1. Tâi-oân thoân-tō hong-chiam.
Tiong-kok tùi Tông-tiâu, Goân-tiâu, Bêng-tiâu, Chheng-tiâu kàu Bı̂n-kok ê sı̂, 1,300 goā nı̂ kú, soan-kàu-su toā pō͘-hūn sı̄ chhái-chhú Thoân-tō kap Chèng-tı̄ koan-hē: Koaⁿ-kàu.
Jı̍t-pún tùi Bêng-tı̄ ı̂-sin āu, sı̄ ēng Kàu-io̍k kap Thoân-tō: Ha̍k-chiá-kàu.
Chóng-sı̄ Tâi-oân tı̄ Chú-āu 1865 nı̂ khí, lâi thoân-tō ê, sı̄ tùi chı̀n-chêng So͘-kek-lân Tiúⁿ-ló-hoē khı̀ Eng-kiat-lı̄ thàn-chia̍h ê Ki-tok-tô͘ só͘ chó͘-chit ê Kok-goā Soan-tō-hoē; in ê sı̀n-tô͘ chóng-sò͘ chiah ū kúi-nā bān lâng nā-tiāⁿ, nı̂-nı̂ Soan-tō-hoē hiàn-kim bô kàu, soan-kàu-su iā khiàm lâng.
Hit sı̂ choân Tâi ê jı̂n-kháu pah-goā bān, chí-ū 7 nı̂ chêng Se-pan-gâ lâng lâi siat Thian-chú-kàu, í-goā lóng bô pa̍t ê Kong-hoē lâi thoân.
Ūi-tio̍h keng-hùi iú-hān, thoân-tō jı̂n-oân put-chiok; só͘-í chiū chhin-chhiūⁿ sù-tô͘ Pí-tek kóng, “Kim gûn goán lóng bô, to̍k-to̍k goá só͘ ū ê hō͘ lí. Tı̄ Ná-sat-le̍k Iâ-so͘ Ki-tok ê miâ, lí khí-lâi kiâⁿ.” Soan-kàu-su ê Thoân-tō, I-liâu, Kàu-io̍k ki-koan, bo̍k-tek lóng sı̄ beh khan lâng khò Iâ-so͘ thiàu khí-lâi kiâⁿ, jı̍p sèng-tiān ‘o-ló Siōng-tè’: Kiù-khó͘ kiù-lān ê Peh-sı̀ⁿ-kàu.
2. Soan-kàu-su ê jı̂n-phín.
Khí-thâu Tâi-oân Lâm Pak-pō͘ ê lâm-lú soan-kàu-su, khah chē sı̄ So͘-kek-lân lâng kap So͘-kek-lân chéng--ê; seng-khu ióng, thâu-náu hó, ha̍k-būn chhim, jı̂n-keh koân; khı̂n-khiām khóng-khài, ló-sêng kèng-khiân, lé-māu bûn-ngá:
Sin-sū o-ló bo̍k-su sı̄ sèng-jı̂n!
Bı̂n-chiòng chông-pài i-seng chò oa̍h-pu̍t.
Chí-moē khoàⁿ ko͘-niû ná sèng-lú!
Hoē-iú chun-kèng thoân-kàu-ka chhin-chhiūⁿ thiⁿ-sài!!!
Saⁿ, gō͘, chhit ê lâm-lú soan-kàu-su hū-chek choân Tâi ê thoân-tō, bo̍k-hoē, kàu-io̍k kap i-io̍h ê sū-bū.
3. Pêⁿ-po͘ cho̍k ê sı̀n-gióng ho̍k-heng.
Tı̄ 300 goā nı̂ chêng Hô-lân koán Tâi-oân 38 nı̂ kú; Hô-lân Kui-chèng kàu-hoē tı̄ Sin-káng (Sin-chhı̄) khí toā lé-pài-tn̂g, tı̄ Moâ-tāu ū siat Sèng-keng Su-ı̄ⁿ, kap hoan-e̍k Sèng-keng í-kı̍p Būn-tap; āu-lâi Se-pan-gâ lâi koán pak-pō͘ ê sı̂, soà siat Thian-chú-kàu; liáu-āu hō͘ Hô-lân koáⁿ cháu-khı̀, in só͘ siat ê Thian-chú kàu-hoē chiū thêng-chí.
Kàu tú-tú 300 nı̂ chêng, Tēⁿ Sêng-kong lâi phah Tâi-oân ê sı̂, Hô-lân lâng siat ê kàu-hoē iā thêng-chí.
Oá 100 nı̂ chêng, Má I-seng in chiah ê Lâm Pak-pō͘ ê lâm-lú soan-kàu-su lâi thoân-tō, hêng-i, siat ha̍k-hāu ê sı̂, hiah ê 300 nı̂ chêng Hô-lân só͘ thóng-tı̄ ê Pêⁿ-po͘ cho̍k ê tō-lí ê chéng-chí toā hoat: Chêng-āu-soaⁿ, lâm pak-pō͘ chē-chē só͘-chāi kui siā, kui soaⁿ, kui cho̍k lâi sı̀n; pài-tn̂g khí chin toā keng, sı̀n-tô͘ hó-gia̍h, jı̂n-bu̍t chin chē.
Tâi-oân tāi-seng chhiáⁿ bo̍k-su--ê, lóng sı̄ Pêⁿ-po͘ ê kàu-hoē; chhin-chhiūⁿ Nâ-āu, Ba̍k-sa, Ou-gû-lân téng.
Koh Nâ-āu ê Tâi-oân thâu chı̍t ê pún-tē bo̍k-su Phoaⁿ Bêng-chu iā sı̄ Giâm-chêng ê Pêⁿ-po͘ lâng. Hàn-jı̄ chin súi, ha̍k-būn chin chhim, kóng tō-lí chhin-chhiūⁿ to chhiat-chhài; pài la̍k tı̄ su-chai, koaiⁿ mn̂g kı̀m-chia̍h kı̂-tó, pı̄-pān tō-lí, bô kı̀ⁿ lâng.
Chá-sı̂ lâm-lú soan-kàu-su tùi chêng-āu-soaⁿ ê Pêⁿ-po͘ kàu-hoē lóng te̍k-pia̍t ài-hō͘, poâⁿ-soaⁿ koè-niá, pō͘-kiâⁿ sûn-sı̄ poê-iúⁿ. Koh só͘ phài khı̀ hia chò thoân-tō ê Ông Poê-eng, N̂g Sı̀n-kı̂ kap Tiuⁿ An-kı̂, Lâu Chùn-sı̂n khı̀ lāi-soaⁿ chò bo̍k-su ê, lóng sı̄ chin iu-siù ê.
4. Thoân-tō jı̂n-châi.
Khí-thâu phài chhut-khı̀ khiā-tn̂g chò thoân-tō sian-siⁿ ê, ū-ê í-chêng bat keng-koè phiâu, tó͘, ı̂m--ê, chò chha̍t--ê, poaⁿ hı̀--ê, chò hoat-su--ê, tiau-pu̍t oē Koan-im-chhat--ê, chò phah-chhiú ê téng-téng, siā-hoē kiú-liû, kia̍t-chhut ê jı̂n-bu̍t.
5. Sı̂n-ha̍k kàu-io̍k.
Tāi-seng tı̄ Kı̂-āu, Tâi-lâm kap Tām-chúi, lóng ū siat Thoân-tō jı̂n-oân Hùn-liān-só͘ (Hit sı̂ kiò-chò Toā-o̍h). Liáu-āu Pa Bo̍k-su ê hiaⁿ-tı̄ hiàn chı̍t bān kho͘ lâi khí chèng-sek ê Tâi-lâm Toā-o̍h (Hok-im su-ı̄ⁿ, hiān-chāi ê Sı̂n-ha̍k-ı̄ⁿ), pún sı̄ beh hóng Lûn-tun ê chı̍t keng Toā-o̍h ê khoán keng-êng; chóng-sı̄ āu-lâi khoàⁿ-tio̍h Tn̂g-soaⁿ kap Jı̍t-pún ê soan-kàu sū-gia̍p siat-pı̄ chin hó; kang-chok jı̂n-oân chin chē, iā Chú-āu 1895 nı̂ sı̀n-tô͘ sò͘:
Tiong-kok 10,000 lâng, 1 lâng (4 ek).
Jı̍t-pún 1,000 lâng, 1 lâng (4 chheng bān).
Tâi-oân 100 lâng, 1 lâng (2 pah bān).
Koh Jı̍t-pún kàu-hoē chiâⁿ-mı̍h ê thoân-kàu-ka, chêng chē-chē cháu khı̀ jı̍p chèng-kài, ha̍k-kài kap sı̍t-gia̍p-kài. Koh liáu-āu Tn̂g-soaⁿ Ki-tok-tô͘ khah ū ha̍k-būn ê chheng-liân-lâng iā lóng cháu-jı̍p Tóng chò koaⁿ, kap chia̍h iûⁿ-hâng thâu-lō͘, í-kı̍p khı̀ toà Ki-tok-kàu Chheng-liân-hoē chò kàn-sū, thàn toā pah chı̂ⁿ; tı̀-kàu hiong-chhoan kap soaⁿ-kan phian-phiah í-kı̍p sàn-hiong ê sió kàu-hoē, khiàm siong-tong ê thoân-kàu-ka thang khı̀ thoân-tō bo̍k-hoē; liân káng-kháu kap toā siâⁿ-chhı̄ ê hó-gia̍h toā kàu-hoē iā lóng sı̄ chhun hit hō lāu bo̍k-su. Tâi-oân iā ū Pêⁿ-po͘ thoân-tō khı̀ khó-kàu tiòng siù-châi.
Tâi-lâm Sı̂n-ha̍k ê hong-chiam piàn-oāⁿ: Hiah ê bé lâi ê sin tô͘-oē, gı̂-khı̀ bô ēng; kí-hô, tāi-sò͘, saⁿ-kak kap khah chhim ê kho-ha̍k iā chiām-chiām pàng-sak bô kà. Goán ê Sı̂n-ha̍k sià-kam sian-siⁿ kā goá kóng, in teh tha̍k Sı̂n-ha̍k ê sı̂, hāu-tiúⁿ àm-sı̂ sûn kàu i ê pâng-keng, khoàⁿ-kı̀ⁿ i teh tha̍k Sam-jı̄-keng, kiò i siu khí-lâi, tha̍k Sèng-keng.
Kàu 50 nı̂ chêng, goán chhéng beh tha̍k Eng-gú, hāu-tiúⁿ kóng, Lín iā m̄-sı̄ beh thoân hō͘ Eng-kok lâng thiaⁿ, o̍h Eng-gú beh chhòng siáⁿ-hoè? Koh Eng-gú ê chheh chin kùi, lín kiám ū chı̂ⁿ thang bé?
Hit sı̂ goán só͘ tha̍k--ê: Hàn-bûn sı̄ Sù-su, Khêng-lı̂m, kó͘-bûn, phoe-chat téng; Jı̍t-bûn sı̄ Kok-bı̂n tho̍k-pún; sò͘-ha̍k sı̄ pí-lē. Tō-lí sı̄ Kàu-hoē le̍k-sú kap chò tō-lí lūn, Sèng-keng sı̄ tha̍k sian-ti kap Pó-lô phoe-sı̀n, te̍k-pia̍t Iâ-lı̄-bí (siū khó͘ ê sian-ti) kap Lô-má 1 chiuⁿ kàu 8 chiuⁿ, tit-kiù ê tō-lí gián-kiù khah siông-sè.
Gō͘-cha̍p nı̂ chêng, goán choân-o̍h 22 ê ha̍k-seng chián-hoat (ka thâu-chang boé). Chı̍t ê se kàu-sū khoàⁿ-tio̍h kóng, “Toā-o̍h Í-ka-phok lah!” Tı̄ lō͘-nih khoàⁿ-tio̍h goán ha̍k-seng chhēng 6 kho͘-gı̂n ê a-sah ê iûⁿ-ho̍k, hêng-lia̍t beh khı̀ kā lāu ko͘-niû sòng-pia̍t, kóng, “Chhēng kàu hiah súi.”
Goán sı̂n-ha̍k-seng Chú-jı̍t khı̀ bô thoân-kàu-ka ê kàu-hoē chò kang, m̄-thang chē chhia. Bô lūn khı̀ kàu Koan-biō, Sin-chhı̄, loā hn̄g ê só͘-chāi, óng-lâi lóng tio̍h ēng kiâⁿ. Chú-jı̍t bô chhut-goā ê sı̂, m̄-thang toâⁿ khı̂m, m̄-thang khoàⁿ sin-bûn; tio̍h an-chēng lêng-siu kap khı̀ pài-tn̂g hù lé-pài.
Goá tı̄ 2 liân beh siá “Thian-tông Tē-ge̍k” ê lūn. Hāu-tiúⁿ kóng i m̄-káⁿ siá, thian-tông tē-ge̍k kóng ná bêng ná m̄-tio̍h.
Goá 2 liân hioh-joa̍h, tı̄ Chiong-hoà toā pò͘-tō-hoē ê sı̂, ū chı̍t mê kóng “Ki-tok-kàu kap oē-seng”. Āu-lâi tı̄ Tâi-lâm chı̍t ê lāu ko͘-niû kā goá tiong-khok kóng, “Sı̍p-jı̄-kè iàu-kín ê tō-lí m̄ kóng, teh kóng sím-mı̍h oē-seng!”
6. Jı̂n-chéng kái-liông.
Khí-thâu Hàn-jı̂n thoân-tō chin-chē chhoā Pêⁿ-po͘ sian-seⁿ-niû. Sian-seⁿ thâu-náu hó, siông-sek ū; sian-seⁿ-niû ióng koh toā-kho͘, ē boâ-bú, gâu seⁿ-pū; thé-le̍k hō͘-chō͘, tı̀-sek kau-liû, keng-chè siong-thong; chē-chē thiam-teng kap hoat-châi; ū lâng seⁿ-tio̍h thian-châi kiáⁿ, ū ê chhut tio̍h sı̂n-tông sun.
Koè-khı̀ kap hiān-chāi, tı̄ Tâi-oân kok kai-chân ê koaⁿ-oân, ha̍k-sū, phok-sū, jı̂n-sū; kàu-hoē ê thoân-tō, bo̍k-su, lâm-lú tiúⁿ-ló kap chip-sū, í-kı̍p gâu ê thài-thài, súi ê sió-chiá, lâi chhoē chit khoán hūn-hiat-jı̂, tı̄ kok só͘-chāi piàn-piàn ū.
Chit hāng sı̄ Tâi-oân kàu-hoē chı̀n-pō͘ chı̍t hāng toā ún-pı̀ ê toā kı̂-sū. Hiān-sı̂ sè-kài teh gông-ngia̍h Tâi-oân kàu-hoē ê chı̀n-tián, chóng-sı̄ sı̀n-tô͘-sò͘ iā toā pō͘-hūn sı̄ soaⁿ-pau kap Pêⁿ-po͘ cho̍k lah.
7. Kàu-hoē hoat-tián kap sı̀n-tô͘ seⁿ-oa̍h.
Tâi-oân ê Hàn-jı̂n kàu-hoē, tùi Hōng-soaⁿ siat thâu chı̍t keng, āu-lâi thoân lo̍h lâm, liáu-āu chiām-chiām heng chiūⁿ pak.
Tı̄ 82 nı̂ chêng, ū Hó͘-boé ê Loah-lāi Ông Khı̂m peh, kàu Sai-lê tē-hng bē io̍h kiam pò͘-tō. Tùi án-ne Ka-tang-á ū Chiu Ú peh kap Chiu Lâm peh chiap-siū; in chiū khı̀ Ka-gı̄ lé-pài kiû-tō: Pài la̍k khı̀, pài it tò-tńg, múi lé-pài hùi 3 jı̍t kú, óng-hoê kiâⁿ 12 phò͘ lō͘.
Hit sı̂ hok-im thoân kàu Sai-lê, hong-phêng chin hó. Siā-hoē lâng o-ló Iâ-so͘-kàu sı̄ “Siān-kàu”; kóng bó͘ kàu sı̄ “Ok-kàu.”
Goá chhut-sı̀ ê chêng-āu, goá ê lāu-pē 2 pái hi-bōng beh khı̀ Ka-tang-á lé-pài kiû-tō.
Goá 5 hoè ê sı̂, goá hoē-goā ê lāu-bó tı̄ chı̍t ê ē-tàu-sı̂ kā goá kóng Ki-tok-kàu 5 hāng:
(1) Jı̍p-kàu chin hó! Ta-po͘ cha-bó͘ lóng bat jı̄!!
(2) Jı̍p-kàu chin hó! Cha-bó͘ gín-á bô pa̍k kha!!
(3) Jı̍p-kàu chin hó! M̄ kiaⁿ sı̂n, m̄ kiaⁿ kúi!!
(4) Jı̍p-kàu chin hó! Bē chò pháiⁿ!!
(5) Jı̍p-kàu chin hó! Kóng sí liáu ē chiūⁿ thian-tông!!!
Goá 9 hoè, lāu-pē pia̍t-sè, goá kap lāu-bó, a-ché 3 lâng, chiū cháu-khı̀ lāu-bó ê goā-ke Toā-jı̄-lūn Iû-chhia tô-seⁿ. Keh nı̂ Ông Khı̂m peh kàu Jı̄-lūn pò͘-tō. Hit sı̂ goán tē 9 pâng chhin-tông, Pó-jú peh chiap-siū tō-lí, chiū tı̄ i ê chhù-āu ê iū-á kha ta̍k Chú-jı̍t chū-chı̍p kúi-cha̍p lâng lé-pài; hoē-iú ka-kı̄ lûn-liû, ū sı̂ Sai-lê ê tiúⁿ-ló ū lâi tàu chhoā lé-pài, goá 13 hoè jı̍p kàu-hoē, iā kap lâng lûn.
Hit sı̂ Jı̄-lūn-á, Kū-chng, Chúi-boé hiah ê só͘-chāi ê hoē-iú lóng ka-kı̄ sı̀-kè pò͘-tō chio lâng, ka-kı̄ siat hok-im-tn̂g kap khí pài-tn̂g; āu-lâi ka-kı̄ liân-ha̍p chhut chı̂ⁿ chhiáⁿ sian-seⁿ. Chiū-sı̄ kiàn-siat sù-tô͘ sı̂-tāi hit hō chū-tı̄, chū-ióng, chū-thoân, pún-sek ê to̍k-lı̍p kàu-hoē.
（Lú-soan Ge̍h-khan Tē 18 kı̂, 1961 nı̂ 6 ge̍h)
