1:25, kiám bē-kı̀-tit chia̍h Siōng-tè kı̀m m̄-thang chia̍h ê koé-chí, tı̀-kàu sè-kài chiâⁿ kin-á-jı̍t ê chhám-chōng mah? Kiâⁿ lu̍t-hoat sui-jiân sı̄ oh, m̄-kú nā bô chun-thàn lu̍t-hoat kiat-kio̍k sı̄ chò bô chū-iû ê lâng, goân khí-thâu Siōng-tè ê lu̍t-hoat sı̄ chı̍t-tiâu ê m̄-thang nā-tiāⁿ, lâng kı̀-jiân hoān-tio̍h, chiū it-hoat lām-sám, só͘-í Siōng-tè chiū chhe úi-tāi ê lu̍t-hoat-ka Mô͘-se siat khah oân-choân ê lu̍t-hoat hō͘ lâng chun-siú, kı̂-tiong lóng-sı̄ “......m̄-thang......” ê siau-ke̍k-tek ê kı̀m-lēng beh hō͘ lâng siú lâi chiâⁿ-chò chū-iû, chóng-sı̄ chiàu Í-sek-lia̍t lâng ê le̍k-sú lâi khoàⁿ sı̄ lóng-bē ē-tit oân-choân, chē-chē lóng-sı̄ chiâⁿ-chò hoān-lâng, tùi tı̄ lu̍t-hoat lóng-sı̄ sit-pāi, hō͘ choē-ok khah-iâⁿ khı̀. Lóng bô chū-iû, lóng-sı̄ choē-ok ê lô͘-châi, liân lán só͘ khim-gióng ê sèng-kun Tāi-pı̍t ông mā-sı̄ hoān-tio̍h hit-ê “m̄-thang” ê Tē 7 tiâu, Siōng-tè khoàⁿ sè-kan lâng ê chhám-chōng, I chiū chiâⁿ I ê chí-ı̀, chiong to̍k-seⁿ Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi kiàn-siat sin ê lu̍t-hoat, sı̄ chek-ke̍k-tek ê, chiū-sı̄ “tio̍h....” ê kài-bēng lah! Iā chit-ê lu̍t-hoat sı̄ chı̍t-tiâu nā-tiāⁿ, put-chí khoài-siú, khoài-kiâⁿ, khoài-thàn, chiū kóng “tio̍h thiàⁿ lâng kap Siōng-tè”. Nā khah kán-tan lâi kóng chiū-sı̄ “tio̍h-thiàⁿ” 2 jı̄ nā-tiāⁿ, iā chit tiâu sı̄ ke̍k-kı̂ ê oân-choân--ê, nā siú chit tiâu chiū-sı̄ oân-choân chèng lu̍t-hoat (Ka 5:14). Chit-ê sı̄ Iâ-so͘ ê chin-lí, chit-ê chin-lí chiah ē hō͘ lán chū-iû (Iok-hān 8:32). Ah! Siōng-tè ê liap-lí chin chhim-ò, tāi-seng iōng siau-ke̍k-sèng ê “m̄-thang” ê lu̍t-hoat lâi ín-tō i ê kiáⁿ-jı̂, hō͘ i kàu tı̄ chek-kek-sèng ê oân-choân ê lu̍t-hoat hō͘ jı̂n-lūi tit-tio̍h chū-iû (Ka-lah-tāi 3:23~4:7). Taⁿ lán káⁿ m̄ tio̍h chı̄n-le̍k lâi tō siú chit-ê kán-tan ê lu̍t-hoat “tio̍h thiàⁿ--”, hō͘ lán sêng chin ê chū-iû ê lâng, chit-ê chū-iû liân chiòng siū chō ê mı̍h iā gia̍h-thâu teh ǹg-bāng (Lô-má 8:21). (Tâi-oân Kàu-hoē-pò tē 517 koàn,1928 nı̂ 4ge̍h)