Ti-tu chi Si

芥川龍之介goân-tok
Gô͘ Chiau-sin Tâi-gí hoan-e̍k 1

 Sı̄ tı̄ teh ū chı̍t-kang hoat-seng ê tāi-chı̀. Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t êng-êng bô tāi-chı̀, tı̄ teh ke̍k-lo̍k sè-kài ê liân-hoe-tı̂ piⁿ, ka-kı̄ chı̍t ê lâng bān-bān-á tı̄ teh sàn-pō͘. Tı̂-á lāi khui ê liân-hoe lóng chhin-chhiūⁿ ge̍k-á hiah-nı̄ pe̍h, tùi hoe-sim kim-sek ê hoe-lúi put-sı̂ ū chı̍t-chūn chı̍t-chūn ê bô hoat-tō͘ hêng-iông ê phang-bı̄ phiau-soàⁿ kàu sı̀-chiu-ûi. Ke̍k-lo̍k sè-kài tāi-khài sı̄ chá-khí-sı̂ ê khoán.
 Bô joā kú, Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t tiām-tiām khiā tı̄ liân-hoe-tı̂-á piⁿ, bô-ı̀ tiong, tùi khàm tı̄ chúi-bı̄n ê liân-hio̍h tiong-kan khoàⁿ lo̍h-khı̀ tı̂-á ē-kha ê chêng-hêng. In-ūi chit ê ke̍k-lo̍k sè-kài ê liân-hoe-tı̂ ê ē-kha tú-tú-á-hó sı̄ tē-ga̍k ê siāng ē-té, só͘-í thàu-koè chhin-chhiūⁿ chúi-chiⁿ thàu-bêng ê tı̂-á-chúi, ká-ná thàu-koè se-iûⁿ-kiàⁿ kāng-khoán, ē-tàng chheng-chheng-chhó-chhó khoàⁿ-tio̍h saⁿ-tô͘ chi hô kap chiam-soaⁿ ê kéng-sek.
 Chit ê sı̂-chūn, tú-hó tı̄ teh khoàⁿ tē-ga̍k ê Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t, khoàⁿ-tio̍h ū chı̍t ê kiò-chò Kiam-tô-to ê ta-po͘-lâng tı̄ teh chı̍t-tui choē-jı̂n tiong kap lâng e lâi e khı̀ ê lâng-iáⁿ. Chit ê kiò-chò Kiam-tô-to ê ta-po͘-lâng sui-jiân sı̄ chı̍t ê chò koè thâi-lâng, pàng-hoé chiâⁿ chē pháiⁿ tāi-chı̀ ê toā-chha̍t-kó͘, m̄-koh, Hu̍t-tô ē kı̀-tit i chò koè kan-taⁿ chı̍t-pái ê hó tāi-chı̀. Sı̄ án-ni, ū chı̍t-pái chit ê ta-po͘-lâng kiâⁿ koè àm-so-so ê chhiū-nâ lāi ê sı̂-chūn, khoàⁿ tio̍h chı̍t-chiah sè-chiah ti-tu tı̄ teh lō͘-piⁿ pê. Kiam-tô-to kha gia̍h--khí-lâi siūⁿ beh kā i ta̍h sí ê sı̂-chūn, i hut-jiân-kan siūⁿ tò-tńg--lâi, bē-sái, bē-sái, i sui-jiân chiâⁿ sè, it-tēng ia̍h-sı̄ ū sèⁿ-miā--ê, bô-iân bô-kò͘ hō͘ i bô sèⁿ-miā, bô-koán án-choáⁿ, sı̄ chiâⁿ khó͘-liân--ê. Āu-boé bô kā i ta̍h--sí, kiù i chı̍t-miā.
 Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t ná khoàⁿ tē-ga̍k ê chêng-hêng, ná siūⁿ-khí chit ê Kiam-tô-to bat kiù-koè ti-tu ê tāi-chı̀. Chit ê sı̂-chūn Hu̍t-tô siūⁿ, nā chò ē kàu, ūi-tio̍h hoê-pò chò-koè chit khoán siān-sū, beh kā chit ê ta-po͘-lâng tùi tē-ga̍k lāi kiù--chhut-lâi. Tú-tú-á-hó, khoàⁿ-tio̍h piⁿ--á, tı̄ húi-chhùi-sek ê liân-hoe-hio̍h ê téng-thâu, ū chı̍t-chiah ke̍k-lo̍k sè-kài ê ti-tu tı̄ teh khan chin súi ê gı̂n-sek ê si. Sek-ka-mô͘-nı̂ thau-thau-á kā ti-tu ê si the̍h kàu chhiú-téng, tùi chhin-chhiūⁿ pe̍h-gio̍k ê pe̍h-liân tiong-kan tùi ē-kha iâu-oán ê tē-ga̍k, tı̍t-tı̍t kā pàng--lo̍h-khı̀.

2

 Chit pêng sı̄ tē-ga̍k siāng ē-bı̄n ê hoeh-tı̂, Kiam-tô-to kap kı̂-thaⁿ ê choē-jı̂n chò-hoé tı̄ teh phû--leh tı̂m--leh, m̄-bián kóng, khoàⁿ toh chı̍t-pêng lóng àm-so-so, ū tang-sı̂-á tı̄ o͘-àm tiong kioh-sı̄ ū mı̍h-kiāⁿ phû--chhut-lâi, goân-lâi he sı̄ khióng-pò͘ ê Chiam-soaⁿ ê chiam tı̄ teh hoat-kng, hit-chióng chı̍t-sut-sut-á hi-bāng lóng bô ê kám-siū chin-chiàⁿ m̄-bat--koè, jı̂-chhiáⁿ chiu-ûi ká-ná tı̄ teh bōng-lāi chēng-chek-chek, nā-sı̄ ū tang-sı̂-á ē thiaⁿ--tio̍h-ê, ia̍h chí-ū choē-jı̂n bô khı̀-me̍h ê thó͘-khùi-siaⁿ niā-niā. Che sı̄ in-ūi ē lak kàu chia ê lâng, lóng í-keng siū-koè chiâⁿ chē tē-ga̍k ê hêng-hoa̍t kah thiám-thiám-thiám, liân beh khàu chhut-siaⁿ ê khı̀-me̍h to bô--a. Só͘-í chek-sú sı̄ toā-chha̍t-kó͘ ê Kiam-tô-to, ia̍h hō͘ hoeh-tı̂ tiong ê hoeh cha̍k kah bē chhut-siaⁿ, chhin-chhiūⁿ chı̍t-chiah kiōng beh sí--khı̀ ê chhân-kap-á kāng-khoán, kan-taⁿ ē-tàng piàⁿ-miā kín beh cháu--chhut-lâi.
 Tān-sı̄, ū chı̍t-pái ê tāi-chı̀. Bô-ı̀ tiong, Kiam-tô-to gia̍h-thâu khí-lâi tı̄ teh khoàⁿ hoeh-tı̂ téng-thâu ê thiⁿ-téng ê sı̂-chūn, tı̄ tiām-chek-chek ê o͘-àm tiong, tùi iâu-oán ê thiⁿ-téng, m̄-sı̄ ū gı̂n-gek ê ti-tu-si, chhin-chhiūⁿ kiaⁿ lâng khoàⁿ--kı̀ⁿ, hoat-chhut chı̍t-soàⁿ sè-sè-á-tiâu ê kng, hiòng ka-kı̄ ê thâu-khak-téng it-tı̍t liu--lo̍h-lâi mah? Kiam-tô-to khoàⁿ-tio̍h án-ni ê sı̂-chūn, bô tiuⁿ-tı̂ hoaⁿ-hí kah phah chhiú-pho̍k. Chit-tiâu ti-tu-si lia̍h hō͘ tiâu kā phan-tiâu--leh, it-tı̍t kā pê--khí-lih, bē koh-chài hō͘ lâng koáⁿ-kàu Chiam-soaⁿ téng, ia̍h bē koh-chài hō͘ lâng tı̂m-jı̍p kàu hoeh-tı̂ lāi.
 Kı̀-jiân siūⁿ-tio̍h án-ni, koáⁿ-kín iōng siang-chhiú kā chit-tiâu ti-tu-si tı̂ⁿ-tiâu chhiú-lāi lia̍h hō͘ tiâu, khai-sí piàⁿ-miā it-tı̍t pê--khí-lih. Pún-lâi tio̍h-sı̄ toā-chha̍t-kó͘, só͘-í chit-khoán tāi-chı̀ chiâⁿ chá tio̍h sı̄ chin se̍k--ê.
 Tān-sı̄, tē-ga̍k kap ke̍k-lo̍k sè-kài chi-kan siong-kū hô-chí kúi-bān-lí, koh-khah tio̍h-kip ia̍h chiâⁿ bô iông-ı̀ peh kàu téng-bı̄n--khı̀. Peh chı̍t-chūn liáu-āu, kàu boé--á Kiam-tô-to ia̍h chiâⁿ thiám--a, í-keng bô khùi-la̍t thang koh-chài chhun-chhiú peh tùi téng-bı̄n--khí-lih. Í-keng bô pān-hoat--lah, siūⁿ beh hioh-khùn--chı̍t-ē chiah koh kóng, tiàu toà poàⁿ-tô͘, chı̍t-bı̄n tùi téng-thâu khoàⁿ iâu-oán ê ē-kha ê chêng-hêng.
 Án-ni, in-ūi piàⁿ-miā peh--khí-lâi, só͘-í ia̍h ū kong-hāu, ka-kı̄ tú-chiah tı̄ ê hoeh-tı̂, put-ti put-kak tiong, chit-má í-keng bih toà tı̄ iâu-oán ê o͘-àm tiong. Jı̂-chhiáⁿ hit ê bâng-bâng hoat-kng ê khióng-pò͘ ê Chiam-soaⁿ ia̍h í-keng tı̄ teh ē-kha--lah. Nā-sı̄ án-ni peh--khí-lih ê sı̂-chūn, beh tùi tē-ga̍k cháu--chhut-lâi, pēng bô tı̄ teh siūⁿ hiah-nı̄ khùn-lân ê tāi-chı̀. Kiam-tô-to nn̄g-chhiú kńg tı̄ ti-tu-si, iōng lâi kàu chia liáu-āu ū kúi-á-nı̂ m̄-bat hoat-chhut ê siaⁿ-im chhiò: “Bē-bái, bē-bái.” Tān-sı̄, bô-ı̀ tiong khoàⁿ--tio̍h, tı̄ ti-tu-si ê ē-pêng, m̄-sı̄ ū chē kah bē-tit sǹg ê choē-jı̂n, toè toà ka-kı̄ peh--khí-lâi ê āu-piah, ká-ná káu-hiā pâi kui-choā, ia̍h hiòng téng-bı̄n chı̍t-sim tı̄ teh peh--khí-lâi mah? Kiam-tô-to khoàⁿ-tio̍h chit ê chêng-hêng, ia̍h tio̍h-kiaⁿ ia̍h khióng-pò͘, ū chı̍t-tàu kú, kan-taⁿ ká-ná gōng-tai ê chhùi khui-khui, kan-taⁿ ba̍k-chiu tı̍t-tı̍t tńg. Kan-taⁿ ka-kı̄ chı̍t-ê lâng ia̍h kiōng beh tn̄g--khı̀ ê chit sè-tiâu ê ti-tu-si, án-choáⁿ ē-tàng tòng ē tiâu hiah-nı̄ chē lâng ê tāng-liōng. Nā-sı̄ bān-it tùi tiong-ng tn̄g--khı̀ ê sı̂-chūn, siāng iàu-kín--ê sı̄ liân goá ka-kı̄, chiâⁿ bô iông-ı̀ chiah peh kàu chia, ia̍h to ài lak tò-tńg-khı̀ goân-lâi ê tē-ga̍k. Nā-sı̄ án-ni, m̄-sı̄ chiâⁿ toā tāi-chı̀ mah? Tān-sı̄, tı̄ chit ê tiong-kan, kúi-chheng kúi-pah ê choē-jı̂n, iáu tı̄ o͘-o͘ àm-àm ê hoeh-tı̂-á té ngiáu-ngiáu sô kui-chūn pê lâi pê khı̀, tı̄ bı̂-bı̂-á hoat-kng ê ti-tu-si téng pâi chò chı̍t-choā, piàⁿ-miā tı̄ teh peh--khí-lâi. Nā-sı̄ chit-má bô siūⁿ pān-hoat, ti-tu-si it-tēng ē tùi tiong-ng tn̄g chò nn̄g-chat lak--lo̍h-khı̀.
 Án-ni, Kiam-tô-to toā-siaⁿ jiáng: “Oeh, choē-jı̂n--a, chit-tiâu ti-tu-si sı̄ goá ê, lín tàu-té tit-tio̍h siáⁿ-mih lâng ê ún-chún peh--khí-lâi-ê, lo̍h--khı̀, lo̍h--khı̀.”
 Tio̍h-sı̄ chit ê sı̂-chūn, it-tı̍t lóng bô tāi-chı̀ ê ti-tu-si, hut-jiân-kan tùi Kiam-tô-to tiàu--tio̍h ê só͘-chāi, phok chı̍t-siaⁿ, tn̄g--khı̀-lah. Só͘-í Kiam-tô-to ia̍h bē-tit--ê-lah. Chò chı̍t-ē, chhin-chhiūⁿ kan-lo̍k-á tı̍t-tı̍t tńg, chiâⁿ kín tio̍h chai lo̍h-khı̀ o͘-o͘ àm-àm ê chhim-ian.
 Kan-taⁿ lâu chı̍t-té-té-á ke̍k-lo̍k sè-kài ê ti-tu-si, siám-siak tio̍h sè-bı̂ ê kng, tı̄ teh bô goe̍h-niû, ia̍h bô chhiⁿ ê poàⁿ-khong tiong.

3

 Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t khiā tı̄ ke̍k-lo̍k sè-kài ê liân-hoe-tı̂ piⁿ, tiām-tiām-á tı̄ teh khoàⁿ chit it-chhè ê thâu-boé keng-koè, tān bô joā kú, tı̄ Kiam-tô-to chhin-chhiūⁿ chio̍h-thâu tı̂m-jı̍p hoeh-tı̂ té liáu-āu, Hu̍t-tô bı̄n-siōng toà-tio̍h pi-siong ê piáu-chêng, koh khai-sí i ê sàn-pō͘. In-ūi siūⁿ beh kan-taⁿ ka-kı̄ chı̍t-ê lâng tùi tē-ga̍k cháu--chhut-lâi ê bô chû-pi ê sim-su, siū-tio̍h kap kı̂ sim-su kāng-khoán ê pò-èng, lak tò-tńg-khı̀ goân-lâi ê tē-ga̍k, tı̄ Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t ê hūi-gán lâi khoàⁿ, tāi-khài tı̄ teh siūⁿ chı̍t-ê ia̍h khó͘-liân tān ia̍h-sı̄ liáu-jiân ê tāi-chı̀.
 M̄-koh, ke̍k-lo̍k sè-kài liân-hoe-tı̂ lāi ê liân-hio̍h, tùi só͘ hoat-seng ê it-chhè, lóng bô khı̀ koán--i. Hiah-ê chhin-chhiūⁿ ge̍k-á ê pe̍h-hoe, tı̄ Sek-ka-mô͘-nı̂-hu̍t ê kha piⁿ, hoe-goh iô--leh iô--leh, tùi hoe-sim ê kim-sek hoe-lúi, put-sı̂ phiau-soàⁿ chhut bô-hoat hêng-iông ê phang-bı̄ kàu sı̀-chiu-ûi. Ke̍k-lo̍k sè-kài tāi-khài sı̄ teh beh kàu tiong-tàu ê khoán.
 (Jı̍t-pún Tāi-chèng 7 nı̂ [1918] 4 goe̍h 16 jı̍t)