Jı̍t-chí Kú-tn̂g Só͘ Tit ê Hāu-giām
Se-le̍k chit-chheng káu-pah cha̍p-saⁿ nı̂, Bí-kok Chhek Pò͘-bûn Bo̍k-su tı̄ So͘-kek-lân ê Lek-teng siâⁿ thoân-tō, ta̍k jı̍t ū la̍k chheng goā lâng thiaⁿ tō-lí, iā ū kúi-nā ūi ê siàu-liân sı̀n-tô͘ pang-chān chū-hoē ê sū. Chit jı̍t soàⁿ hoē ê sı̂, Bo̍k-su tú-tio̍h chit ê saⁿ-cha̍p-poeh nı̂ chêng, thiaⁿ i kóng tō-lı̄ ê lāu sian-siⁿ, kā i chhéng-an. Bo̍k-su boē jı̄n-tit sı̄ sím-mı̍h lâng. Lāu Sian-siⁿ kóng, "1875 nı̂ 11 ge̍h 18 jı̍t, goá bat tı̄ bó͘ só͘-chāi thiaⁿ lí thoân tō-lí, toê- ba̍k tı̄ Má-thài 5 : 20. Tı̄ hit sı̂ siū toā kám-tōng, goá sı̀n chiū tit-tio̍h kiù un. Bo̍k-su chhâ kū ê jı̍t- kı̀ phō͘, kó-jiân bô chhò.
Thêng tia̍p-á kú, hit ê Lāu Sian-siⁿ toà i ê soè kiáⁿ kàu Chhek Bo̍k-su ê bı̄n-chêng kóng, "Che sı̄ goá tē-it soè-hàn ê kiáⁿ, kin-nı̂ 19 hè, téng lé-pài saⁿ pái thiaⁿ Bo̍k-su lí ê tō-lí, chiū siū kám-tōng, chiong ka-kı̄ kau hō͘ Iâ-so͘, goá iáu ū gō͘ ê gín-ná lóng í-keng kui Chú, kı̂-tiong ū chı̍t ê í-keng khı̀ goā-kok thoân tō-lí lah."
Kóng ê sı̂ cha̍p hun ê hoaⁿ-hí. Chhek Bo̍k-su koh khah hoaⁿ-hí, só͘-í siá phoe chiūⁿ pò, hō͘ lâng chai i 38 nı̂ chêng, cháiⁿ-iūⁿ chhoā chit lâng kui Chú, í-āu só͘ tit-tio̍h ê hāu-kó. Chiàu Thoân- tō ê chheh 11 : 1 kóng, "Lí tio̍h chiong chéng-chí hē tı̄ chúi-bı̄n, jı̍t-chí kú-tn̂g tek-khak ū só͘ tit- tio̍h." Iā chéng-chí chāi tı̄ lâng, hoat gê kiat chí chāi tı̄ Siōng-tè. Goá nā chı̄n-tiong ê sim oá-khò Chú thoân tō-lí, jı̍t-chí kàu kú tek-khak ū só͘ tit- tio̍h.
90 Hè ê Hū-jı̂n-lâng Kui Chú
Tı̄ Soaⁿ-tang Chiu-chhoan ê toē, ū chı̍t ūi lú kàu-sū, sı̀ⁿ Sı̀n, siông-siông lo̍h hiuⁿ-siā kóng tō- lí, hō͘ lú kàu-iú thiaⁿ. Chı̍t pái tú-á kóng soah, hut-jiân chı̍t ê lāu hū-jı̂n-lâng jı̍p--lâi, khiau-ku, jiâu-bı̄n, sng-seh moá thâu-khak. Sui sı̄ kūn 90 hè, i ê ba̍k-chiu iáu-kú kng. Chiàu Tiong-kok ê lé, i mn̄g Sı̀n Lú kàu-sū joā-choē hè? Tùi tah-lo̍h lâi? Ū siáⁿ tāi-chı̀? Sı̀n Kàu-sū lóng bô kı̂-koài, chı̍t hāng chı̍t hāng kā i kóng.
Chit ê lāu toā-niû lóng bē bat thiaⁿ-kı̀ⁿ hok-im, thâu pái chhin-chhiūⁿ thiaⁿ boē hiáu-tit. Lú kàu- sū chiū kà i liām chı̍t kù "Siōng-tè thiàⁿ goá," koh kóng-bêng hō͘ i thiaⁿ. Khí-thâu i chhin-chhiūⁿ bô toā sı̀n-ho̍k.
Kàu jı̍t-tàu tò-khı̀ ke-nı̍h, ē-po͘ koh-chài lâi, iû- goân sı̄ liām hit kù. Beh kiâⁿ ê sı̂, oa̍t-tńg-sin kóng, "Lí kà goá liām hit kù, sı̄ sı̍t oē mah?" Kàu- sū ı̀n kóng, "Sı̄ sı̍t oē." Chit ê lāu toā-niû kiâⁿ kàu mn̂g kháu, koh liām "Siōng-tè thiàⁿ goá," koh mn̄g kàu-sū kóng, "Lí it-tēng chai che sı̄ sı̍t oē mah?" Kàu-sū chhiat-chhiat kóng, "Sı̄ sı̍t oē."
Kè kàu sı̀ ge̍h, kàu-sū koh khı̀ hit ê hiuⁿ-siā ê sı̂, hit ê lāu toā-niû lâi chhéng-an, iû-goân hoaⁿ- hoaⁿ hí-hí kóng, "Siōng-tè thiàⁿ goá, goá chin sı̀n- ho̍k." I thiaⁿ-kı̀ⁿ Hok-im, hit iūⁿ ê jia̍t-sim, tı̀-kàu kap kàu-sū saⁿ-thiàⁿ boē pàng-lı̄, m̄ khéng tò-khı̀ ke-lāi.
Kàu chhiu-thiⁿ Sı̀n Kàu-sū tē saⁿ pái kàu hit ê hiuⁿ-siā. Toā-niû chhiáⁿ kàu-sū kàu i ê ke, khoàⁿ in mn̂g-kháu chin choē lâng, toā-kiáⁿ í-keng 73 hè, iā bat tō-lí ê chu-bı̄. Sı̀n Kàu-sū tı̄ i ê hn̂g-lāi chhoā chèng lâng lé-pài. Thiaⁿ tō-lí ê chin choē, iā lóng an-chēng, nā-sı̄ lóng lia̍h choè lāu-toā niû sı̄ siáu, in-ūi i cha̍p-cha̍p kóng, "Siōng-tè thiàⁿ goá." I sim-lāi ê khoài-lo̍k kóng boē chı̄n.
Kàu-sū kóng, chin thang ǹg-bāng Siōng-tè chioh káu-cha̍p hè ê lāu lâng, tı̄ hit ê hiuⁿ-siā khui thoân- tō ê mn̂g.
Chéng-chí Chá-oàⁿ Tek-khak Siu-sêng
Hoat-kok bó͘ ê thoân-tō sian-siⁿ, chı̍t jı̍t tı̄ Thó͘- liông ê só͘-chāi pun chheh. Ū chı̍t ê peng mn̄g kóng, "Chheh-tiong só͘ kı̀ ê sı̄ sím-mı̍h sū?" Ìn kóng, "Siōng-tè ê oē." Peng kóng, "Goá beh chı̍t pún," chiū hō͘ i. Bô phah-sǹg kau i ê chhiú, pah iūⁿ ê mē chhiò, kóng, "Chit ê mı̍h choè chia̍h hun-choá put-chí hó." Thoân-tō --ê í-keng hō͘ --i, boē koh thó tò-tńg, nā-sı̄ sim-lāi kan-khó͘ peh-pak, ûn-ûn-á kiâⁿ chiū tò-khı̀.
Tē jı̄ nı̂, koh kàu Hoat-kok tiong-kài, tı̄ jı̍t-àm beh hioh ê sı̂, khoàⁿ-kı̀ⁿ kheh-tiàm goā ū chı̍t kûn ê lâng, ūi-tio̍h tú-á sí ê peng ai-siong. I ê lāu-bú kóng, "Goá ê kiáⁿ tı̄ chiàn-toē siū siong tò-lâi ke- nı̍h sí, nā-sı̄ goá hui-siông ê pêng-an, in-ūi i hō͘ goá kap i ê pē toā-toā hoaⁿ-hí."
Thoân-tō --ê kóng, "Goān mn̄g i ê siông-sè." I ê lāu-bú kóng, "Goá ê kiáⁿ ū soè pún Sèng-keng, toà tı̄ i ê sin-khu, siông-siông tùi hit tiong-kan, toā tit- tio̍h pêng-an." Thoân-tō the̍h lâi khoàⁿ i, khoàⁿ- kı̀ⁿ sı̄ chı̍t pún Sin-iok, thâu cha̍p-gō͘ tiuⁿ í-keng thiah-khı̀, phê ê lāi-bı̄n kı̀ kū nı̂ tı̄ Thó͘-liông tùi bó͘ thoân-tō ê chhiú siū--lâi, khí-thâu khoàⁿ khin, āu-lâi tha̍k i, koh sı̀n i, lō͘-bé tit-tio̍h kiù-un.
Thoân-tō ê khoàⁿ-kı̀ⁿ tit-tio̍h chheh ê só͘-chāi kap jı̍t-kı̂, chiū chai chit pún chheh sı̄ tùi i ê chhiú lâi tit-tio̍h--ê. Siūⁿ-khí tng nı̂ ê iu-būn peh-pak, liâm- piⁿ hō͘ hoaⁿ-hí khoài-lo̍k thun-chia̍h--khı̀.
Sèng-keng kóng, "Lâng choè hó, nā bô pı̂n-toāⁿ, sı̂ kàu tek-khak beh siu-sêng." Chit ê oē chin- chiàⁿ bô khang-khang.
Hiaⁿ-tı̄ saⁿ-thiàⁿ saⁿ-chhin
Tı̄ Eng-kok pak-piⁿ, ū chı̍t ūi bo̍k-su, sı̀ⁿ Pu̍t miâ Iok-hān, choē-choē nı̂ choè chı̍t keng soè kàu- hoē ê bo̍k-su. Tı̄ chı̍t-chheng chhit-pah chhit-cha̍p jı̄ nı̂, Lûn-tun chit ê toā kàu-hoē, chhiáⁿ i kàu in hia choè bo̍k-su. I chiū èng-ún, chiū soan-pò͘ sı̂- chit, chiong i ê chu-chheh mı̍h-kiāⁿ khı̀-kū hêng-lí, chng hē chhia lāi, pı̄-pān beh khí-sin.
Beh kiâⁿ ê sı̂, kàu-iú kā i ûi-lûi ba̍k-sái lâu kàu moá bı̄n, kiû i koh tiàm teh m̄-thang lı̄-khui. I ê bó͘ kóng, "Iok-hān ah, Iok-hān ah, goá khoàⁿ án- ni jím boē tit kè." Tiōng-hu ı̀n kóng, "Goá iā jím boē kè, lán m̄ bián khı̀ Lûn-tun." Chek sı̂ chiū chiong chhia ê mı̍h sià--lo̍h-lâi. Kàu-iú hoaⁿ-hí kàu boē kò͘-tit, āu-lâi toā siū kám-tōng, tit-tio̍h Sèng- Sı̂n ê pang-chān, choè chı̍t siú o-ló ê si.
Ba̍k-chhiūⁿ Êng-kng Chú
Ū chı̍t ê Tiuⁿ ba̍k-chhiūⁿ sı̄ kèng-khiân ê sı̀n-tô͘, tı̄ kàu goā choè kang, put-chí siū khún-pek, bô lūn siáⁿ sı̂, tâng choè kang ê lâng nā khoàⁿ-kı̀ⁿ, chiū chhiò i, mē i, bú-bān hı̀-lāng i.
Ū chı̍t pái in khoàⁿ-kı̀ⁿ i kóng, "Koh lâi ah, lāu kàm-tok ah," koh hı̀-lāng kàu chı̍t khùn-á-pá.
Ba̍k-chhiūⁿ chha-put-to boē oē thun-lún, chiū bih tı̄ kūi-lāi, thı̂-khàu kiû Chú pang-chān i iâⁿ chit ê khún-pek. Kı̂-tó liáu, hut-jiân siūⁿ Sèng-keng kóng, "Lí tio̍h chı̄n-tiong kàu sí, Goá tek-khak hō͘ lí éng-oa̍h ê bián-liû." Siūⁿ liáu liâm-piⁿ ke-thiⁿ sin ê la̍t, tò-lâi kàu kang-tiûⁿ. In koh siat-to̍k. Tiuⁿ ba̍k-chhiūⁿ kóng, "Goá boē oē koh thun-lún." In kóng, "Boē thun-lún, beh siáⁿ-sū? Kiám sı̄ beh phah goán mah? Tiuⁿ ba̍k-chhiūⁿ kóng, "Sı̄, to̍k- to̍k goá ê phah-hoat, lín boē hiáu-tit. Ta̍k pái tú- tio̍h lín khui chhùi mē, goá chiū khui chhùi kóng tō-lí." Tùi án-ni kóng-khí hok-im. Bô kú choân tiûⁿ ê choè kang lâng, hoán-hoé koé-pı̀ⁿ, sı̀n Chú.
Chián Phiò--ê Bô Kiaⁿ Mē.
Tı̄ Niú-iok siâⁿ ū chı̍t ê chhia-chām, kui-kú ke̍k kı̂ giâm-kı̀m, hoān-nā beh tùi hit ê chām chiūⁿ chhia--ê, tek-khak tāi-seng boé chhia-phiò, āu-lâi tı̄ toā-thiaⁿ thèng-hāu, chiah tùi soè mn̂g chhut--khı̀. kè giām phiò --ê chiah chún i chiūⁿ chhia.
Tang-kùi lâng choē-choē ēng phiò hē tı̄ pò͘-tē-á, ū sı̂ hē tı̄ saⁿ pau ê lāi-bı̄n, iā ū ê khoàⁿ-khin giām phiò ê kui-kú. Chhia lâi ê sı̂, chèng lâng-kheh chı̍t choê chiūⁿ chhia. In-ūi chhē phiò bô lı̄-piān siū choē-choē kiaⁿ-hiâⁿ, koh tah boē tio̍h chhia --ê iā bô chió.
Tng hit sı̂ sui-jiân kiû chêng kóng, "Goá í-keng ū phiò, put-kò hē tı̄ pau lāi, beh the̍h chin hùi-khı̀, chhiáⁿ pàng goá kè--khı̀." Nā-sı̄ bô lūn cháiⁿ-iūⁿ kóng, chián-phiò--ê lóng m̄ thiaⁿ, tek-khak beh khoàⁿ phiò chiah beh soah. Tùi án-ni chián phiò--ê siông-siông hō͘ lâng oàn-hūn. Ū sı̂ lâng khǹg i kóng, "Chiūⁿ chhia ê lâng lóng tek-khak ū phiò, mih-sái tio̍h ta̍k ê giām lâi tam-gō͘ kang-hu, lâi siⁿ-khí lâng ê oàn-hūn? Sı̀n goá ê oē iā thang séng tām-po̍h-á kang kiám bô hó mah?" Chián-phiò ê ı̀n kóng, "Goá put-koán lâng ū oàn-hūn á bô oàn- hūn, goá chí ū beh chiàu kui-kú, chı̄n pún-hūn, hō͘ chóng-pān hoaⁿ-hí."
Ū joā-choē sı̀n-tô͘, in-ūi hō͘ lâng hoaⁿ-hí, chiū ûi-poē tō-lí, sūn-thàn su-ı̀ choè tāi-chı̀, boē kı̀- tit thiⁿ-téng ū chı̍t ūi toā Chú-cháiⁿ, teh lūn lán ê tio̍h m̄ tio̍h, tēng lán ê pò-siúⁿ hêng-hoa̍t, kiám thang poē i khı̀ chiap hiah ê bô lō͘-ēng ê miâ-siaⁿ mah?
